نگاه ‌اجمالی

مریخ نیز مانند ماه پر از گودال است که در اثر برخورد شهاب سنگها بوجود آمده‌اند. فعالیتهای آتشفشانی نیز به عنوان عامل دوم در این کار سهیم هستند. در منطقه‌ای که سلسله تاریس نامیده می‌شود، چهار کوه آتشفشان بزرگ خاموش وجود دارد. نامهای این چهار کوه عبارتند از: الیمپوس ، آسکرائوس ، پاونیس و آرمیا. عکسهایی که سفینه‌ها از مریخ گرفته‌اند، جریانهایی از گدازه را نشان می‌دهند که‌ اکنون سرد و منجمد شده‌اند.







در مریخ نیز ، نواحی هموار تاریکی وجود دارد که زمانی گمان می‌رفت پر از آب هستند. آنها را همانند نواحی تاریک ماه ، دریا می‌نامند. مریخ دشتی است سرخ رنگ ، خالی از حیات و پوشیده ‌از سنگهای تیره. آسمان آن به رنگ صورتی دیده می‌شود که به سبب پراکنده بودن غبار در جو است.

سیاره مریخ به کمک تلسکوپ مانند یک قرص سرخ رنگ دیده می‌شود ، سطح آن ، نواحی مختلف تاریک و روشن و همچنین در قطبهای جنوب و شمال ، کلاهکهای سفید یخی دارد. مریخ نیز مانند زمین دارای گردش فصلی است. هنگامی ‌که یک نیمکره تابستان را می‌گذراند، نیمکره دیگر در زمستان است. در نیمه تابستان سیاره ، به علت گرمای خورشید ، کلاهکهای قطبی ذوب و کوچکتر می‌شوند و در همین موقع در نیمه دیگر که سرد و زمستانی است، کلاهکها بزرگتر می‌شوند. در یک سال مریخی که حدود دو سال زمینی طول می‌کشد، در سطح آن به ویژه در اطراف کلاهکهای یخی ، تغییرات مختلفی روی می‌دهد. نمودهای روی یخ و تغییر آنها ، سالها اخترشناسان را به این فکر وامی‌داشت که نوعی از گیاهان ساده در سطح آن وجود دارند.

اشکال سطحی مریخ از فاصله دور

چون یک ستاره‌شناس بایستی از میان جو سیمای مریخ را نظاره کند، معمولا سیمای مذکور به وضوح دیده نمی‌شود. یک تلسکوپ کوچک ، ویژگیهای اصلی سطح ، کلاهکهای قطبی سفید ، نواحی نارنجی متمایل به قرمز و سطوح تاریکتر را نشان می‌دهد. اشکال سطحی قابل روئیت روی مریخ ، در مقابل رنگ نارنجی متمایل به قرمز بقیه سطح ، ظاهرا سطوح خاکستری متمایل به سبز تیره هستند. این سبزی تولید شده ناشی از خطای بینایی است که تباین بین سطوح نورانی و تاریک منشا آن هستند.

نواحی تاریک واقعا سبز نیستند، آنها در واقع قرمز با شدت خیلی زیاد و در ناحیه قرمز طیف می‌باشند. نواحی نارنجی و زرد قهوه‌ای تقریبا 70 درصد سطح مریخ را تشکیل می‌دهند. آنها ظاهر متمایل به قرمزی را به مریخ می‌دهند.

بزرگترین کوه آتشفشان ارتفاع المپ مانس سه برابر ارتفاع ماونالوآ ، بلندترین کوه آتشفشات در زمین است.

علت سرخی مریخ

تمامی ‌این سیاره به صورت بیابانی وسیع است. نه در سطح آن آب جریان دارد و نه در جو آن آبی وجود دارد. عکسهای رنگی ، چشم‌انداز کاملا خشک و بی‌حاصلی را نشان می‌دهد که پوشیده از سنگهای پراکنده است. رنگ سرخ این سیاره به سبب سنگهایی است که دارای اکسید آهن (زنگ آهن) هستند. از این سنگها در زمین نیز یافت می‌شود. تنها سطح مریخ این رنگ را دارد، زیرا سفینه‌های وایکینگ با خاکبرداری نشان دادند که در زیر غبار سرخ ، سنگهایی با رنگ تیره قرار دارند. به دلیل وجود غبار سرخ ، حتی آسمان مریخ نیز به همین رنگ دیده می‌شود. گاهی طوفانهای غباری بزرگ پدیدار می‌شوند و تقریبا هر ده سال ، گردباد عظیمی ‌رخ می‌دهد که تمام سیاره در آن فرو می‌رود.

