مقدمه
خزندگان اولین جاندارانی هستند که توانستهاند زندگی در خشکی را بطور کامل تحمل نمایند. سطح بدنشان از پوست خشک و شاخی پوشیده شده است. اسکلت خزندگان کاملا استخوانی است. قلبشان چهار حفرهای است از
پوست مارمولکها ،
تمساح و
الیگاتور ،
لاک پشتها و تمام
دایناسورها منقرض شده جزء رده خزندگان است. نام این رده نشان دهنده چگونگی جنبش آنهاست.
دمای بدن متغیر است لقاح داخلی است قشر پولکدار خشک برای زندگی در محیطهای خشک مناسب است و تخمها با داشتن پردهها و پوستههایی که جنین را نگهداری میکند برای تکامل جنین روی زمین مستعد است و خون اکسیژندار و بدون اکسیژن جداست. تنفس همیشه با ششها صورت میگیرد تنفس پارگینی در
لاک پشتان آبزی وجود دارد.
شکل عمومی
نهنگها و بیشتر سوسمارها بدنی دراز با سر و گردن و تنه و دم و چهار اندام متمایز و مشخص دارند
مارها و بعضی سوسمارهای باریک دراز نیز بدون اندام میباشند. عدهای از آنها دارای خار یا شاخ هستند.
سوسماران
شکل عمومی بدن آنها گوناگون است بسیاری گونهها باریک و درازند. بعضی از دو سوی بدن بهم فشردهاند و برخی مانند وزغهای شاخدار بطور پشتی شکمی پهن شدهاند.
اندامها
اندامها ممکن است بلند یا کوتاه و بستر و یا نازک باشد در بعضی اندامها کوچک بوده و در شمارههایی از سوسماران بدون اندام مانند مارشیشهای که یک سوسمار بدون پایی است که در ایالات متحده یافت میشود و وجه نامیدن آن به علت دم درازی است که به آسانی شکسته و خرد میشود و در شمال ایران بویژه در رشت زیاد است و به نام کره روف نامیده میشود. در آنی الیده اساس اندام وجود ندارد.
نحوه حرکت
همه اشکال بدون اندام در خاک زندگی میکنند زیرا میتوانند مانند کرمها جنبشهای کرمی شکل داشته باشند در برخی سوسمارهای تندرو ، دم باریک و دراز ، نقش وزنه تعادلی را بازی میکند ولی در اشکال کندرو و دم کوتاه و کلفت است. مهرههای دم در بسیاری گونهها بطور کامل استخوانی نشده است. چنانچه چنین سوسماری بوسیله دمش گرفته و بسته شود دم در یکی از این نقاط ضعیف بریده و جدا میشود و جانور برای رهایی خود تلاش و فرار میکند.
پوست
پوست معمولا قابل تغییر بوده و به بدن چسبندگی محکمی ندارد. پوست دارای پولکهای بسیاری است که در ردیفهای درازایی (طولی) ، پهنایی (عرضی) یا اوریب قرار گرفته است. در بیشتر سوسمارها پولکهای پشت و پهلوها مانند توفالهای یام از پشت نیمه نیمه روی هم واقع شدهاند. پولکها گوناگون بوده صاف ، چالهدار دارد. در رویه شکمی جانور پولکها عموما کوچک میباشد.
گوش
پرده گوش در خارج واقع است و معمولا در هر سوی سر مشاهده میشود.
زبان
زبان ممکن است فقط مختصری جنبش داشته باشد و یا بطور آزاد انبساط یابد. در آفتاب پرستها زبان میتواند تا چندین سانتیمتر به خارج پوزه پرتاب شده و بوسیله نوکش که پوشیده از مخاط است جهنده را شکار کند.
آروارهها
آروارهها بطور مختلف دارای دندانهای کوتاه و شبیه هم هستند ولی شکل آنها با دندانهای آگامیدههای دنیای قدیم تفاوت دارد.
دفع
در سوسمارها آبدانک وجود دارد ولی مواد دفعی مانند پرندگان و بیشتر خزندگان نیمه جامد بوده و به صورت ماده سفید رنگی همراه مدفوع از پارگین خارج میگردد. نر دارای دو اندام کوچک جفتگیری میباشد که هنگام جفتگیری در پارگین اندام ماده فرو میرود.
مباحث مرتبط با عنوان