| - | زندگینامه یا بیوگرافی که بان شرح حال، حسب حال خود، سرگذشت، گزارش و ترجمه احوال، تذکره حال، نیز گفته اند شامل نوشته هایی است که در آنها رویدادهای زندگی شخصیت هایی از مشاهیر دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست شرح داده شده است. کتابهایی نظر سرگذشت پیامبران که برخی از آنان به نام قصص انبیاء شهرت دارد یا شرح وقایع زندگی پیامبر اکرم (ص) که در فن تاریه نویسی زبان تازی، بدان سیره گید. |
+ | V{maketoc}
{img src=img/daneshnameh_up/b/b3/77.JPG}
|
!زندگینامه
زندگینامه یا بیوگرافی که به ن شرح حال، حسب حال ،سرگذشت، گزارش و ترجمه احوال، تذکره حال، نیز گفته اند شامل نوشته هایی است که در آنها رویدادهای زندگی شخصیت هایی از ((مشاهیر ))دین و دانش و بزرگان ادب و سیاست شرح داده شده است.
کتابهایی نظیر سرگذشت پیامبران که برخی از آنان به نام(( قصص انبیاء)) شهرت دارد یا شرح وقایع زندگی پیامبر اکرم (ص) که در فن تاریخ نویسی زبان تازی،((سیره ))ا دارد. |
| - | نظیر: سیره ابن اسحق (ف: 151 ه.ق) مولف کتاب مغازی که درباره غزوات حضرت محمد (ص) نوشته شده است و سیره این هشام (ف: 218 ه.ق) با شرح حال ائمه هدی –علیه السلام- و زندگینامه ((شهدا ))و کتب رجال که شمتمل بر ذکر احوال حکماء، علماء، مشایخ صوفیه است و یا تراجم احوال شاعران که تذکره نام دارد، از نوع زندگینامه به شمار ت. |
+ | نظیر: سیره ابن اسحق (ف: 151 ه.ق) مولف کتاب مغازی که درباره غزوات حضرت محمد (ص) نوشته شده است و سیره این هشام (ف: 218 ه.ق) با شرح حال ائمه هدی –علیه السلام- و زندگینامه ((شهدا ))و کتب رجال که مشتمل بر ذکر احوال حکماء، علماء، مشایخ ((صوفیه ))است و یا ترجمه احوال شاعران که ((تذکره ))نام دارد، از نوع زندگینامه به شمار می و. |
| | در عصر حاضر کتابها و مقالاتی در بزرگداشت شخصیتهای مذهبی، ((ادبی))، علمی و . . . نوشته می شود که مشتمل بر شرح احوال و سال شمار رخدادهای عمر این شخصیتهاست همراه با مجموعه مقالاتی که برخی از نویسندگان به یاد آنان در زمینه موضوعات گوناگون می نویسند. | | در عصر حاضر کتابها و مقالاتی در بزرگداشت شخصیتهای مذهبی، ((ادبی))، علمی و . . . نوشته می شود که مشتمل بر شرح احوال و سال شمار رخدادهای عمر این شخصیتهاست همراه با مجموعه مقالاتی که برخی از نویسندگان به یاد آنان در زمینه موضوعات گوناگون می نویسند. |
| - | این گونه آثار که گاه با عنوان "یاد نامه" نظیر یادنامه علامه امینی، یادنامه استاد شهید مطهری، یادنامه سالگرد شهادت و هجرت ابور زمان دکتر علی شریعتی، یادنامه لامه بابای منتشر می شود و گاه با عناوینی که مرکب از نام شخصیت مورد نر با کلمه "نامه" است مانن: همای نامه، رامنامه و گهگاه به نامهای دیگر نظیر: فرخنده پیام (یادگار نامه استاد دکتر غلامحسین یوسفی) طبع و نشر می شود، زء زندگینامه ها به شمار می آید. یادنامه های مذکور از آنجا که معمولا به قلم وهندگان و نویسندگانی فال به رشته تحریر در می آید، الب دارای نری استوا و خواندنی است و از لا ادبی قابل توجه می باشد.
