- | سبک پارسی (قرن نهم تا قرن چهارم ق .م.) اقوام آریایی مستقر در کوههای زاگرس و دشتهای آن در برخورد با اقوام ساکن در بینالنهرین با نوعی از سکونت یعنی شهرنشینی آشنا شدند. اینان از مرحله جوامع ساده روستایی به مرحله جامعه شهری رسیدند و تبلور کالبدی این گذر، ایجاد « شهر ـ قدرت » هگمتانه بود. آریاییها ، مظاهر تمدن را از ساکنان بینالنهرین آموختند و شباهت هگمتانه به شهرهای اور، بابل و نینوا به همین دلیل بود اما هگمتانه علیرغم این شباهت تفاوتهایی با آنها داشت. این شهر فقط شهر ـ معبد بینالنهرین نبود و به یکجا هم شهر ـ معبد و هم شهر ـ قدرت محسوب می شد و محل تجمع سه جامعه ایلی ، روستایی و عشایری به شمار می رفت ، در حالی که چنین تجمعی در بینالنهرین دیده نشده است. شار مادی در این دوره عبارت بود از قلعههای محکم و استوار بر فراز تپه و یا یک نقطه سوقالجیشی که نقاط زیستی کوچک و بزرگ در دامنهاش پراکنده بودند. در این دوره ، شهر، نقاط زیستی و بازار (که در مرحله جنینی خود قرار داشت) در خارج از قلعه واقع بودند، و به طور کلی میتوان گفت که شهر هنوز فراگیر نشده و به مفهوم گسترده آن وجود نداشت. سبک پارسی در دوران هخامنشی به اوج خود رسید. حکومت هخامنشی پس از فتح بابل، با شهرهای پر رونق بینالنهرین مواجه گشت و روابط تجاری خود را با اقصی نقاط جهان برقرار کرد. در این دوران روابط « کالا با کالا» جای خود را به روابط « کالا ـ پول ـ کالا » و سپس « پول ـ کالاـ پول » داد و برای نخستین بار، شار پارسی، مرکزی برای استقرار چنین رابطهای شد. شار نظامی ـ کشاورزی دوران ماد جای خود را به شار نظامی ـ بازرگانی پارسی در مرزها، و شار بازرگانی ـ کشاورزی در سرزمینهای میانی واگذاشت. در این دوره است که « بازار » در شهر متولد شد و « جامعه شهری » به معنای اخص کلمه معنا یافت. شار پارسی در این دوره ، علاوه بر « شهر ـ معبد » ، « شهرـ بازار » نیز بود. سازمان فضایی ـ کالبدی شار در سبک پارسی ، شامل دژ حکومتی ، شار میانی و شار بیرونی بوده است. دژ حکومتی ، مجموعهای مرکب از کاخها، معابد ، ایوانها، تأسیسات نظامی و اداری و انبارهای آذوقه و ذخایر را شامل می شد. این دژ با دیوارهای سنگین محافظت می گشت و در مهمترین نقاط سوقالجیشی شهر قرار داشت. در صورت نبود عوارض طبیعی، تپههای مصنوعی برای استقرار چنین دژی برپا می گردید. شار میانی ، مجموعه محلاتی بود که برای استقرار طبقات ممتاز در نظر گرفته می شد و خانه هایی نسبتاً مشابه را در بر می گرفت، که در میان آنها بازاری وجود داشت . مجموعه شار میانی در میان دیواری مستحکم محصور بود که دروازههایی برای ورود و خروج به آن ایجاد شده است. شار بیرونی مجموعه ای مرکب از محلات و خانه ها ، بازارها ، باغات و مزارع پراکنده در سطحی وسیع را شامل می شد و معمولاً توسط یک حصار طبیعی مانند کوه، تپه، رودخانه، جنگل و امثال آن از محیط بیرونی تفکیک می گشت. شار بیرونی در سبک پارسی، شبیه روستاهای بزرگ کنونی، قابل تصور است و اکثریت جامعه شهری در آن زندگی میکردند. |
+ | ((اقوام آریایی)) مستقر در کوههای ((زاگرس)) و دشتهای آن در برخورد با اقوام ساکن در ((بینالنهرین)) با نوعی از سکونت یعنی شهرنشینی آشنا شدند. اینان از مرحله جوامع ساده روستایی به مرحله جامعه شهری رسیدند و تبلور کالبدی این گذر، ایجاد (شهر ـ قدرت) ((هگمتانه)) بود. آریاییها، مظاهر تمدن را از ساکنان بینالنهرین آموختند و شباهت هگمتانه به شهرهای ((اور))، ((بابل)) و ((نینوا)) به همین دلیل بود اما هگمتانه علیرغم این شباهت تفاوتهایی با آنها داشت. این شهر فقط شهر- معبد بینالنهرین نبود و به یکجا هم شهر ـ معبد و هم شهر ـ قدرت محسوب می شد و محل تجمع سه جامعه ایلی ، روستایی و ((عشایر|عشایری)) به شمار می رفت، در حالی که چنین تجمعی در بینالنهرین دیده نشده است.
