|
|
تاریخچه ی: زوفا
در حال مقایسه نگارشها
| نگارش واقعی |
نگارش:2 |
گیاه زوفا
|
| |
|
شناسنامه
| نعناع Labiatae | :تیره
| | Hyssopus officinalis, H.altissimus Mill, H.canescens DS | :نام لاتین
| | Common hyssop - Hyssop | :نام انگلیسی
| | زوفا | :نام فارسی
| | جسمی – حسل - زوفا | :نام عربی
|
شرح گیاه
زوفا گیاهی است پایا، بسیار معطر و دارای ساقه های متعدد چوبی شده به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر که به حالت خودرو در نواحی جنوبی اروپا ، آسیای صغیر ، ایران و روسیه می روید. در زمینهای آهکی بهتر رشد پیدا می کند و درکوهستانها نیز تا ارتفاعات 2000 متری بالا می رود. از مشخصات آن این است که ریشه ضخیم و منشعب دارد و ساقه های متعدد گیاه، مجموعاً ظاهر پر پشت بدان می بخشد.
برگهای کوچک و متقابل آن، ظاهر نوک تیز، کامل، بسیار معطر و گلهای زیبای آن ، رنگهای آبی، تیره مایل به بنفش، سفید و گاهی گلی دارد. گلهای آن که در فاصله ماههای تیر و مرداد،به وضع فراهم در کناره برگهای قسمتهای انتهایی ساقه ظاهر میشود مجموعاً به صورت سنبله هایی جلوه می کند کاسه گل آن لوله ای شکل، دارای 15 رگبرگ و منتهی به 5 دندانه نوک تیز است. جام گل آن از دو لب مساوی تشکیل می‌یابد. در داخل جام گل، 4 پرچم با میله های دراز و منتهی به بساک دو شاخه جای دارد تخمدان آن چهار خانه و میوه اش چهار فندقه ای است و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره است.
نیاز اکولوژیکی
مناطق گرم و خشک و نواحی جنوبی تپه ها مناطق مناسبی برای کشت زوفا می باشند. گیاه به خشکی مقاوم است لیکن در آغاز رویش همچنین پس از اولین برداشت به آب کافی نیاز دارد. پس از اولین برداشت چنانچه شرایط آب و هوائی مناسب باشد و آب کافی در دسترس گیاه باشد (در اواخر تابستان) گیاهان مجدداً به گل می روند زوفا به خاک خاصی نیاز ندارد و تقریباً در هر نوع خاک حتی
خاکهای شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی رشد می کند. برای کشت گیاه می توان از مناطق بیابانی استفاده نمود. در سطوح وسیع کشت از خاکهایی با بافت متوسط که حاوی ترکیبات کلسیم هستند باید استفاده کرد ماسه های بسیار نرم (ماسه های بادی) و خاکهای اشباع از آب برای کشت زوفا مناسب نیستند. PH مناسب برای زوفا بین 5 تا 5/7 مناسب است.
| |
|
آماده سازی خاک
پس از برداشت گیاهانی که با زوفا به تناوب کشت شده اند، باید بقایای آنها را جمع آوری نمود در فصل پائیز پس از اضافه نمودن 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، 60 تا 80 کیوگرم در هکتار اکسید پتاس شخم عمیقی به زمین زده می شود. در فصل بهار نیز قبل از کشت 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه نموده زمین را آماده کشت می‌کنیم. هنگام کاشت،خاک باید مرطوب و زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد. از این رو شخم در فصل بهار مناسب نیست زیرا رطوبت خاک به شدت کاسته میشود و رویش گیاهان را با مشکل مواجه میسازد.