|
+ | این گونه آثار که گاه با عنوان "یاد نامه" نظیر یادنامه ((علامه امینی))، یادنامه استاد(( شهید مطهری))، یادنامه سالگرد دکتر ((علی شریعتی))، یادنامه ((علامه باطبائی)) منتشر می شود و اه با عناوینی که مرکب از نام شخصیت مورد نظر با کلمه ~~green:"نامه"~~ است مانن: همائی نامه، آرامنامه و گهگاه به نامهای دیگر نظیر: فرخنده پیام (یادگار نامه استاد دکتر غلامحسین یوسفی) منتشر می شود، جزء زندگینامه ها به شمار می آید. یادنامه های مذکور از آنجا که معمولاً به قلم پژوهندگان و نویسندگانی فاضل به رشته تحریر در می آید، اغلب دارای نثری استور و خواندنی است و از لحاظ ادبی قابل توجه می باشد.
در زمان م ایروین استون نویسنده آمریکایی که در 1989 در گذشت در این زمینه به شهرت رسید. معروف ترین اثر او ~~green:شور زندگی~~ است که در باب زندگی ((ونسان وان گوگ)) نوشته است. آثار دیگری هم دارد از قبیل ~~green:رنج و سرمستی~~ در باب زندگی ((میکل آنژ)) و ~~green:ملوان سوار کار~~ درباره زندگی ((جک لندن)). زندگینامه فروید و چارلز داروین را هم نوشته است. ((رومن رولان)) هم در این زمینه معروف است. او زندگینامه بتهوون، میکل آنژ، ((تولستوی)) و گاندی را نوشته است.
از قدیمی ترین نمونه هی زندگینامه نویسی در غرب کتاب حیات مردان نامی اثر پلوتارک است که در قرن اول میلادی نوشته ده است. البته ممکن ات کسی خود، زندگی نامه خود را بنویسد که به آن Autobiography گویند مثل "زندگی من" ا احمد کسرو از قدیمی ترین نمونه های اتوبیوگرافی در ایران، اتوبیوگرافی ابوعلی سینا است که آن را بر شاگردان خود املاء کرده است.
یکی از فروع زندگی نامه نویسی، خاطره نویسی است، زیرا این دو معمولاً با هم در آمیخته اند. چنان که ~~green:سیمون دو بوار~~ و~~green: گوته~~ خاطرات خود را نوشته اند. ~~green:عارف قزوینی~~ هم بخش هایی از زندگی و خاطرات خود را نگاشته است که در مقدمه دیوانش به طبع رسیده است. از برخی از نویسندگان هم یادداشت هایی به جا مانده که جنبه هنری و ادبی دارند. مثل یادداشتهای ((کافکا)).
((سفرنامه)) نویسی هم از فروع زندگینامه نویسی است. زیرا بخشی از زندگی نویسنده را در بر می گیرد. تذکره نویسی را هم می توان از فروع زندگینامه نویسی محسوب داشت. زیرا در آنها از شرح حال و آثار شاعران یا عارفان سخن رفته است. از آنجا که خاطره نویسی و سفرنامه نویسی و زندگی نامه نویسی ادبی، با بیان احساسات و عواطف همراه است می توان آنها را جزو ادب غنایی محسوب داشت.
!اتوبیوگرافی (Autobigraphie)
اتوبیوگرافی به آثاری گفته می شود که شرح حال افراد و رخدادهای زندگی آنان ضمن تحلیل و توصیف جریانهای فکری، سیاسی و اجتماعی زمان ایشان، به قلم خود آن اشخاص نوشته می شود. در نگرش این ونه آثار «اگر نوینده هوشمند و نکته بین و خوش قلم باشد، خاطراتی را به رشته تحریر خواهد کشید، که لطف و مزه ای خاص تواند داشت. بعلاوه گاه مطالبی را در بر دارد که در جای دیگر نمی توان یافت. حالت صمیمی و بی تکلفی نیز که ممکن است در آنها احساس شود .
این نوع خاطرات، گاه با ادعاها و خودستاییها و اظهار نظرهای یک طرفه نویسنده همراه است. نویسندگان آنها به چیزهایی می پرداند که به جهتی مورد توجه یا علاقه و احیاناً مخالف سلیقه و نرشان بوده است. اما چه بسا اطلاعات و نکته های هم ر آنها مندرج است که از نظر مطالعات ((اجتماعی ))و نیز ((تاریخی ))فوایدی آشکار دارد.
