خلیفه دوم عمر بن خطاب هنگامی که احساس کرد تا چند روز دیگر خواهد مرد تصمیم گرفت تا خلیفه بعدی انتخاب کند. اما این بار شخصاً به این کار اقدام نکرد، بلکه شورای شش نفره را برای این کار برگزید. او خود می گفت: انتخاب ابوبکر با مشورت مؤمنین نبوده ولی از این پس باید خلافت بر پایه مشورت مؤمنین باشد: « الاماره شوری» ترجمه: حکومت بر پایه شوراست.

البته تاریخ نشان می دهد که وی ابتدا آرزوی زنده بودن دوستان قدیمی را می کرد تا آنان را به خلافت بگمارد. یکی از آنها معاذ بن جبل بود. دیگری ابوعبیده جراح و نیز« سالم مولی حذیفه ».

همگی در این زمان در قید حیات نبودند. در اصل کاندیداهای او برای خلافت همگی از دنیا رفته بودند. لذا شش نفر را انتخاب کرد تا با مشاوره همدیگر یکی را از میان خود به عنوان خلیفه برگزینند: علی بن ابی طالب، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، عثمان بن عفان

کیفیت کار را نیز بدینگونه تعیین کرد که:
آنان باید در خانه ای گرد هم جمع می شدند و پنجاه نفر انصاری از آنان مراقبت می کردند تا آنان یک نفر را برگزینند اگر پنج نفر کسی را انتخاب کردند و یکی مخالفت می کرد، باید سرش را جدا می کردند. اگر دو نفر با رأی چهار نفر مخالفت می کرد، باید کشته می شد. اگر به سه نفر یک طرف و سه نفر طرف دیگر بودند گروهی مقدم بود که عبدالرحمان بن عوف در میان آنان و سه نفر دیگر آنان که مخالفت می کردند باید کشته شوند.

در آغاز عباس از علی خواست تا داخل شورا نشود. اما امام گفت: اولاً از شقاق و تفرقه هراس دارد، ثانیاً باید ثابت شود که آن سخن عمر که می گفت قوم شما رضایت به جمع شدن نبوت و خلافت در یک خاندان نمی دهند، درست نیست.

زمانی که ترکیب شورا روشن شد نظر امیرالمومنین آن بود که کار به عثمان خواهد رسید. تحلیل امام این بود. ” سعد بن ابی وقاص مخالفت با پسر عموی خود عبدالرحمان بن عوف ( که هر دو از بنی زهر بودند) نخواهد کرد. عبدالرحمان نیز شوهر خواهر عثمان است و با یکدیگر اختلاف نخواهند داشت و عبدالرحمان او را برخواهد گزید.

در این صورت حتی اگر دو نفر باقی مانده، یعنی طلحه و زبیر با من باشند، سودی نخواهد داشت، زیرا جمع سه نفری آنان به دلیل حضور ”ابن عوف“ ترجیح دارد.

باید اشاره کرد بین عثمان و عبدالرحمان بن عوف از زمان پیامبر عقد برادری وجود داشت.
وقایع به این صورت پیش رفت که عبدالرحمان در شورا اعلام کرد که خود خواستار خلافت نیست. دیگران نیز به طور طبیعی در معرض خلافت نبودند. سعد بن ابی وقاص کار را به ابن عوف سپرد.

طلحه و زبیر نیز به علی رای دادند. لذا امر منحصر در علی و عثمان شد. در اینجا عبدالرحمان بن عوف می بایست تصمیم می گرفت که به چه کسی رای می دهد.

او چند شب با بزرگان مدینه به مشورت پرداخت هنگامی که می خواست خلیفه را تعیین کند در جمع مردم حاضر شد. عمار یاسر در جمع فریاد زد: اگر می خواهی مسلمانان گرفتار اختلاف نشوند علی را انتخاب کن.

عبدالله بن سعد بن ابی سرح که مطرود رسول خدا بود گفت، اگر می خواهی قریش اختلاف نکنند، عثمان را برگزین.

در این وقت عبدالرحمان به علی بن ابیطالب گفت: تو را انتخاب می کنم در صورتی که با خدا میثاق ببندی که اگر سرکار آمدی به کتاب خدا، سیره رسول خدا و سیره شیخین (ابوبکر و عمر) عمل کنی!

امام فرمود: امید آن دارم که به کتاب خدا و سنت رسول در محدوده علم و توانایی خودم عمل کنم. امام در برابر شرط عمل به سیره شیخین فرمود: عمل به کتاب خدا و سنت رسول نیازی به اجیر کردن دیگری ندارد. تو می گوئی که خلافت را از من منصرف سازی.
عبدالرحمان بن عوف این شرایط را به عثمان گفت و او پذیرفت. بدین ترتیب عبدالرحمان،
عثمان را به خلافت برگزید و با او بیعت کرد.

امیرالمومنین به عبدالرحمان گفت: تو عثمان را برگزیدی تا خلافت را به تو باز گرداند. تاریخ نشان می دهد که همین گونه شد: زمانی عثمان بیمار شد و خواست عهد نامه ای نوشته و عبدالرحمان را به خلافت برگزیند ولی بهبود یافت و موضوع خلافت منتفی شد و میان او و عبدالرحمان دشمنی پدید آمد. بعد ها عبدالرحمان در زمان عثمان با نارضایتی او از دنیا رفت.

بدین ترتیب خلافت به عثمان رسید که تا 12 سال بعد ادامه داشت.

منابع: تاریخ خلفا، ص 129 تا 137

به نقل از منابع متعدد که در همین کتاب مسطور است.