تاریخ و فواصل کاشت
زوفا پنج تا هفت سال عمر دارد. زوفا را می توان با گیاهانی مانند غلات ، خردل ، ذرت به تناوب کشت کرد. تناوب کشت زوفا با گیاهانی که بذر آنها پس از رسیدن به اطراف ریزش می کنند (مانند رازیانه ، گشنیز) و همچنین تناوب با گیاهان ریشه ای (مانند یونجه ، شبدر و ... ) مناسب نیست زیرا این گیاهان در گسترش بیماریها موثرند زوفا را می توان چهار تا پنج سال متوالی در یک زمین کشت کرد. پس از این مدت باید با گیاهان مناسب به تناوب کشت شود.
اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کشت زوفا است تاخیر در کاشت مناسب نیست و سبب کاهش جوانه زنی بذرها میشوند. فاصله بین ردیف ها به روش برداشت محصول و نوع ماشینهای برداشت بستگی دارد و معمولاً بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب است. عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید یک تا دو سانتی متر باشد. تعداد بذر در هر متر طول ردیف 120 تا 150 عدد و مقدار بذر برای هر هکتار زمین بین سه تا پنج کیلوگرم مناسب است.
کاشت
کشت مستقیم در زمین اصلی در بیشتر مواقع مورد استفاده قرار میگیرد . کشت ردیفی زوفا با استفاده از ردیف کار صورت میگیرد. پس از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. چنانچه این گیاه در شیب ها کشت شود، جهت ردیف ها باید برخلاف جهت شیب زمین باشد.
تذکر : البته زوفا را می توان با روش غیر مستقیم (کشت در خزانه) و یا حتی به رویش رویشی نیز تکثیر نمود، لیکن در اکثر مکانها برای تکثیر از روش مستقیم استفاده میشود.
داشت
مبارزه با علف های هرز همیشه باید مورد توجه قرار گیرد. همراه با مبارزه شیمیایی با علف های هرز باید وجین مکانیکی نیز انجام داد. قبل از کاشت و یا پس از کاشت و قبل از رویش بذر می توان از علف کش مرکازین به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول باشی استفاده نمود. این علف کش پس از دو ماه اکثر علاف های هرز را از بین می برد. چنانچه فصل بهار هوا گرم و باران کم باشد به علت تأثیر نامناسب علف کش مرکازین بر گیاه نباید از آن استفاده نمود. لذا قبل از رویش گیاهان می توان از علف کش یک درصد رگلون یا گراماکسون بصورت محلول پاشی استفاده نمود. در سال اول رویش هنگامی که ارتفاع گیاهان به 10 تا 15 سانتی متر برسد، می توان از علف کش آفالون به مقدار 1 تا 5/1 کیلوگرم در هکتار یا مرکازین به مقدار 5/1 تا 3 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
برای مبارزه با علف های هرز گیاهان چند ساله (از سال دوم به بعد) در اوایل بهار قبل از رویش مجدد گیاهان می توان از علف کش مرکازین به مقدار پنج تا شش کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.
برای مبارزه با علف های هرز گیاهان تک لپه ای هنگامیکه ارتفاع زوفا به 10 تا 20 سانتی متر می رسد می توان از علف کش آفالون به مقدار 5/1 تا 5/2 کیلوگرم در هکتار و یا مرکازین به مقدار دو تا چهار کیلوگرم درهکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد.
کاربرد علف کش سیس (sys 67) به مقدار 20 کیلوگرم در هکتار یا کاراگارد (Caragard) به میزان پنج تا هفت کیلوگرم در هکتار علیه علف های هرز چند ساله که دارای ریزوم ، پیاز یا غده هستند نتایج مطلوبی دارد. البته پس از استفاده از علف کش رشد و نمو گیاه مدتی کند می شود لیکن پس از مدتی به حالت عادی بر می گردد.زمان مناسب برای وجین مکانیکی علف های هرز ایام گل دهی است. سوزاندن علف های هرز نیز در بعضی مواقع نتایج مطلوبی به همراه دارد.از بیماریهای قارچی زوفا سفیدک پودری است از دیگر آفتها تریپس (Thrips) است که ممکن است صدمه به گیاه وارد کند.