بعضی از این کتابها چنان مطبوع نوشته شده است ه نظیر استانی دلکش توجه خواننده را به خود جلب می کند و چون از اشخاص و حوادث واقعی سخن میگوید گاهی از برخی از داستانها زنده تر و گیراترمی شود. حتی اگر نویسنده خاطرات، از قریحه ادبی و هنری برخوردار باشد، بسا ه اثر او به صورت یکی از انواع ادبی ر می آید و ارزش خاص داشته باشد.
نظیر خاطرات سن سیمون (1675- 1755 م- simon- saint) نویسنده فرانسوی، حسب حال ((بنیامین فرانکلین)) (1706- 1790 م- Beniamin Franctin) سیاستمدار آمریکایی، و شعر و حقیقت اثر ((گوته ))(1742-1832 Johann- Wolfgang Goethe) نویسنده و شاعر آلمانی و....
این گونه آثار خود انواعی دارد. مثلاً ممکن است نویسنده بیشتر به ذکر وقایع و مشاهدات خود بپردازد، یا به شرح احوال و تجارب و عوالم خویش. و نیز بسته به این که وی از چه طبقه ای است و علاقه اش چیست، کیفیت و اهمیت این یادداشتها متفاوت خواهد بود.
گاه خاطره نویس در نمایش حوادث حیات و حتی افکار و احوال درونی خویش صداقتی خاص به خرج می دهد و به عبارتی دیگر تصویری از خود عرضه می دارد، و اثر او جنبه ی اعتراف گونه ای دارد.
مانند المنقذ من الضلال ((امام محمد غزالی)) و اعترافات سنت اگوستن (354-430 saint Augustin)، اعترافات ژان ژاک روسو (1712-1778 Jean Jaeques Rousseau) نویسنده و منتقد فرانسوی.
در زبان فارسی آثاری که جنبه اتوبیوگرافی دارد، اغلب با عناوین زندگی من، خاطرات، خاطرات زندگانی من، ترجمه و نگاشته شده است. نظیر خاطرات و اسناد علیخان ظهیرالدوله (ف: 1342 ه . ق) خاطرات سیاسی میرزا علیخان امین الدوله (ف 1322 ه.ق)- زندگانی من، به قلم ابوالقاسم لاهوتی (و. 1305 ه.ق)- زندگانی من، نوشته سید احمد کسروی (1324 ش)- شرح زندگانی من به قلم: عبدالله مستوفی (1255-1329 ش) یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. به شرح حال سید ((محمد علی جمال زاده)) به قلم خود او، از سید حسن تقی زاده در نشریه دانشکده ادبیات تبریز، سال ششم، شماره 3 (آذر 1323 ش)
سیاحت شرق یا زندگینامه حجه الاسلام آقا نجفی قوچانی (1254-1322 ش) زندگی من، در مجموعه مقالاتی از علامه سید ((محمد حسین طباطبایی)) (ف: 1360 ش) روزها، نوشته دکتر محمد علی اسلامی ندوشن و...
!نمونه
__از کتاب «شرح زندگانی من» به قلم عبدالله مستوفی__ />
«مکتب خانه:کم کم موقع درس خواندن من فرا می رسید، یک روز ساعت خوش کردند و مرا با یک کله قند نیم منی و یک وپ قدک برا خوند، به مکتب فرستادند .... همین که چشم آخوند به من و بعد از آن به سینی محتوی قند و قدک افتاد، بعد از جواب سلام، چند کلمه ای راجع به هوش و شعور من و این که انشاء اله پسر کار کن معقولی خواهم شد و آقای سنگین و رنگینی بار خواهم آمد، نظر داد و مرا پهلوی برادرم و نزدیک خود نشاند.
عمه جزوی هم ه برای من قبلاً تارک کرده بودند. با یک چوب الف کاغذی حاضر بود. آخوند بلافاصله مرا پیش طلبید. عمه جزو را باز کرد و «هوالفتاح العلیم» را با شعر بعدش:
::~~green:پس مبارک بود چو فرهما ----- اول کارها به نام خدا ~~::
طوطی وار به من آموخت. من هم بدون آنکه اشکال را به آنچه می گویم تطبیق کنم، چوب الف را روی کلمات می گردانم و جمله ها عربی و شعر فارسی را تکرار می کردم. آن روز به همین قدر قناعت شد. فردا الفبا را به من آموختند.
