خلیفه دوم، عمر بن خطاب، هنگامی که احساس کرد تا چند روز دیگر خواهد مرد تصمیم گرفت خلیفه بعد از خودش را انتخاب کند. اما شخصاً این کار را نکرد،
بلکه شورای شش نفره‌ای را برای این کار برگزید و گفت:

انتخاب ابوبکر با مشورت مؤمنین نبوده؛ ولی از این پس خلیفه را باید بر پایه مشورت مؤمنین انتخاب کرد.

البته تاریخ نشان می‌دهد که او آرزوی زنده بودن دوستان قدیمی خود را داشت تا آنان را به خلافت بگمارد؛ کسانی مثل :
معاذ بن جبل، ابوعبیده جراح و سالم مولی حذیفه. اما در آن زمان همه‌ی آنها از دنیا رفته بودند. برای همین شش نفر را انتخاب کرد تا با مشاوره همدیگر، یکی را از میان خود به عنوان خلیفه برگزینند:
امام علی علیه السلام، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، عثمان بن عفان.

چگونگی انتخاب خلیفه
آنان باید در خانه‌ای گرد هم جمع می‌شدند و یک نفر را برمی‌گزیدند. اگر پنج نفر از آنها کسی را انتخاب می‌کردند و یکی مخالفت می‌کرد، باید سرش جدا می‌شد. اگر دو نفر با نظر چهار نفر مخالفت می‌کردند، باید کشته می‌شدند. اگر سه نفر یک طرف و سه نفر طرف دیگر بودند، نظر گروهی اولویت داشت که
عبدالرحمان بن عوف در میان آنها بود و آن سه نفر دیگردرصورت مخالفت باید کشته می‌شدند. پنجاه نفر از انصار نیز بایست از کار آنان مراقبت می‌کردند.

عباس از امام علی علیه السلام خواست داخل شورا نشود. اما امام گفت:
اولاً از تفرقه هراس دارد.
ثانیاً با این کار، سخن عمر رد می‌شد که می‌گفت قوم شما به جمع شدن نبوت و خلافت در یک خاندان رضایت نمی‌دهند.

(یعنی پس از رحلت پیامبرعمر با خلافت امام علی مخالفت میکرد با این بهانه که قریش راضی نمیشود که نبوت وخلافت در یک خاندان بنی هاشم باشددر حالی که باتعیین امام علی در شورابه عنوان نامزد خلافت وشرکت آن حضرت ،در واقع خود سخن اولش را رد کرده بود)
زمانی که ترکیب شورا روشن شد، پیش‌بینی امام علی این بود که خلافت در نهایت به عثمان خواهد رسید و این چنین تحلیل می‌کرد:
سعد بن ابی وقاص با پسر عموی خود عبدالرحمان بن عوف ( که هر دو از قبیله بنی زهره بودند) مخالفت نخواهد کرد. عبدالرحمان نیز شوهر خواهر عثمان است و او را برخواهد گزید.در این صورت حتی اگر دو نفر باقیمانده، یعنی طلحه و زبیر هم به امام علی علیه السلام رای می‌دادند، سودی نداشت؛ زیرا نظر آن سه نفر دیگر به دلیل حضور عبدالرحمن ابن عوف ترجیح داشت.
باید این نکته را نیز اشاره کرد که عثمان و عبدالرحمان بن عوف از زمان پیامبر با هم عقد برادری بسته بودند.
پس از مرگ عمر ماجرا به این صورت پیش رفت که در شورا عبدالرحمان اعلام کرد که خودش خواستار خلافت نیست. سعد بن ابی وقاص هم گفت هر چه عبدالرحمن ابن عوف بگوید.طلحه و زبیر نیز به علی علیه السلام رای دادند. لذا خلافت منحصر به امام علی یا عثمان شد. در اینجا عبدالرحمان بن عوف بایست تصمیم می‌گرفت که به چه کسی رای دهد.