برداشت
اگر هدف از کاشت استفاده از پیکر رویشی آن برای ادویه باشد اوایل گل دهی باید برداشت شوند . اگر به منظور استخراج اسانس کشت شده باشد گیاهان را در مرحله گل دهی کامل (اوایل تابستان) باید برداشت نمود.
برداشت باید از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی صورت گیرد .اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد و آفتاب شدید وجود نداشته باشد پیکر رویشی برداشت شده را می توان برای مدتی روی زمین قرارداد و پس از کاهش رطوبت آنها را با خشک کن الکتریکی دردمای 30 تا 35 درجه سانتی
گراد خشک نمود. عملکرد پیکر رویشی در سال اول دو تا سه تن در هکتار و در سال دوم شش تا ده تن در هکتار می باشد که از آن به ترتیب 4/0 تا 8/0 و 5/1 تا 2 تن پیکر رویشی خشک بدست می آید.
از هر هکتار زوفا کشت شده 8 تا 15 کیلوگرم اسانس بدست می آید. اگر هدف جمع آوری بذر باشد در اواخر تابستان (اوایل شهریور) هنگامی که بیش از 70 تا 80 درصد بذرها رسیدند زمان مناسبی برای جمع آوری بذرها است که باید توسط خشک کن الکتریکی در دما و زمان دقیق خشک نمود.
زیرا درجه حرارت زیاد و زمان زیاد در خشک کن سبب کاهش قوه رویشی بذرها می شود. البته توصیه می شود بذرها به همراه پیکر رویشی خشک شوند. سپس بذرها را بوجاری و تمیز کرده و بسته بندی می کنند. عملکرد بذر با توجه به شرایط آب و هوایی و محل رویش بین 3/0 تا 6/0 تن در هکتار می باشد.
دامنه انتشار
شمال غربی ایران مانند آذربایجان
بعضی از نواحی بلوچستان (فلور ایران)
گیاه زوفا
|
| |
|
شناسنامه
| نعناع Labiatae | :تیره
| | Hyssopus officinalis, H.altissimus Mill, H.canescens DS | :نام لاتین
| | Common hyssop - Hyssop | :نام انگلیسی
| | زوفا | :نام فارسی
| | جسمی – حسل - زوفا | :نام عربی
|
شرح گیاه
زوفا گیاهی است پایا، بسیار معطر و دارای ساقه های متعدد چوبی شده به ارتفاع 20 تا 60 سانتی متر که به حالت خودرو در نواحی جنوبی اروپا ، آسیای صغیر ، ایران و روسیه می روید. در زمینهای آهکی بهتر رشد پیدا می کند و درکوهستانها نیز تا ارتفاعات 2000 متری بالا می رود. از مشخصات آن این است که ریشه ضخیم و منشعب دارد و ساقه های متعدد گیاه، مجموعاً ظاهر پر پشت بدان می بخشد.
برگهای کوچک و متقابل آن، ظاهر نوک تیز، کامل، بسیار معطر و گلهای زیبای آن ، رنگهای آبی، تیره مایل به بنفش، سفید و گاهی گلی دارد. گلهای آن که در فاصله ماههای تیر و مرداد،به وضع فراهم در کناره برگهای قسمتهای انتهایی ساقه ظاهر میشود مجموعاً به صورت سنبله هایی جلوه می کند کاسه گل آن لوله ای شکل، دارای 15 رگبرگ و منتهی به 5 دندانه نوک تیز است. جام گل آن از دو لب مساوی تشکیل می‌یابد. در داخل جام گل، 4 پرچم با میله های دراز و منتهی به بساک دو شاخه جای دارد تخمدان آن چهار خانه و میوه اش چهار فندقه ای است و رنگ آن سیاه یا قهوه ای تیره است.