اشکال سطحی مریخ از فاصله نزدیک

در سال 1969 میلادی سفینه فضایی مارینر 6 و 7 این دیدگاه که قسمتهایی از سطح مریخ شبیه به ماه است، را تایید کرد. این سفینه‌ها از حفره‌های قابل مشاهده مریخ و حتی زیر نواحی نازکتر کلاهکهای قطبی به وفور عکسبرداری کردند. حفره‌های مریخ شبیه حفره‌های بهم فشرده ماه هستند، اما عمق کمتری از حفره‌های ماه دارند. دو نیمکره مریخ صفات اختصاصی مکانی مختلفی دارند. نیمکره جنوبی نسبتا مسطح ، قدیمی‌تر و عمدتا حفره‌دار می‌باشد. نیمکره شمالی جوانتر با شارش‌های گدازه‌ای ، شامل تورفتگیهای متلاشی شده و آتشفشانهای مهیب است. در نزدیکی جدایی استوایی دو نیمکره یک تنگه بزرگ که والس مارینرس نامیده می‌شود، قرار دارد.

حرکت ظاهری مریخ

نیم قطر بلندتر مدار مریخ 1،5237Au است که تنها 1،85 درجه نسبت به دایرة ‌البروج شیب دارد. خروج از مرکز مداری آن دلالت بر این دارد که در نقطه مقابل ، فاصله زمین – مریخ است. جو رقیق مریخ امکان می‌دهد که علائم سطحی آن بخوبی فهمیده شوند. دوره تناوب چرخشی نجومی ‌مریخ 24 ساعت و 37 دقیقه و 22.6 ثانیه و محور چرخش آن نسبت به صفحه مداریش 25 درجه و 12 دقیقه میل دارد. این توافق نزدیک با خصوصیات چرخشی زمین بر این مطلب دلالت می‌کند که اگر در مریخ باشید، می‌توانید این انتظار را که فصلهای مریخی دو برابر فصلهای زمین طول بکشد، کاملا احساس کنید.

پیدایش صخره در مریخ

خاک‌نشین‌های وایکینگ در سال 1976 میلادی در مریخ فرود آمدند. آنها از یک سطح خشک که با تخته‌سنگهای صخره‌ای بزرگ ، در میان شن ، ماسه و لجن واقع شده بودند، عکس گرفتند. اینها سنگهای بازالتی بودند. بعضی‌ها حاوی حفره‌های کوچک بودند که ‌از آنها ظاهرا گاز رها شده ‌است. در زمین چنین بازالتهایی از گدازه‌های آتشفشانی پر از گاز کف‌دار ناشی می‌شوند. صخره‌های مریخ نیز احتمالا چنین سرچشمه‌ای داشتند. خاک مریخ شبیه خاک سفت شده بیابانهای زمین است.

تحول سطحی

تحول مریخ به نیمه راه تحول ماه و زمین رسیده ‌است. بعد از شکل‌گیری مریخ ، تجمع دهانه‌های برخوردی سطح آنرا پوشاند. سپس ، به زودی سیاره پوسته ، گوشته و هسته‌اش را متمایز ساخت. نواحی ضخیم‌تر پوسته به ‌ارتفاعات بیشتری صعود کردند. در مرحله دوم نواحی نازک پوسته شکسته و لبه تارسیس مرتفع شد و در سطوح اطراف ترک ایجاد کرد. در خلال این مدت ، جو اولیه مریخ چگالتر و گرمتر از جو کنونیش بود. مقدار زیادی از بخار آب ، گازهای بیرون آمده آتشفشانی را نگه داشت. ممکن است بارش با شیاردار کردن ، سطح را فرسایش داده و سپس به عمق چند کیلومتری نفوذ کرده باشد.

