تاریخچه ی:
رفتار خاک در برابر زمین
تفاوت با نگارش: 1
- | !مقدمه براثر امال تنش برشی چرخه ای به خاک ، که ناشی از امواج رسیده سنگ بستر است، خاک تحریک می شود. تقسیم بندی خاکها بر اساس پاسخ به حرکات سنگ بستر : |
+ | -=بر اثر اعمال تنش برشی چرخهای به ((خاک)) ، که ناشی از امواج رسیده سنگ بستر است، خاک تحریک میشود.=- !تقسیم بندی خاکها بر اساس پاسخ به حرکات سنگ بستر *حرکتهای پایدار که با تغییر شکل کشسان و خمیرسان باعث میرایی حرکت لرزهای میشوند، با این حال هنوز تا حدی مقاومت خود را حفظ میکنند.
*خاکهای ناپایدار که بطور ناگهانی متراکم شده یا بر اثر آبگونگی بطور کامل مقاومتشان را از دست میدهند.
دو ویژگی بارز خاکهایی که تحت تاثیر تنش چرخهای قار میگیرند، یکی «مدول برشی» و دیگری «سنت میرایی داخلی» است. مدول برشی واسطه بین تنش و تنجش برشی بر اثر لرزشهای دارای دامنه وتاه ، مثل بارگذاریهای اشی از ((زمین لرزه)) را بیان میکند. سنت میرایی داخلی معرف استهلاک انرژی در طول بارگذاری چرخهای است. مدول برشی و میرایی مهمترین ویژگیهایی هستند که معمولا در تجزیه) و تحلیلها بکار میروند. بخشی از تغییر شکل اکها در برابر بار دنامیک ، صرفنظر از دامنه تنجش ، غیر قابل بازگشت بوده و لذا منحنیهای بارگذاری - باربرداری و تنش - تنجش بر یکدیگر منطبق نمیشوند.
{img src=img/daneshnameh_up/2/24/erosion3.JPG height=260 width=260}
|
|
|
!نشست و آبگونگی __لرزشهای ناشی از زمین لرزه میتواند چند پدیده مهم را در ((خاک)) باعث شود که از این جمله است:__
*تراکم خاکهای دانهای که منجر به ((نشست زمین|نشست سطح زمین)) میشود و میتواند در محدوده وسیعی اتفاق بیافتد.
*آبگونه شدن ماسههای ریز و ماسههای لایهدار ه منجر به از بین رفتن کامل ((مقاومت خاک)) شه و باعث نشست و حتی برگشتن سازهها و گسیخته دن دامنههای میشود.
*کاهش مقاومت در خاکهای چسبنده نرم که منجر به نشست سازه شد، و می تواند برای سالها ادامه داشته باشد. این پدیده بر اثر نوعی آبگونگی نیز حاصل می شود. !نشست حاصل از تراکم تنجشهای برشی چرخهای باعث تراکم خاکهای دانهای میشود که نشست زمین را به همراه دارد. حرکات افقی ناشی از لرزشها تا زمانی که چرخهها نسبتا نزدیک به هم باشند، حتی اگر تنجشهای برشی چرخهای نسبتا کوچک باشد، باعث ((تراکم خاک)) میشوند. در مقابل ، شتاب قائم فراتر از ((شتاب جاذبه زمین)) (1g) لازم است تا ماسهها را به نحو قابل ملاحظهای متراکم نماید و این رقمی به مراتب فراتر از شتاب سطحی حاصل از اغلب زمین لرزههاست.