نیاز اکولوژیکی
مناطق گرم و خشک و نواحی جنوبی تپه ها مناطق مناسبی برای کشت زوفا می باشند. گیاه به خشکی مقاوم است لیکن در آغاز رویش همچنین پس از اولین برداشت به آب کافی نیاز دارد. پس از اولین برداشت چنانچه شرایط آب و هوائی مناسب باشد و آب کافی در دسترس گیاه باشد (در اواخر تابستان) گیاهان مجدداً به گل می روند زوفا به خاک خاصی نیاز ندارد و تقریباً در هر نوع خاک حتی
خاکهای شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی رشد می کند. برای کشت گیاه می توان از مناطق بیابانی استفاده نمود. در سطوح وسیع کشت از خاکهایی با بافت متوسط که حاوی ترکیبات کلسیم هستند باید استفاده کرد ماسه های بسیار نرم (ماسه های بادی) و خاکهای اشباع از آب برای کشت زوفا مناسب نیستند. PH مناسب برای زوفا بین 5 تا 5/7 مناسب است.
آماده سازی خاک
پس از برداشت گیاهانی که با زوفا به تناوب کشت شده اند، باید بقایای آنها را جمع آوری نمود در فصل پائیز پس از اضافه نمودن 60 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر، 60 تا 80 کیوگرم در هکتار اکسید پتاس شخم عمیقی به زمین زده می شود. در فصل بهار نیز قبل از کشت 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه نموده زمین را آماده کشت می‌کنیم. هنگام کاشت،خاک باید مرطوب و زمین فاقد هر گونه پستی و بلندی باشد. از این رو شخم در فصل بهار مناسب نیست زیرا رطوبت خاک به شدت کاسته میشود و رویش گیاهان را با مشکل مواجه میسازد.
تاریخ و فواصل کاشت
زوفا پنج تا هفت سال عمر دارد. زوفا را می توان با گیاهانی مانند غلات ، خردل ، ذرت به تناوب کشت کرد. تناوب کشت زوفا با گیاهانی که بذر آنها پس از رسیدن به اطراف ریزش می کنند (مانند رازیانه ، گشنیز) و همچنین تناوب با گیاهان ریشه ای (مانند یونجه ، شبدر و ... ) مناسب نیست زیرا این گیاهان در گسترش بیماریها موثرند زوفا را می توان چهار تا پنج سال متوالی در یک زمین کشت کرد. پس از این مدت باید با گیاهان مناسب به تناوب کشت شود.
اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کشت زوفا است تاخیر در کاشت مناسب نیست و سبب کاهش جوانه زنی بذرها میشوند. فاصله بین ردیف ها به روش برداشت محصول و نوع ماشینهای برداشت بستگی دارد و معمولاً بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب است. عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید یک تا دو سانتی متر باشد. تعداد بذر در هر متر طول ردیف 120 تا 150 عدد و مقدار بذر برای هر هکتار زمین بین سه تا پنج کیلوگرم مناسب است.
کاشت
کشت مستقیم در زمین اصلی در بیشتر مواقع مورد استفاده قرار میگیرد . کشت ردیفی زوفا با استفاده از ردیف کار صورت میگیرد. پس از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. چنانچه این گیاه در شیب ها کشت شود، جهت ردیف ها باید برخلاف جهت شیب زمین باشد.
تذکر : البته زوفا را می توان با روش غیر مستقیم (کشت در خزانه) و یا حتی به رویش رویشی نیز تکثیر نمود، لیکن در اکثر مکانها برای تکثیر از روش مستقیم استفاده میشود.