تحول مقایسه‌ای مریخ با سیارات خاکی

حرارتهای داخلی تولید شده توسط زوال رادیواکتیو ، یا باقیمانده ‌از تشکیل سیاره ، فرآیندهای تحولی سیارات زمین‌مانند را جلو می‌برد. مدت عمر این فرآیندها تقریبا متناسب با شعاع سیاره ‌است. بنابراین همانطوری که ‌انتظار داریم، زمین در این سیارات خاکی بیشترین تحول را پیدا کرده ‌است.

مراحل تحولی سیارات خاکی

• تشکیل حرارتهای پوسته و قسمت داخلی
  
• جامد شدن پوسته و زیاد شدن حفره
  
• تشکیل آبگیرها و طغیان کردن آنها
  
• حفره‌دار شدن با شدت کم ، توسط خروج گاز جو
  
• حرکات پوسته‌ای قاره‌ها و آتشفشانها
  
  

با این روش می‌توانیم همه وضعیت‌های تحولی سیارات خاکی را مقایسه و متمایز کنیم. هم عطارد و هم ماه تا انتهای مرحله سوم تحول یافتند. آنها سنگواره‌های ثبت شده تاریخ‌وار گذشته تمام سیارات خاکی را فراهم می‌کنند، بویژه نشان می‌دهند که بمباران سنگین و شدید در 4 میلیارد سال قبل سطحها را حفره‌دار کرده ‌است. در مریخ بعضی از آن حفره‌ها بهم فشرده شده یا تغییرات زیادی یافته‌اند که هنوز قابل مشاهده‌اند. در زمین و زهره تحولهای بعدی شواهد آن عصر را محو کرده‌اند.

کاوش مریخ

تلسکوپهای واقع در زمین نمی‌توانستند وجود حیات در مریخ را اثبات کنند. حتی رصدخانه‌ای برای مطالعه سیارات و بویژه مریخ ساخته شد. اما باز ماهیت نمودهای سطح مریخ جزء و اسرار باقی ماند. ولی امروزه ، سفینه‌های فضایی در مریخ فرود آمده و اطلاعات زیادی کسب کرده‌اند. در سال 1976 میلادی (1355شمسی) ، سفینه‌های وایکینگ 1 و 2 در سطح مریخ نشستند. آنها عکسهای رنگی شگفت‌آوری به زمین فرستادند و همچنین آزمایشهایی در مورد خاک آن بعمل آوردند. به غیر از این دو سفینه ، سفینه‌های زیادی به طرف مریخ روانه شده‌اند و در مدارهایی به دور آن قرار گرفته‌اند. هزاران عکسی که آنها تهیه کرده‌اند، اطلاعات ما را در مورد مریخ بسیار افزایش داده است.

وجود حیات در مریخ

ما امروزه می‌دانیم که هیچ نوع رستنی و حتی اشکال ساده آن مانند خزه و گلسنگ هم در مریخ وجود ندارد. اگر هم حیاتی در آن باشد، به صورت گیاهان بسیار ساده‌ای است که هنوز کشف شده‌اند. به ‌احتمال زیاد اکنون در مریخ هیچگونه حیاتی وجود ندارد ولی ممکن است در گذشته بسیار دور ، وضع دیگری در آن حکمفرما بوده باشد. زمانی در این سیاره ، جریانهای پر آب ، به صورت جویبار و رودخانه وجود داشته ‌است. در حال حاضر ، دانشمندان عقیده دارند که تنها آب موجود در مریخ در نواحی کلاهکهای یخی قطبهای آن است که هیچگاه ذوب نمی‌شوند.

مباحث مرتبط با عنوان

• خانواده خورشید
• حیات در مریخ
• حیات در منظومه شمسی
• سفینه فضایی
• سیاره
• سیاره مریخ
• شهاب سنگ
• کاوش فضایی
• کلاهک یخی
• مدار مریخ

سطح مریخ

نگاه اجمالی:

مریخ نیز مانند ماه پر از گودال است که در اثر برخورد شهابسنگها به وجود آمده اند. فعالیتهای آتشفشانی نیز به عنوان عامل دوم در این کار سهیم هستند. در منطقه ای که سلسله تاریس نامیده می شود ، چهار کوه آتشفشان بزرگ خاموش وجود دارند. نامهای این چهار کوه عبارتند از: المپوس ، آسکرائوس ، پاونیس و آرمیا. عکسهایی که سفینه ها از مریخ گرفته اند. جریانهایی از گدازه را نشان می دهند که اکنون سرد و منجمد شده اند. در مریخ نیز ، نواحی هموار تاریکی وجود دارد که زمانی گمان می رفت پر از آب هستند. آنها را همانند نواحی تاریک ماه ، دریا می نامند. مریخ دشتی است سرخ رنگ ، خالی از حیات و پوشیده از سنگهای تیره. آسمان آن به رنگ صورتی دیده می شود که به سبب پراکنده بودن غبار در جو است.