قابلیت تراکم خاک در زمان لرزش زمین به دانه بندی ، ((چگالی|چگالی نسبی)) ، پوکی ، فشار جانبی ، دامنه نوسان تنش برشی یا تنجش چرخهای و بالاخره تعداد چرخههای اعمال تنش یا طول مدت آن وابسته است. نشست ناشی از تراکم و آبگونگی بسیار به هم مرتبط هستند و مهمترین عامل در وقوع هر یک از آنها قابلیت ((زهکشی)) خاک در زمان بارگذاری چرخهای است. تراکم در خاکهای دارای زهکشی خوب و آبگونگی در خاکهای با زهکشی ضعیف انجام میشوند. !((پدیده روانگرایی)) روانگرایی (یا آبگونگی) چرخهای ، به واکنش خاک در برابر بارهای دینامیکی یا تحریک ناشی از امواج برشی زودگذر اطلاق میشود که در نتیجه آن ((مقاومت خاک)) بطور کامل از بین رفته و خاک حالتی آبگونه به خود میگیرد. آبگونگی چرخهای با روانگونگی ناشی از جریان به سمت بالای ((آب زیرزمینی)) در شرایطی اگر آب ماسه نتواند به سرعت از محیط خارج و به اصطلاح زهکشی شود، کاهش حجم باعث افزایش فشار منفذی برابر فشار مواد دوباره شود، تنش موثر بین ذرات خاک صفر میشود و ماسه بطور کامل مقاومت برشی خود را از دست میدهد و در نتیجه حالت آبگونه پیدا میکند.
پدیده روانگرایی ممکن است در یک نهشته سطحی یا در یک لایه عمقی اتفاق بیافتد. در صورتی که آبگونگی در عمق اتفاق بیافتد ((فشار هیدرواستاتیکی|فشارهای هیدرواستاتیک)) اضافی ایجاد شده در منطقه آبگونه شده ، با جریان یافتن آب به سمت بالا ، از بین میرود. یک گرادیان هیدرولیکی قابل توجه قادر است تا شرایط آبگونگی را در لایههای فوقانی نیز القا نماید. نتیجه این عمل در سطح بصورت «((فوران آتشفشان|فوران گل))» و ایجاد «ماسه سریع» تظاهر میکند. در جاهایی که از سطح ایستایی بالایی برخوردارند، آبگونه شدن سطحی و نشست زمین منجر به خروج آب و جریان آن در سطح زمین میشود.
در مواردی که آبگونگی سطحی نیز صورت نگرفته است، وقوع آبگونگی در اعماق قادر است قابلیت باربری لایههای فوقانی را به مقدار قابل ملاحظهای اهش هد. پدیده آبگونگی ممکن است بطور بخشی در خاکهای چسبند نرم نیز ایجاد شود. در اینجا ((موج طولی|امواج طولی)) به دلیل خاصیت فشاری و استنباطی آنها باعث افزایش فشار آب منفذی در رسهای اشباع شده میشوند. این فشارهای آب منفذی حاصل از لرزش باعث کاهش ((مقاومت خاک|مقاومت برشی خاک)) و در نتیجه قدرت باربری آن شده و به گسیختگی کلی یا بخشی منجر میشود. این عمل همچنین ممکن است باعث نشست مداوم سازهها شود.
{img src=img/daneshnameh_up/c/c3/erosion.jpg height=260 width=260}
|
|
|
|
- | *حرکتهای پایدار که با تغییر شکل کشسان و خمیرسان باعث میرایی حرکت لرزه ای می شوند، با این حال هنوز تا حدی مقاومت خود را حفظ می کنند | |
- | *خاکهای ناپایدار که بطور ناگهانی متراکم شده یا بر اثر آبگونگی بطور کامل مقاومتشان را از دست می دهند. | |
- | دو ویژگی بارز خاکهایی که تحت تاثیر تنجش چرخه ای قرار می گیرند، یکی «مدول برشی» و دیگری «سنت میرایی داخلی» است. مدول برشی واسطه بین تنش و تنجش برشی بر اثر لرزشهای دارای دامنه کوتاه ، مثل بارگذاریهای ناشی از زمین لرزه را بیان می کند. | |
- | سنت میرایی داخلی معرف استهلاک انرژی در طول بارگذاری چرخه ای است. مدول برشی و میرایی مهمترین ویژگیهایی هستند که معمولا در تجزیه و تحلیلها بکار می روند. | |
