طب سوزنی شاخه ای از
طب سنتی چین و یکی از معروفترین رشته های طب مکمل می باشد.قدمت این علم به 2500 سال پیش برمی گردد. استفاده از طب سوزنی تا قرنها به
آسیا محدود می شد تا اینکه فرانسوی ها در قرن 16 میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در
اروپا گسترش دادند.
بین پزشکان مختلف در صحت و سقم طب سوزنی اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه
سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 1975 استفاده از طب سوزنی در تشخیص و درمان بیماریها را رسما تأیید کرد .
طب سوزنی چین از
مکتب تائوئیسم (Taoism) منشأ میگیرد. تائو (Tao) نیرویی است که همه جهان را خلق کرده است و دو نیروی مخالف یین (Yin) و یانگ (Yang) را بوجود می آورد. این دو
نیرو همواره در حال نزاع هستند و بین آنها
انرژی Qi (کی یا چی) رد و بدل می شود. در واقع انرژی Qi منشا همة تغییرات در جهان است.
یین و یانگ دو قطب مخالفی هستند که در تمام پدیده های طبیعی وجود دارند. این دو نیرو همیشه با هم ترکیب می شوند تا یک کل را تشکیل دهند و هیچیک به تنهایی نمی توانند وجود داشته باشند.
مظاهری از یین و یانگ در طبیعت بدن و انرژی را در جدول زیر میبینیم:
یانگ....................یین
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آسمان................زمین
مثبت.................منفی
سطح پشتی.........سطح شکمی
خارجی................داخلی
پوست.................اعضای درون
گرمی.................سردی
روشنی...............تاریکی
حرکت..................سکون
در طب سوزنی جهان مادی از 5
عنصر تشکیل شده است. این عناصر در حال واکنش با یکدیگر هستند. بدن ما نیز جزئی از این جهان است، بنابراین از همین 5 عنصر تشکیل یافته است.
در همه این عناصر دو قطب یین و یانگ وجود دارد که در حال مقابلة دائم هستند و انرژی Qi را جاری میکنند. کانال هایی در بدن وجود دارد که انرژی Qi در آنها حرکت می کند. اگر به هر دلیلی، اختلال یا انسدادی در این کانال ها رخ دهد، انرژی که در آنها جریان دارد تغییر کرده و بیماری ایجاد می شود.
5 عنصر تشکیل دهندة جهان عبارتند از:
چوب،
آتش،
زمین،
فلز و
آب.
این عناصر شدیدا به هم وابسته اند، به گونه ای که همچنان که یکدیگر را تحریک می کنند، باعث مهار و کنترل یکدیگر نیز می شوند.
در چرخه sheng یکدیگر را تقویت می کنند و در چرخه ke مهار.
از آنجایی که طب سوزنی ارتباط نزدیکی با طبیعت دارد، این چرخه ها نیز از طبیعت الهام گرفته شده اند. تفسیر این دو چرخه به این صورت است:
در چرخهء sheng درختان (چوب)از آب تغذیه می کنند، از چوب آتش بوجود می آید، آتش تبدیل به خاکستر (زمین) می شود، در درون زمین
معادن (فلز) وجود دارد، فلز می تواند ذوب شده و تبدیل به مایع (آب)شود.
در چرخه ke نیز می توان مهار عناصر را به همین ترتیب بیان کرد:
آب آتش را خاموش می کند، چوب توسط آتش سوخته و از بین می رود، آتش فلز را ذوب می کند، فلز ، درختان (چوب) را می برد، درختان (چوب) از زمین تغذیه کرده و آنرا تضعیف می کنند و زمین سد راه آب می شود...
نقاط حساسی بر روی کانال ها وجود دارد که با تحریک آنها می توان اختلال ایجاد شده در این انرژی را برطرف کرد. در طب سوزنی (همانطور که از نام آن نیز مشخص است) این نقاط را با فروبردن سوزن های مخصوص تحریک می کنند.