اشکال سطحی مریخ از فاصله دور

چون یک ستاره شناس بایستی از میان جو سیمای مریخ را نظاره کند ، معمولا سیمای مذکور به وضوح دیده نمی شود. یک تلسکوپ کوچک ، ویژگیهای اصلی سطح ، کلاهک های قطبی سفید ، نواحی نارنجی متمایل به قرمز ، و سطوح تاریکتر را نشان می دهد.
اشکال سطحی قابل رویت روی مریخ ، در مقابل رنگ نارنجی متمایل به قرمز بقیه سطح ، ظاهرا سطوح خاکستری متمایل به سبز تیره هستند. این سبزی تولید شده ناشی از خطای بینایی است که تباین بین سطوح نورانی و تاریک منشا آن هستند. نواحی تاریک واقعا سبز نیستند. آنها در واقع قرمز با شدت خیلی زیاد و در ناحیه قرمز طیف می باشند. نواحی نارنجی و زرد قهوه ای تقریبا 70 درصد سطح مریخ را تشکیل می دهند. آنها ظاهرا متمایل به قرمزی را به مریخ می دهند.

اشکال سطحی مریخ از فاصله نزدیک

در سال 1969 میلادی سفینه فضایی مارینر 6 و 7 این دیدگاه که قسمتهایی از سطح مریخ شبیه به ماه است ، را تایید کرد.
نواحی نازکتر کلاهک های قطبی به وفور عکسبرداری کردند. حفره های مریخ شبیه حفره های بهم فشرده هستند. اما عمق کمتری از حفره های ماه دارند. دو نیمکره مریخ صفات اختصاصی مکانی مختلفی دارند. نیمکره جنوبی نسبتا مسطح ، قدیمیتر و عمدتا حفره دار می باشد. نیمکره شمالی جوانتر از با شارش های گدازه ای ، تورفتگی های متلاشی شده و آتش فشانهای مهیب است. در نزدیکی جدایی استوایی و نیمکره یک تنگه بزرگ که والس مارینرس نامیده می شود ، قرار دارد.

پیدایش صخره در مریخ

خاک نشین های وایکینگ در سال 1976 میلادی در مریخ فرود آمدند. آنها از یک سطح خشک که با تخته سنگهای صخره ای بزرگ که در میان شن ، ماسه و لجن واقع شده بودند ، عکس گرفتند. اینها سنگهای بازالتی هستند. بعضی ها حاوی حفره های کوچک بودند که از آنها ظاهرا گاز رها شده است. در زمین چنین بازالتهایی از گدازه های آتش فشانی پر از گاز کف دار ناشی می شوند. صخره های مریخ نیز احتمالا چنین سرچشمه ای داشتند.
خاک مریخ شبیه خاک سفت شده بیابانهای زمین است.

تحولی سطحی:

تحول مریخ به نیمه راه تحول ماه و زمین رسیده است. بعد از شکل گیری مریخ ، تجمع دهانه های برخوردی سطح آنرا پوشاندند. سپس ، به زودی سیاره پوسته ، گوشته و هسته اش را متمایز ساخت. نواحی ضخیم تر پوسته به ارتفاعات بیشتری صعود کردند. در مرحله دوم نواحی نازک پوسته شکسته و لبه تارسیس مرتفع شد و در سطوح اطراف ترک ایجاد کرد. در خلال این مدت ، جو اولیه چگالتر و گرمتر از جو کنوفیش بود مقدار زیادی از بخار آب گازهای بیرون آمده آتش فشانی را نگه داشت. ممکن است که بارش با شیار دار کردن ، سطح را فرسایش داده و سپس به عمق چند کیلومتری نفوذ کرده باشد.