داشت
مبارزه با علف های هرز همیشه باید مورد توجه قرار گیرد. همراه با مبارزه شیمیایی با علف های هرز باید وجین مکانیکی نیز انجام داد. قبل از کاشت و یا پس از کاشت و قبل از رویش بذر می توان از علف کش مرکازین به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار به صورت محلول باشی استفاده نمود. این علف کش پس از دو ماه اکثر علاف های هرز را از بین می برد. چنانچه فصل بهار هوا گرم و باران کم باشد به علت تأثیر نامناسب علف کش مرکازین بر گیاه نباید از آن استفاده نمود. لذا قبل از رویش گیاهان می توان از علف کش یک درصد رگلون یا گراماکسون بصورت محلول پاشی استفاده نمود. در سال اول رویش هنگامی که ارتفاع گیاهان به 10 تا 15 سانتی متر برسد، می توان از علف کش آفالون به مقدار 1 تا 5/1 کیلوگرم در هکتار یا مرکازین به مقدار 5/1 تا 3 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
برای مبارزه با علف های هرز گیاهان چند ساله (از سال دوم به بعد) در اوایل بهار قبل از رویش مجدد گیاهان می توان از علف کش مرکازین به مقدار پنج تا شش کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.
برای مبارزه با علف های هرز گیاهان تک لپه ای هنگامیکه ارتفاع زوفا به 10 تا 20 سانتی متر می رسد می توان از علف کش آفالون به مقدار 5/1 تا 5/2 کیلوگرم در هکتار و یا مرکازین به مقدار دو تا چهار کیلوگرم درهکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد.
کاربرد علف کش سیس (sys 67) به مقدار 20 کیلوگرم در هکتار یا کاراگارد (Caragard) به میزان پنج تا هفت کیلوگرم در هکتار علیه علف های هرز چند ساله که دارای ریزوم ، پیاز یا غده هستند نتایج مطلوبی دارد. البته پس از استفاده از علف کش رشد و نمو گیاه مدتی کند می شود لیکن پس از مدتی به حالت عادی بر می گردد.زمان مناسب برای وجین مکانیکی علف های هرز ایام گل دهی است. سوزاندن علف های هرز نیز در بعضی مواقع نتایج مطلوبی به همراه دارد.از بیماریهای قارچی زوفا سفیدک پودری است از دیگر آفتها تریپس (Thrips) است که ممکن است صدمه به گیاه وارد کند.
برداشت
اگر هدف از کاشت استفاده از پیکر رویشی آن برای ادویه باشد اوایل گل دهی باید برداشت شوند . اگر به منظور استخراج اسانس کشت شده باشد گیاهان را در مرحله گل دهی کامل (اوایل تابستان) باید برداشت نمود.
برداشت باید از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی صورت گیرد .اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد و آفتاب شدید وجود نداشته باشد پیکر رویشی برداشت شده را می توان برای مدتی روی زمین قرارداد و پس از کاهش رطوبت آنها را با خشک کن الکتریکی دردمای 30 تا 35 درجه سانتی
گراد خشک نمود. عملکرد پیکر رویشی در سال اول دو تا سه تن در هکتار و در سال دوم شش تا ده تن در هکتار می باشد که از آن به ترتیب 4/0 تا 8/0 و 5/1 تا 2 تن پیکر رویشی خشک بدست می آید.
از هر هکتار زوفا کشت شده 8 تا 15 کیلوگرم اسانس بدست می آید. اگر هدف جمع آوری بذر باشد در اواخر تابستان (اوایل شهریور) هنگامی که بیش از 70 تا 80 درصد بذرها رسیدند زمان مناسبی برای جمع آوری بذرها است که باید توسط خشک کن الکتریکی در دما و زمان دقیق خشک نمود.
زیرا درجه حرارت زیاد و زمان زیاد در خشک کن سبب کاهش قوه رویشی بذرها می شود. البته توصیه می شود بذرها به همراه پیکر رویشی خشک شوند. سپس بذرها را بوجاری و تمیز کرده و بسته بندی می کنند. عملکرد بذر با توجه به شرایط آب و هوایی و محل رویش بین 3/0 تا 6/0 تن در هکتار می باشد.
دامنه انتشار
شمال غربی ایران مانند آذربایجان
بعضی از نواحی بلوچستان (فلور ایران)
|
|
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
| |
