تاریخچه ی:
سلول باکتری
!مقدمه
در عمل باکتریهایی که دارای خواص یکسانی باشند بندرت یافت میشوند، حتی باکتریهایی که از یک ((سلول)) منشا میگیرند ممکن است از نظر یک یا چند صفت با یکدیگر متفاوت باشند. این تفاوتها نتیجه تغییراتی است که به علت جهش یا موتاسیون در سلولهای باکتریایی پدید میآید. این باکتریهای تغییر یافته ، __موتانت Mutant__ نامیده میشوند که از نظر بعضی از خواص (((آنتیژن|ساختمان آنتیژن)) ، حساسیت در مقابل ((آنتی بیوتیک|آنتی بیوتیکها)) و ...) با سایر باکتریهای مشابه اختلاف دارند.
سهولت تغییرپذیری در باکتریها مربوط به سرعت تقسیم آنهاست. زمان تقسیم یا مدت زمانی که برای تولید یک سلول جدید در باکتریها لازم است، حدود 2 دقیقه و در مورد انسان 20 سال است. مثلا یک سلول باکتری در مدت 18 ساعت 54 نسل بوجود میآورد. در حالیکه برای ایجاد همین تعداد ((نسل انسان)) بیش از 1000 سال زمان لازم است. پس جهش در باکتریها نسبت به موجودات عالی خیلی سریع و قابل ملاحظه است.
!طبقهبندی تشخیص باکتریها
در کره خاکی تنها دو نوع سلول توسط کلیه ارگانیسمهای زنده تولید میشود. ((سلول پروکاریوت|سلولهای پروکاریوت)) (یا هسته ابتدایی) در این گروه هسته ، فاقد غشا است و شامل کلیه باکتریهاست. پروکاریوتها شامل ((یو باکتری|یو باکتریها)) (باکتریهای حقیقی) و ((ارکایه باکتری|ارکایه باکتریها)) (باکتریهای قدیمی) است. اما گروه دیگر ((یوکاریوت|یوکاریوتها)) هستند که دارای ((غشای سلولی|غشای هسته)) و هسته حقیقی میباشند.
اینگونه هسته در تمام ارگانیسمهای دیگر مانند Algae (((انواع جلبک|جلبکها))) Fungi (((انواع قارچ|قارچها))) پروتوزویرها protozoa و ((گیاهان)) (Plant) و ((جانوران)) (Animals) یافت میشود. ((پاتوژن انسانی|پاتوژنهای انسانی)) تنها در میان یوباکتریها یافت میشوند و باکتریهای حقیقی در این مقاله مورد بحث قرار خواهد گرفت.
!مشخصات سلول باکتری
اکثر باکتریها پوشش سلولی (cellemvelope) تولید میکنند که شامل ((غشای پلاسمایی)) ، ((دیواره سلولی)) (cellwall) و ((انواع پروتئین|پروتئینها)) و ((پلی ساکارید|پلی ساکاریدهای)) تشکیل دهنده آن میباشد. بعضی از باکتریها کپسول یا لایه چسبنده تولید میکنند. فیلامانهای خارجی (فلاژل و پیلی) ممکن است در باکتریها بوجود آید. دیواره سلولی ، ساختمان سخت و مقاومی است که ((پروتوپلاست)) را احاطه کرده و آنرا از آسیب فیزیکی و شرایط کاهش ((فشار اسمزی)) محیط خارج حفاظت میکند. معمولا به باکتری اجازه میدهد تا در برابر سطح وسیعی از شرایط محیطی ایستادگی کند پروتوپلاست از ((سیتوپلاسم|غشای سیتوپلاسمی)) و محتویات آن تشکیل شده است.