او چند شب با بزرگان مدینه مشورت کرد و هنگامی که می‌خواست خلیفه را تعیین کند در جمع مردم حاضر شد. عمار یاسر فریاد زد:
اگر می‌خواهی مسلمانان گرفتار اختلاف نشوند، علی را انتخاب کن.

عبدالله بن سعد بن ابی سرح که رسول خدا او را طرد کرده بود، گفت:
اگر می‌خواهی قریش با هم اختلاف نکنند، عثمان را انتخاب کن.
در این هنگام، عبدالرحمان به علی بن ابیطالب گفت:

تو را انتخاب می‌کنم در صورتی که با خدا میثاق ببندی که اگر به خلافت رسیدی، بر اساس کتاب خدا،سنت رسول خدا و سیره (روش حکومت ) شیخین (ابوبکر و عمر) عمل کنی.

امام فرمود:« امید دارم که به کتاب خدا و سنت رسول، در حد علم و توانایی خودم عمل کنم.» اما شرط عمل به سیره شیخین را نپذیرفت و فرمود:« عمل به کتاب خدا و سنت رسول نیازی به شرط و شروط دیگری ندارد.»
عبدالرحمان بن عوف همین شرایط را به عثمان گفت و او پذیرفت. بدین ترتیب عبدالرحمان، عثمان را به خلافت برگزید و با او بیعت کرد.
امیرالمومنین به عبدالرحمان گفت:« تو عثمان را برگزیدی به این امید که روزی خلافت را به تو باز گرداند.» و تاریخ نشان می‌دهد که همین گونه شد:
پس از مدتی، عثمان بیمار شد و خواست عهدنامه‌ای بنویسد و عبدالرحمان را به خلافت برگزیند، ولی بهبود یافت و موضوع خلافت منتفی شد و میان او و عبدالرحمان دشمنی پدید آمد.
سرانجام عبدالرحمان در زمان عثمان با دلخوری از او از دنیا رفت؛ و به این ترتیب، خلافت عثمان تا 12 سال ادامه یافت.

منابع:
تاریخ خلفا، ص 129 تا 137

خلیفه دوم عمر بن خطاب هنگامی که احساس کرد تا چند روز دیگر خواهد مرد تصمیم گرفت تا خلیفه بعدی انتخاب کند. اما این بار شخصاً به این کار اقدام نکرد، بلکه شورای شش نفره را برای این کار برگزید. او خود می گفت: انتخاب ابوبکر با مشورت مؤمنین نبوده ولی از این پس باید خلافت بر پایه مشورت مؤمنین باشد: « الاماره شوری» ترجمه: حکومت بر پایه شوراست.

البته تاریخ نشان می دهد که وی ابتدا آرزوی زنده بودن دوستان قدیمی را می کرد تا آنان را به خلافت بگمارد. یکی از آنها معاذ بن جبل بود. دیگری ابو عبیده جراح و نیز« سالم مولی حذیفه ».

همگی در این زمان در قید حیات نبودند. در اصل کاندیداهای او برای خلافت همگی از دنیا رفته بودند. لذا شش نفر را انتخاب کرد تا با مشاوره همدیگر یکی را از میان خود به عنوان خلیفه برگزینند: علی بن ابی طالب، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عبدالرحمن بن عوف، عثمان بن عفان

کیفیت کار را نیز بدینگونه تعیین کرد که:
آنان باید در خانه ای گرد هم جمع می شدند و پنجاه نفر انصاری از آنان مراقبت می کردند تا آنان یک نفر را برگزینند اگر پنج نفر کسی را انتخاب کردند و یکی مخالفت می کرد، باید سرش را جدا می کردند. اگر دو نفر با رأی چهار نفر مخالفت می کرد، باید کشته می شد. اگر به سه نفر یک طرف و سه نفر طرف دیگر بودند گروهی مقدم بود که عبدالرحمان بن عوف در میان آنان و سه نفر دیگر آنان که مخالفت می کردند باید کشته شوند.