::~~green:حسب حال ننوشتی و شد ایامی چند ------ هر می کو که فرستم به تو پیغامی ند~~ "حافظ"::
از نوشته های خواندنی و صمیمی هر زبان، خاطرات و یادداشت هایی است که گاه اشخاص در گزارش احوال خود می نویسند. این نوشته ها که سرشار از نکات و لطایف تاریخی، اجتماعی، سیاسی و ادبی است، "حسب حال" نامیده می شود و اگر به قلم نویسنده ای با ذوق و نکته بین نگاشته شود، در ادبیات عصر خویش جایگاهی ویژه می یابد. برخی از این گونه کتاب ها آن چنان جذاب و شیوا نوشته شده اند که همچون داستانی دلکش و شیرین، خواننده را به خود می خوانند و چون بازگو کننده ی حوادث و وقایع عصر مولف هستند، از گیرایی طراوتی دو چندان برخوردارند. اگر نویسنده ذوق و قریحه ی لازم را یز داشته باشد، بسا ه اثر او به صورت یکی از انواع ادبی در آید و در ادبیات عصر خویش جا باز ن. این گونه نوشته ها "حسب حال" نامیده می شوند و طبیعی است که به تناسب کیفیت و نوع زبان ارزش های متفاوتی خواهند داشت.
گاه خاطره نوس حوادث عصر خویش و حتی افکا و احوال درونی خویش را آن چنان با صمیمیت و صداقت به تصویر می کشد که اثر وی به اعتراف گونه ای ماندنی و با ارزش تبدیل می شود؛ مانند: «المنقذ من الضلال» از امام ((محمد غزالی)).
گروهی دیگر از نوشته ها که از منابع با ارزش تحقیق به حساب می آیند، زندگی نامه هستند. در قرون گذشته کمتر اتفاق می افتد که چهره های علمی، دینی و ادبی شرح حالی از خود برجا می گذارند؛ از این رو دسترسی به احوال و آثار و اندیشه های آنان دشوار بود و تنها منبع و مأخذ موجود، کتا های شرح احوال و زندگی نامه ها بود که برخی از آنها دقت علمی کافی نداشتند. این گونه کتاب ها که درباره ی زنگی مشاهیر دین و دانش و ادب است.
!انوا زندگینامه
زندگی نامه (بیوگرافی) خوانده می شود و بر حَسَب محتوا انواعی دارد:
1- "سیره" و "مغازی" که گزارش زندگی و جنگ های پیامبر اسلام (ص) است و از انواع مشهور آن می توان به سیره ی رسول لله ا قاضی ابرقو و سیرت رسول الله از دکتر عباس زریاب خویی اشاره کرد.
2- شرح حال انبیای الهی چون قصص الانبیای ابواسحاق ((نیشابوری)).
3- شرح حال ائمه و بزرگان دین چون زندگانی علی بن الحسین (ع) از دکتر سید جعفر شهیدی و قصص العلمای تنکابنی.
4- کتب تذکره که شرح و ترجمه ی احوال مشایخ صوفیه یا شعر است؛ چون تذکره الاولیای ((عطار))، تذکره ی لباب الالباب ((محمد عوفی)) ، تذکره الشعرای دولتشاه ((سمرقندی)).
/>امروزه زندگی نامه برخی از ((مشاهیر )) علم و ادب به شیوه ای نو نوشته می شود و برخی از آنها در شمار آثار ارزشمند ادبی هستند؛ مانند: پله پله تا ملاقات خدا (شرح حال ((مولانا)))، پیر گنجه در جست و جوی ناکجا آباد (درباره ی ((نظامی))) و فرار از مدرسه (شرح حال امام ((محمد غزالی))) از دکتر عبدالحسین ((زرین کوب))، شرح احوال و آثار ((رودکی )) از استاد سعید نفیسی، غزالی نامه (شرح حال امام محمد غزالی) و . . .
|