از نظر محتویات سلولی ، باکتریها سلولهای سادهای هستند. ساختمان اصلی سیتوپلاسم آنها شامل شبکه فیبریلی کروماتین مرکزی یا ((نوکلئوتید)) (Nucleoid) میباشد که توسط سیتوپلاسم بیشکل حاوی ((ریبوزوم|ریبوزومها)) احاطه شدهاست. اجسام انکلوزیون سیتوپلاسمی یا گرامولهای ذخیره انرژی ، بسته به گونههای باکتری ماهیت شیمیایی متفاوتی دارند و مقدار آنها به مرحله رشد و محیط بستگی دارد. بعضی از ساختمان سلولی از قبیل آندوسپورها فقط به تعداد کمی از باکتریها محدود میشوند.
!اندازه و شکل باکتریها
((انواع باکتریهای بیماریزا|گونههای باکتریهای بیماریزا)) تقریبا به اندازههای 0.4 تا 2 میکرون میباشد و تحت شرایطی با ((میکروسکوپ نوری)) یا ((میکروسکوپ الکترونیکی)) به شکل کروی (Cocci) ، میلهای (Bacill) و مارپیچی (sprils) مشاهده میشوند. ((کوکسی)) به اشکال سلولهای تکی ، دوتایی (مثل دیپلوکوکها) ، زنجیری (مانند استرپتوکوکها) یا به صورت چهارتایی و یا خوشههای شبیه به خوشههای انگور مانند استافیلوکوک مشاهده میشود.
!اجزا ساختمانی باکتریها
!!فلاژها (Flagella)
فلاژلها ، فیلامانهای پروتئینی به طول و قطر یکنواخت میباشند و موجب تحرک شبیه به شنای سریع و مستقل اغلب ((باکتری پاتوژنیک|باکتریها پاتوژنیک)) میگردند فلاژل در سه قسمت فیلامان ، قلاب و جسم پایه تشیل شده است. پایه فلاژل در غشای پلاسمایی قرار گرفته است. لنگرگاه و تعداد فلاژل در باکتریها فرق خواهد کرد.
!!فیلامانهای محوری (Axial Filaments)
برخی باکتریها به صورت موجی حرکت میکنند این نوع حرکت نفوذپذیری آنها را در محیط چسبناک آسان میسازد. این باکتریها فلاژل شبیه فلامانهای موری بدون سلولی که فنری یا ماریپچی است تولید میکنند. این فیلامانهای در فضای بین غشای داخلی و بیرونی واقع میشوند. فیلامنتها از یک قطب سلول به دیگر قطب منتقل نمیشوند.
!میکروفیبریلها Microfibrills
!!فیمبریاها
فیمبریاها که پیلی هم نامیده میشوند، میکه و فیبریلهای شبیه ((مو)) هستند به اندازه 0.004 تا 0.008 میکرون این ارگانل با ((میکروسکوپ الکترونی)) در سطح باکتریهای مختلف قابل روئیت هستند. آنها مستقیمتر ، نازکتر و کوتاهتر از فلاژلهای هستند،
همانند فلاژلها از تجمع مونوم خود تشکیل یافتهاند. این رشتهها در غشای پلاسمایی ((سلول میکروب|سلول میکروبی)) لنگر میاندازد. یکی از منابع سرشار باکتریهای بیلی دارد، دستگاه ادراری عفونی میباشد.
!!پوشش سلول (Cellenvelope)
پوشش سلولی باکتریها شامل غشای پلاسمایی لایه دیواره سلولی Cell Wall پروتئینهای اختصاصی یا پلیساکاریدها و بعضی از مواد چسبنده به قسمت بیرونی پوشش سلولی میباشد این بیشتر از 20% وزن حشک سلول را تشکیل میدهد. پوشش سلولی باکتریها محلهایی برای انتقال مواد غذایی باکتری و گیرندههای ((ویروس باکتریال|ویروسهای باکتریال)) را در بردارد.