/>شار مادی در این دوره عبارت بود از قلعههای محکم و استوار بر فراز تپه و یا یک نقطه ((سوقالجیش|سوقالجیشی)) که نقاط زیستی کوچک و بزرگ در دامنهاش پراکنده بودند. در این دوره، شهر، نقاط زیستی و بازار (که در مرحله جنینی خود قرار داشت) در خارج از قلعه واقع بودند، و به طور کلی میتوان گفت که شهر هنوز فراگیر نشده و به مفهوم گسترده آن وجود نداشت. سبک پارسی در ((دوران هخامنشی)) به اوج خود رسید. حکومت هخامنشی پس از فتح ((بابل))، با شهرهای پر رونق بینالنهرین مواجه گشت و روابط تجاری خود را با اقصی نقاط جهان برقرار کرد. در این دوران روابط (کالا با کالا) جای خود را به روابط (کالا ـ پول ـ کال) و سپس « پول ـ کالاـ پول » داد و برای نخستین بار، ((شار پارسی))، مرکزی برای استقرار چنین رابطهای شد. ((شار نظامی ـ کشاورزی)) دوران ((ماد)) جای خود را به ((شار نظامی ـ بازرگانی)) پارسی در مرزها، و شار بازرگانی ـ کشاورزی در سرزمینهای میانی واگذاشت. در این دوره است که ((بازار)) در شهر متولد شد و جامعه شهری به معنای اخص کلمه معنا یافت. شار پارسی در این دوره، علاوه بر (شهر ـ معبد)، (شهرـ بازار) نیز بود.
/>سازمان فضایی ـ کالبدی شار در سبک پارسی، شامل ((دژ)) حکومتی، شار میانی و شار بیرونی بوده است. دژ حکومتی، مجموعهای مرکب از ((کاخ|کاخها))، ((معبد|معابد)) ، ((ایوان|ایوانها))، تأسیسات نظامی و اداری و انبارهای آذوقه و ذخایر را شامل می شد. این دژ با دیوارهای سنگین محافظت می گشت و در مهمترین نقاط سوقالجیشی شهر قرار داشت. در صورت نبود عوارض طبیعی، تپههای مصنوعی برای استقرار چنین دژی برپا می گردید. />شار میانی، مجموعه محلاتی بود که برای استقرار طبقات ممتاز در نظر گرفته می شد و خانه هایی نسبتاً مشابه را در بر می گرفت، که در میان آنها بازاری وجود داشت. مجموعه شار میانی در میان دیواری مستحکم محصور بود که دروازههایی برای ورود و خروج به آن ایجاد شده است. شار بیرونی مجموعه ای مرکب از محلات و خانه ها، بازارها، باغات و مزارع پراکنده در سطحی وسیع را شامل می شد و معمولاً توسط یک حصار طبیعی مانند کوه، تپه، رودخانه، جنگل و امثال آن از محیط بیرونی تفکیک می گشت. شار بیرونی در سبک پارسی، شبیه روستاهای بزرگ کنونی، قابل تصور است و اکثریت جامعه شهری در آن زندگی میکردند. |