- | بخشی از تغییر شکل خاکها در برابر بار دینامیک ، صرفنظر از دامنه تنجش ، غیر قابل بازگشت بوده و لذا منفیهای بارگذاری ـ تنجش بر یکدیگر منطبق نمیشوند. | |
- | نشست و آبگونگی : لرزشهای ناشی از زمین لرزه میتواند چند پدیده مهم را در خاک باعث شود که از این جمله است: | |
- | *تراکم خاکهای دانه ای که منجر به نشست سطح زمین می شود و می تواند در محدوده وسیعی اتفاق بیافتد. | |
- | *آبگونه شدن ماسههای ریز و ماسههای لایدار که منجر به از بین رفتن کامل مقاومت خاک شده و باعث نشست و حتی برگشتن سازهها و گسیخته شدن دامنههای می شود. | |
- | *کاهش مقاومت در خاکهای چسبنده نرم که منجر به نشست سازه شد، و می تواند برای سالها ادامه داشته باشد. این پدیده بر اثر نوعی آبگونگی نیز حاصل می شود. | |
- | نشست حاصل از تراکم : تنجشهای برشی چرخه ای باعث تراکم خاکهای دانه ای می شود که نشست زمین را به همراه دارد. حرکات افقی ناشی از لرزشها تا زمانی که چرخهها نسبتا نزدیک به هم باشند، حتی اگر تنجشهای برشی چرخه ای نسبتا کوچک باشد، باعث تراکم خاک می شوند. در مقابل ، شتاب قایم فراتر از 1g لازم است تا ماسهها را به نحو قابل ملاحظه ای متراکم نماید و این رقمی به مراتب فراتر از شتاب سطحی حاصل از اغلب زمین لرزههاست. قابلیت تراکم خاک در زمان لرزش زمین به دانه بندی ، چگالی نسبی ، پوکی ، فشار جانبی ، دامنه نوسان تنش برشی یا تنجش چرخه ای و بالاخره تعداد چرخههای اعمال تنش یا طول مدت آن وابسته است. نشست ناشی از تراکم و آبگونگی بسیار به هم مرتبط اند و مهمترین عامل در وقوع هر یک از آنها قابلیت زهکشی خاک در زمان بارگذاری چرخه ای است. تراکم در خاکهای دارای زهکشی خوب و آبگونگی در خاکهای با زهکشی ضعیف انجام میشوند. | |
- | پدیده روانگرایی : روانگرایی (یا آبگونگی) چرخه ای ، به واکنش خاک در برابر بارهای دینامیکی یا تحریک ناشی از امواج برشی زودگذر اطلاق می شود که در نتیجه آن مقاومت خاک به طور کامل از بین رفته و خاک حالتی آبجگونه به خود میگیرد. آبگونگی چرخه ای با روانگونگی ناشی از جریان به سمت بالای آب زیرزمینی در شرایطی اگر آب ماسه نتواند به طرعت از محیط خارج و به اصطلاح زهکشی شود، کاهش حجم باعث افزایش فشار منفذی برابر فشار مواد روباره شود، تنش موثر بین ذرات خاک صفر می شود و ماسه به طور کامل مقاومت برشی خود را از دست می دهد و در نتیجه حالت آبگونه پیدا می کند. | |
- | پدیده روانگرایی ممکن است در یک نهشته سطحی یا در یک لایه عمقی اتفاق بیافتد. در صورتی که آبگونگی در عمق اتفاق بیافتد فشارهای هیدرواستاتیک اضافی ایجاد شده در منطقه آبگونه شده ، با جریان یافتن آب به سمت بالا ، از بین می رود. یک گرادیان هیدرولیکی قابل توجه قادر است تا شرایط آبگونگی را در لایههای فوقانی نیز القا نماید. نتیجه این عمل در سطح به صورت «فوران گل» و ایجاد «ماسه سریع» تظاهر می کند. در جاهایی که از سطح استیابی بالایی برخوردارند، آبگونه شدن سطحی و نشست زمین منجر به خروج آب و جریان آن در سطح زمین می شود. در مواردی که آبونگی سطحی نیز صورت نگرفته است، وقوع آبگونگی در اعماق قادر است قابلیت باربری لایههای فوقانی را به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش دهد. | |
