(Leathering industry )
دید کلی
یکی از اشیایی که بسیاری از نیازهای اساسی انسان را در روزگاران بسیار دور تامین میکرد، پوست حیوانات بود که انسانهای اولیه به منظور برآوردن نیازهای غذایی خود آنها را شکار میکردند و از پوست آنها به روشهای گوناگون برای تهیه پاپوش ، سپر ، زره چرمی ، کلاه رزمی ، تیردان ، چکمه و غیره استفاده میکردند.
امروزه با وجود گذشت قرنها هنوز پوست حیوانات در نقش یکی از مواد اساسی برای تهیه لباس ، پوشاک و وسایل دیگر و نیز جنبههای تزئینی ارزش اقتصادی و صنعتی خود را حفظ کرده است.
تهیه چرم
مراحل تهیه چرم عبارتند از:
- آماده سازی پوست
- دباغی پوست
- برش زدن و تراش دادن چرم
- رنگ آمیزی چرم
آماده سازی پوست
قبل از دباغی باید عملیات آماده سازی را به منظور حذف اضافات باقی مانده بر روی پوست ( مانند چربیهای اضافی ، پشم و غیره ) انجام داد که خود شامل چند مرحله به شرح زیر است.
- خشک کردن و نمک زدن:
پوستها را پس از جدا کردن از بدن حیوانات با خشک کردن و یا نمک زدن برای دباغی نگهداری میکنند. این عمل با استفاده از نمک خشک ، آب نمک یا خواباندن در محلول نمک انجام میگیرد خشک کردن نیز در آفتاب و یا بوسیله جریان هوای گرم انجام میگیرد.
- حذف اضافات:
قسمت اضافی روی پوست مانند گوش ، دم ، سم و گوشتهای اضافی که ضمن کندن پوست بر روی آن باقی میماند و از نظر چرمسازی ارزشی ندارد، پیش از هر عمل باید از پوست جدا شود.
- خیساندن:
به منظور حل کردن و از بین بردن مواد زاید حل شدنی موجود روی پوست آنرا در آب خیس میکنند تا بدین وسیله ، هم مواد زاید در آب حل شوند و هم الیاف پوست آب جذب کرده به شکل طبیعی خود در آید.
- لش زدایی:
پوستها معمولا با مقداری چربی و گوشتهای اضافی همراهاند که باید حذف شوند بوسیله ماشین لش زدایی که از دو غلتک یکی فلزی و شیاردار و دیگری لاستیکی تشکیل شده انجام میپذیرد.
گوشتی چرم پاک شود. پرداخت کردن یا سمباده زدن عبارت است از پاک کردن و همگن کردن چرم و همچنین تراشیدن قسمتهای آسیب دیده که بوسیله ماشین صورت میگیرد.
رنگ آمیزی چرم
مواد رنگی که از آنها برای رنگ آمیزی چرمها استفاده میشود، دو دستهاند:
- مواد رنگی معدنی غیر محلول در آب مانند اکسید روی ، کرومات سرب و غیره که قدرت پوشش زیادی دارند.
- مواد رنگی آلی محلول در آب مانند رنگهای آنیلی ، آنیونی و مواد رنگی نیتروژن دار ، دی فنیل آهن و غیره. این رنگها را براساس نفوذ در الیاف چرم ، به سه دسته کاتیونی ، آنیونی و مواد رنگی غیر قابل حل در آب تقسیم میکنند. برای جلوگیری از سفت و سخت شدن چرم پس از رنگ آمیزی ، باید به آن روغن زد و تابدین طریق خواص مطلوب زیر در آن ایجاد شود:
نرم و قابل انعطاف شدن ، کاهش دادن میزان نفوذ گرما ، مقاوم شدن در برابر آب ، ایجاد قدرت کششی و افزایش طول.
انواع چربی که به کار میبرند عبارتند از:
- روغن یا چربی گیاهی و یا حیوانی
- مواد چربی مانند واکسها ، روغنهای معدنی و پارافینی
- مواد چربی مصنوعی مثل هیدروکربنهای مکردار
پس از چرب کردن چرم ، نرم کردن ، خشک کردن و پرداخت کردن آن به منظور خوش نما کردن و افزایش دوام چرم . آن را به روشهای مختلف براق میکنند. براق کنندههای مهم عبارتند از:
- مواد براق کننده رزینی ، که عمدتا از لاکهای شیشهای تهیه میشود.
- مواد براق کننده پروتئینی که معمولا از لاک ، نرم کننده ، عوامل پوششی و پر کننده منافذ ، مواد حفظ کننده ، مواد ثابت کننده و مواد رنگی تشکیل شدهاند.
- مواد براق کننده نیترو سلولز، که شامل لاک ، حلال ، مواد رنگی نیترو سلولز ، مواد لاستیکی و مواد رقیق کننده میباشد.
انواع چرمهای رویه
- چرم کرم باکسی: از پوست گاو بدست میآید و بسیار نرم و لطیف است و دارای رخ صاف بوده و علائم طبیعی رخ آن بخوبی نمایان است.
- چرم کرم باکسی چاپی: چرمی است که رویه آن بطور مصنوعی منقوش شده است. این چرم از نامرغوبترین پوستهای گاو که رویه آن معیوب باشد بدست میآید.
- چرم دال باکسی: چرمی است که زیاد چرب شده و رخ آن منقوش است.
- چرم ضد آب: چرم گاوی است که زیاد چرب شده رخ آن مات و دارای علائم طبیعی است.