تحول مقایسه ای مریخ با سیارات خاکی:

حرارت داخلی تولید شده توسط تلاشی رادیو اکتیو ، یا باقیمانده از تشکیل سیاره فرآیندهای تحولی سیارات زمین مانند را جلو می برد. مدت عمر این فرآیند ها تقریبا متناسب با شعاع سیاره است. بنابراین همان طوری که انتظار داریم ، زمین دراین سیارات خاکی بیشترین تحول را پیدا کرده است.

مراحل تحولی سیارات خاکی

• تشکیل حرارات پوسته و قسمت داخلی
  • جامد شدن پوسته و زیاد شدن حفره
    • تشکیل آبگیرها و طغیان کردن آنها
      • حفره دار شدن با شدت کم ، توسط خروج گاز جو

حرکات پوسته ای قاره ها و آتش فشانها
با این روش می توانیم همه وضعیت های تحولی سیارات خاکی را مقایسه و متمایز کنیم. هم عطارد و هم ماه تا انتهای مرحله سوم تحول یافتند. آنها سنگواره های ثبت شده تاریخ وار گذشته ، تمام سیارات خاکی را فراهم می کنند. و به ویژه نشان می دهند که بمباران سنگین و شدید در 4 بیلیون سال قبل سطح ها را حفره دار کرده است. در مریخ بعضی از آن حفره ها بهم فشرده شده یا تغییرات زیاد هنوز قابل مشاهده اند. در زمین و زهره تحولهای بعدی شواهد آن عصر را محو کرده اند.

وجود حیات در مریخ

ما امروزه می دانیم که هیچ نوع رستنی و حتی اشکال ساده آن مانند خزه و گلسنگ هم در مریخ وجود ندارد. اگر هم حیاتی در آن باشد ، به صورت گیاهان بسیار ساده ای است که هنوز کشف شده اند. به احتمال زیاد اکنون در مریخ هیچ گونه حیات وجود ندارد ولی ممکن است در گذشته بسیار دور ، وضع دیگری در آن حکمفرما بوده است. زمانی در این سیاره ، جریانهای پر آب ، به صورت جویبار و رودخانه وجود داشته است. در حال حاضر ، دانشمندان عقیده دارند که تنها آب موجود در مریخ در نواحی کلاهکهای یخی قطبهای آن است که هیچ گاه ذوب نمی شوند.

مریخ سیاره سرخ:

نکاه اجمالی

سیاره مریخ به کمک تلسکوپ مانند یک قرص سرخ رنگ دیده می‌شود ، سطح آن ، نواحی مختلف تاریک و روشن و همچنین در قطبهای جنوب و شمال ، کلاهکهای سفید یخی دارد. مریخ نیز مانند زمین دارای گردش فصلی است. هنگامی ‌که یک نیمکره تابستان را می‌گذراند، نیمکره دیگر در زمستان است. در نیمه تابستان سیاره ، به علت گرمای خورشید ، کلاهکهای قطبی ذوب و کوچکتر می‌شوند و در همین موقع در نیمه دیگر که سرد و زمستانی است، کلاهکها بزرگتر می‌شوند. در یک سال مریخی که حدود دو سال زمینی طول می‌کشد، در سطح آن به ویژه در اطراف کلاهکهای یخی ، تغییرات مختلفی روی می‌دهد. نمودهای روی یخ و تغییر آنها ، سالها اخترشناسان را به این فکر وامی‌داشت که نوعی از گیاهان ساده در سطح آن وجود دارند.

مریخ

مریخ به رنگ قرمز متمایل به نارنجی دیده می‌شود که آنرا به خدای یونانیها مربوط می‌کند. این چهارمین سیاره از طرف خورشید است که در مداری نزدیک به مدار زمین ، به دور خورشید می‌گردد، بطوری که قابل‌توجه‌ترین حرکت برگشتی را در نقطه مقابلش به نمایش می‌گذارد. این مقابله با یک دوره تناوب نجومی ‌779،9 شبانه‌روز یا در حدود 26 ماه اتفاق می‌افتد. در این موقع سیاره یک اندازه زاویه‌ای ظاهری به مقدار 180 درجه دارد و ممکن است شکل کاملش در تمام شب دیده شود.