- | پدیده آبگونگی ممکن است به طور بخشی در خاکهای چسبند نرم نیز ایجاد شود. در اینجا امواج طولی به دلیل خاصیت فشاری و استنباطیشان باعث افزایش فشار آب منفذی در رسهای اشباع شده می شوند. این فشارهای آب منفذی حاصل از لرزش باعث کاهش مقاومت برشی خاک و در نتیجه قدرت باربری آن شده و به گسیختگی کلی یا بخشی منجر می شود. این عمل همچنین ممکن است باعث نشست مداوم سازهها شود. | |
| !عوامل موثر در افزایش استعداد آبگونه شدن خاک | | !عوامل موثر در افزایش استعداد آبگونه شدن خاک |
- | *فرایندهای رسوبگذاری *سن رسوبات *تاریخچه زمین شناسی |
+ | *فرایندهای ((رسوبگذاری)) *((سن رسوبات)) *((تاریخ زمین شناسی)) |
| *عمق سطح استیابی | | *عمق سطح استیابی |
- | *دانه بندی |
+ | *((دانه بندی)) |
| *عمق مدفون شدن | | *عمق مدفون شدن |
- | *شیب دامنه *نزدیکی آن به یک سطح آزاد /> با افزایش سن رسوبات استعداد آبگونه شدن آنها کاهش می یابد. علت این امر پیش تنیدگی خاک بر اثر ون رسوباتی که بعدا از بین رفته اند، یا زمین لرزههای قدیمی است. بیشترین استعداد آبگونگی در نواحی ساحلی حاوی آبرفتهای ریزدانه اشباع شده ، که از تراکم رس کمی برخوردارند، دیده می شود. آبگونگی بستر دریاها عمدتا بر اثر عملکرد زمین لرزهها یا امواج ایجاد می شود. عواملی که به طور بالقوه امکان آبگونگی را به وجود می آورند عبارتند از :
*__دانه بندی :__ ماسهها و ماسههای لایدار مستعدترین رسوبات هستند، مخصوصا اگر از دانه بندی ضعیفی برخوردار باشند. نفوذپذیری این مصلح نسبتا پایین و زهکشی آن آهسته است. /> *__شرایط آب زیر زمینی :__ رسوباتی مستعد آبگونگی اند که در زیر سطح استیابی قرار گرفته و اشباع شده باشند و نتوانند به طور آزاد زهکشی شوند. /> آبگونگی معمولا در خاکهای برون چسبندگی یکنواخت که 10 درصد اندازه آن بین 0.01 تا 0.25 میلی متر و «ضریب یکنواختی» آن بین 2 و 10 باشد، ایجاد میشود. |
+ | *((شیب دامنه)) *نزدیکی آن به یک سطح آزاد > > با افزایش ((سن رسوبات)) استعداد آبگونه شدن آنها کاهش می یابد. علت این امر پیش تنیدگی خاک بر اثر ون رسوباتی که بعدا از بین رفتهاند، یا زمین لرزههای قدیمی است. بیشترین استعداد آبگونگی در نواحی ساحلی حاوی ((آبرفت ریزدانه|آبرفتهای ریزدانه)) اشباع شده ، که از تراکم رس کمی برخوردارند، دیده میشود. آبگونگی بستر دریاها عمدتا بر اثر عملکرد زمین لرزهها یا امواج ایجاد میشود. !عوامل امکان آبگونگی *__((دانه بندی)) :__ ماسهها و ماسههای لاهدار مستعدترین ((رسوبات)) هستند، مخصوصا اگر از دانه بندی ضعیفی برخوردار باشند. نفوذپذیری این مصلح نسبتا پایین و ((زهکشی)) آن آهسته است. > > *__شرایط ((آب زیرزمینی)) :__ رسوباتی مستعد آبگونگیاند که در زیر سطح ایستایی قرار گرفته و اشباع شده باشند و نتوانند به طور آزاد زهکشی شوند. > > *آبگونگی معمولا در خاکهای برون چسبندگی یکنواخت که 10 درصد اندازه آن بین 0.01 تا 0.25 میلیمتر و «ضریب یکنواختی» آن بین 2 و 10 باشد، ایجاد میشود. |
| !مباحث مرتبط با عنوان | | !مباحث مرتبط با عنوان |
- |
|
+ | *((آبرفت ریزدانه)) *((تراکم خاک)) *((پدیده روانگرایی)) *((پوسته زمین)) *((زهکشی)) *((زمین لرزه و ژئوتکنیک)) *((ذرات تشکیل دهنده خاک)) *((زمین لرزه)) *((فعالیت آتشفشانی)) *((کانون زمین لرزه)) *((لایه زمین)) *((مقاومت خاک)) *((مکانیک خاک)) *((نشست زمین)) |