!!کپسول و لعاب (Capsoles)
قدرت بیماریزایی پاتوژنها اغلب با تولید کپسول همراه است. باکتریهای کپسولدار در محیط جامد کلنیهای مخاطی (Mucoid) یا صاف (Smooth) میسازند. در مقابل باکتریهای فاقد کپسول کلنیهای خش Rough دارند. اگر باکتری قدرت کپسولسازی خودش را از دست بدهد در مقابل قدرت وبرولانس (بیماریزایی) خود را از دست داده و موجب افزایش تخریب باکتری در مقابل فاگوسیتهای گرد ، و در نتیجه باکتری زنده نمیماند.
!هسته باکتری
در مقایسه با سلولهای عالی مواد ژنتیکی باکتریها و سایر سلولهای پست پراکنده ، ساده و بدون پوشش و ((کروموزوم|کروموزوم حلقوی)) است غشای هسته وجود ندارد و کروموزوم به مزوزوم فرورفته در غشای سیتوپلاسمی چسبیده است. !غشای سلولی باکتری از ((فسفولیپید)) و ((پروتئین|پروتئینها)) تشکیل شده و در مقایسه ، سلولهای عالی در آن استرول وجود ندارد.
زیرا سلولهای پروکاریوت فاقد ((میتوکندری)) بوده و شبکه غشایی شبیه به شبکه درون پلاسمایی در داخل ((سیتوپلاسم)) ندارند و آنزیمهای انتقال دهنده ذرات در ((غشای سلولی)) جای گرفتهاند. غشا همچنین به عنوان یک سد اسمزی برای سلول عمل میکند و دارای سیتوپلاسم انتقال دهنده برای مواد محلول است و انتقال تولیدات سلولی را در مقابل با محیط خارج سلولی تنظیم میکنند.
!پریپلاسما
فضایی است مابین غشا پلاسمایی درون و بیرونی واقع میشود. ممکن است به آسانی در باکتریهای گرم منفی مشاهده گردد. ولی درباره باکتریهای گرم مثبت بطور کلی مشاهده نمیشود. زیرا در این باکتریها در شرایط رشد و مابین تک تک باکتریهای فضای پریپلاسمیک متغیر است. ژل پری پلاسمیک در ساختمان سلولی مداخله میکند. این ژل با ((پپتیدوگلیکان)) احاطه شده و در منافذ آن پراکنده است ژل پری پلاسمیک الیگوساکاریدها ، آنزیمهای مختلف هیدرولیگیک مثل فسفاتاز و پروتئینهایی که ویژه باند شدن به فنرها را میسازد و مواد انتقال دهنده ((آمینو اسید|آمینو اسیدها)) و یونهای داخل سلولی در ژل پریپلاسمیک واقع میشوند.
!دیواره سلولی
((دیواره سلولی)) باکتریها بینهایت پیچیده است و لایه سفت و سختی را در اطراف باکتریها ایجاد میکند که سلول را از گسیختگی و متلاشی شدن در مقابل ((فشار اسمزی)) خارج سلول محافظت میکند. همچنین دیواره محل تجمع عوامل ((آنتیژن)) میباشد که باکتریها را توسط این آنتیژنها از هم تمیز میدهند. باکتریها با روش رنگآمیزی گرم (Gram stain) به دو دسته تقسیم میشوند.
گرچه هر دو گروه یعنی باکتریهای گرم مثبت و منفی دارای دیواره میباشند ولی فرق بین این دو گروه مربوط به خواص رسمی است که در ساختمان دیواره سلولی آنها وجود دارد. اساس ساختمان در دیواره سلولی باکتریهای گرم مثبت یک لایه ضخیمی است از پپتیدوگلیکان (Poptidoglycan) ، ولی در باکتریهای گرم منفی ضخامت آن به حداقل میرسد.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((آنتیژن))
*((انواع جلبک))
*((انواع قارچ))
*((انواع باکتریهای بیماریزا))
*((باکتری پاتوژنیک))
*((سلول))
*((سیتوپلاسم))
*((غشا پلاسمای))
*((غشای سلولی))
*((کروموزوم))
*((نوکلئوتید))
*((ویروس باکتریال))