بنابراین متخصص طب سوزنی با توجه به علائم و شکایات بیمار، ابتدا بیماری را تشخیص داده و تعیین می کند در کدامیک از کانال های انرژی ، اختلال وجود دارد، سپس با تحریک نقاطی که بر روی این کانال قرار دارد، اختلال انرژی را برطرف کرده و بیمار را درمان می کند.
محل دقیق این کانال ها و نقاط را با نشانه های
آناتومیک (مثل ابروها،
استخوانها، ناف و ...) و با استفاده از واحد
سون (Cun) تعیین می شود.
سون (Cun) واحدی است که چینی ها برای اندازه گیری فواصل بدن و پیدا کردن دقیق نقاط طب سوزنی از آن استفاده می کنند. سون یک اندازه گیری نسبی است و به ترتیب زیر تعریف میشود:
عرض انگشتان فرد معالجه کننده به عنوان واحد استفاده میشود. به عنوان مثال، فاصله‌بین چین عرضی
آرنج و چین عرضی مچ دست، دوازده سون است.
رایج ترین کاربرد طب سوزنی در دنیای امروز، تسکین دردهای مزمن است که مکانیسم علمی آن مشخص شده است.
لیست موارد استفاده طب سوزنی تأیید شده توسط سازمان بهداشت جهانی عبارتند از:
بیماریهای دستگاه تنفس فوقانی
بیماری های دستگاه تنفس تحتانی
بیماریهای گوارشی
بیماری های ارتوپدی
آرتریت روماتویید و دیگر بیماریهای بافت همبند
بیماریهای عصبی
مزایای طب سوزنی باعث افزایش روز به روز استفاده از آن شده است، مهمترین مزایای آن عبارتند از:
1- بسیار ارزان است.
2- ساده است و در همه جا قابل انجام است.
3- موثر بودن آن ثابت شده است.
4- اگر توسط فرد متخصص انجام شود، عارضه ای ندارد.
طب سوزنی علیرغم همه مزایا، دارای عوارض جانبی نیز می باشد که باید به آنها نیز توجه شود:
- امکان انتقال ایدز و هپاتیت B در صورت استفاده از سوزن های غیر استریل یا غیر یکبار مصرف.
- ضعف، بی حالی و غش کردن بیمار تحت درمان در صورت تحریک نقاط ممنوعه.
- درمان نشدن و حتی ایجاد مشکلات جدید در صورت تحریک نادرست نقاط که همه این عوارض در صورتی که درمان توسط متخصص طب سوزنی انجام شود، به صفر خواهد رسید.
طبق طب سنتی چین، 12 کانال اصلی و 8 کانال فرعی در بدن وجود دارد و ارگانهای بدن در تماس با این کانال ها قرار دارند.
در هریک از قسمتهای کانال، نقاطی وجود دارد که تحریک هرکدام می تواند بیماریهای خاصی را درمان کند. به عنوان مثال تحریک نقاط صورت در اختلالات
چشمی، میگرن، بلع و ... استفاده قرار می گیرد. نقاط موجود در
قفسه سینه این کانال در قفسه سینه این کانال در درد قفسه سینه و اختلالات
غدد شیری استفاده می شود. تحریک نقاط موجود در
شکم در اختلالات
دستگاه گوارش و نقاط اندام تحتانی در اختلالات
مفصلی صورت می گیرد.
361 نقطه مهم در بدن وجود دارد. ثابت شده است که مقاومت الکتریکی
پوست در این نقاط، کمتر از بقیه نقاط بدن است.
امروزه در طب سوزنی از سوزنهای استیل، نازک و انعطاف پذیر استفاده می شود. قطر این سوزنها از 0.6-0.2 میلیمتر و طول آنها از 10-1 سانتیمتر متغیر است و در انتهای این سوزنها یک دسته وجود دارد. در هنگام وارد کردن سوزن به سوزن به طور عمودی بین انگشتان قرار میگیرد.
عمق فرو کردن سوزن از چند میلیمتر تا 5 سانتیمتر (با توجه به محل نقطه) متغیر است. سوزنها به مدت 30-10 دقیقه در جای خود باقی می مانند .