در آغاز عباس از علی خواست تا داخل شورا نشود. اما امام گفت: اولاً از شقاق و تفرقه هراس دارد، ثانیاً باید ثابت شود که آن سخن عمر که می گفت قوم شما رضایت به جمع شدن نبوت و خلافت در یک خاندان نمی دهند، درست نیست.

زمانی که ترکیب شورا روشن شد نظر امیرالمومنین آن بود که کار به عثمان خواهد رسید. تحلیل امام این بود. ” سعد بن ابی وقاص مخالفت با پسر عموی خود عبدالرحمان بن عوف ( که هر دو از بنی زهر بودند) نخواهد کرد. عبدالرحمان نیز شوهر خواهر عثمان است و با یکدیگر اختلاف نخواهند داشت و عبدالرحمان او را برخواهد گزید.

در این صورت حتی اگر دو نفر باقی مانده، یعنی طلحه و زبیر با من باشند، سودی نخواهد داشت، زیرا جمع سه نفری آنان به دلیل حضور ”ابن عوف“ ترجیح دارد.

باید اشاره کرد بین عثمان و عبدالرحمان بن عوف از زمان پیامبر عقد برادری وجود داشت.
وقایع به این صورت پیش رفت که عبدالرحمان در شورا اعلام کرد که خود خواستار خلافت نیست. دیگران نیز به طور طبیعی در معرض خلافت نبودند. سعد بن ابی وقاص کار را به ابن عوف سپرد.

طلحه و زبیر نیز به علی رای دادند. لذا امر منحصر در علی و عثمان شد. در اینجا عبدالرحمان بن عوف می بایست تصمیم می گرفت که به چه کسی رای می دهد.

او چند شب با بزرگان مدینه به مشورت پرداخت هنگامی که می خواست خلیفه را تعیین کند در جمع مردم حاضر شد. عمار یاسر در جمع فریاد زد: اگر می خواهی مسلمانان گرفتار اختلاف نشوند علی را انتخاب کن.

عبدالله بن سعد بن ابی سرح که مطرود رسول خدا بود گفت، اگر می خواهی قریش اختلاف نکنند، عثمان را برگزین.

در این وقت عبدالرحمان به علی بن ابیطالب گفت: تو را انتخاب می کنم در صورتی که با خدا میثاق ببندی که اگر سرکار آمدی به کتاب خدا، سیره رسول خدا و سیره شیخین (ابوبکر و عمر) عمل کنی!

امام فرمود: امید آن دارم که به کتاب خدا و سنت رسول در محدوده علم و توانایی خودم عمل کنم. امام در برابر شرط عمل به سیره شیخین فرمود: عمل به کتاب خدا و سنت رسول نیازی به اجیر کردن دیگری ندارد. تو می گوئی که خلافت را از من منصرف سازی.
عبدالرحمان بن عوف این شرایط را به عثمان گفت و او پذیرفت. بدین ترتیب عبدالرحمان،
عثمان را به خلافت برگزید و با او بیعت کرد.

امیرالمومنین به عبدالرحمان گفت: تو عثمان را برگزیدی تا خلافت را به تو باز گرداند. تاریخ نشان می دهد که همین گونه شد: زمانی عثمان بیمار شد و خواست عهد نامه ای نوشته و عبدالرحمان را به خلافت برگزیند ولی بهبود یافت و موضوع خلافت منتفی شد و میان او و عبدالرحمان دشمنی پدید آمد. بعد ها عبدالرحمان در زمان عثمان با نارضایتی او از دنیا رفت.

بدین ترتیب خلافت به عثمان رسید که تا 12 سال بعد ادامه داشت.

منابع: تاریخ خلفا، ص 129 تا 137

به نقل از منابع متعدد که در همین کتاب مسطور است.