کاوش مریخ

تلسکوپهای واقع در زمین نمی‌توانستند وجود حیات در مریخ را اثبات کنند. حتی رصدخانه‌ای برای مطالعه سیارات و به ویژه مریخ ساخته شد. اما باز ماهیت نمودهای سطح مریخ جزو اسرار باقی ماند. ولی امروزه ، سفینه‌های فضایی در مریخ فرود آمده و اطلاعات زیادی کسب کرده‌اند. در سال 1976 میلادی (1355شمسی) ، سفینه‌های وایکینگ 1 و 2 در سطح مریخ نشستند. آنها عکسهای رنگی شگفت‌آوری به زمین فرستادند و همچنین آزمایشهایی در مورد خاک آن به‌عمل آوردند. به غیر از این دو سفینه ، سفینه‌های زیادی به طرف مریخ روانه شده‌اند و در مدارهایی به دور آن قرار گرفته‌اند. هزاران عکسی که آنها تهیه کرده‌اند، اطلاعات ما را در مورد مریخ بسیار افزایش داده است.

علت سرخی مریخ

تمامی ‌این سیاره به صورت بیابانی وسیع است. نه در سطح آن آب جریان دارد و نه در جو آن آبی وجود دارد. عکسهای رنگی ، چشم‌انداز کاملا خشک و بی‌حاصلی را نشان می‌دهد که پوشیده از سنگهای پراکنده است. رنگ سرخ این سیاره به سبب سنگهایی است که دارای اکسید آهن (زنگ آهن) هستند. از این سنگها در زمین نیز یافت می‌شود. تنها سطح مریخ این رنگ را دارد، زیرا سفینه‌های وایکینگ با خاک‌برداری نشان دادند که در زیر غبار سرخ ، سنگهایی با رنگ تیره قرار دارند. به دلیل وجود غبار سرخ ، حتی آسمان مریخ نیز به همین رنگ دیده می‌شود. گاهی طوفانهای غباری بزرگ پدیدار می‌شوند و تقریبا هر ده سال ، گردباد عظیمی ‌رخ می‌دهد که تمام سیاره در آن فرو می‌رود.

حرکت ظاهری مریخ

نیم قطر بلندتر مدار مریخ 1،5237Au است که تنها 1،85 درجه نسبت به دایره‌البروج شیب دارد. خروج از مرکز مداری آن دلالت بر این دارد که در نقطه مقابل ، فاصله زمین – مریخ است. جو رقیق مریخ امکان می‌دهد که علائم سطحی آن بخوبی فهمیده شوند. دوره تناوب چرخشی نجومی ‌مریخ 24 ساعت و 37 دقیقه و 22،6 ثانیه و محور چرخش آن نسبت به صفحه مداریش 25 درجه و 12 دقیقه میل دارد. این توافق نزدیک با خصوصیات چرخشی زمین بر این مطلب دلالت می‌کند که اگر در مریخ باشید، می‌توانید این انتظار را که فصلهای مریخی دو برابر فصلهای زمین طول بکشد، کاملا احساس کنید.

مشخصات فیزیکی

شعاع مریخ 33940 کلیلومتر است که تنها 53 درصد شعاع زمین می‌باشد. مریخ 2 قمر دارد، بنابراین برای پی بردن به جرم مریخ می‌توانیم از شکل نیوتنی قانون سوم کپلر و مدارهای این اقمار استفاده کنیم. جرم مریخ تنها 6،4x10²³ کیلوگرم ، در حدود 11 درصد جرم زمین است. چگالی آن 3900 کیلوگرم بر مترمکعب ، تنها اندکی بیشتر از چگالی ماه (3900 کیلوگرم بر متر مکعب) و خیلی کمتر از چگالی زمین (5500 کیلوگرم بر متر مکعب) است. این چگالی دلالت بر این دارد که ناحیه داخلی مریخ بایستی با ناحیه داخلی زمین متفاوت باشد، به ویژه هسته آن باید کوچکتر و احتمالا شامل مخلوطی از آهن و سولفور آهن که چگالی کمتری از مواد هسته زمین دارند، باشد. شاید قسمت گوشته مریخ همان چگالی پوسته زمین را دارا باشد.

مباحث مرتبط با عنوان

• تلسکوپ
• حرکت برگشتی سیارات
• حیات در منظومه شمسی
• خورشید
• دایره‌البروج
• رنگ واقعی سیارات
• سیاره زمین
• سطح مریخ
• سیاره
• سیاره مریخ
• قوانین کپلر
• منظومه شمسی