4-17 دیاسترئومرها Diastereomers
سپس، باید یاد بگیریم برای ترکیباتی که مولکلولهای آنها بیش از یک مرکز کایرال دارند چه ایزومرهایی فضایی میتوانند وجود داشته باشند(در فصل 34 اغلب با مولکولهایی که پنج مرکز کایرال دارند برخورد خواهیم کرد).
3،2- دیکلروپنتان شروع میکنیم. این ترکیب دارای دو مرکز کایرال C-2 و C-3 است. (چهار گروهی که به هریک از این اتمها
کربن متصلند، کدامند؟) چند ایزومر فضایی ممکن است؟
CH98.Gif
اجازه دهید با استفاده از مدل، ساختمان I و تصویر آینهای آن II را ساخته و ببینیم آیا بر هم منطبقند. ملاحظه میکنیم که I و II بر هم منطبق نبوده و از این رو باید انانتیومر باشند. (مانند قبل ممکن است ساختمانها را با فرمولهای مثلثی نشان دهیم و در ذهن خود سعی در تطابق آنها نمائیم. یا ممکن است از شکلهای سادة «صلیبی» استفاده کنیم و مانند قبل نباید آنها را از صفحة کاغذ و تخته سیاه خارج کنیم).
سپس ما سعی میکنیم که I و II را به وسیله چرخش حول پیوندهای ساده
کربن-
کربن به یکدیگر تبدیل نمائیم. ملاحظه میکنیم که از این طریق آنها بهم قابل تبدیل نبوده و از این رو هر کدام از آنها قادر به حفظ هویت خود هستند و چنانچه از تصویر آینهایشان جدا شوند فعالیت نوری از خود نشان میدهند.
CH99.Gif
آیا ایزومرهای فضایی دیگری برای 2، 3- دیکلروپنتان وجود دارد؟ ما میتوانیم ساختمان III را که بر هیچ کدام از ساختمانهای I یا II قابل انطباق نیست، بسازیم؛ البته این ساختمان تصویر آینهای هیچ کدام از آنها نیست.
CH100.Gif
چه رابطه ای بین III یا II چطور؟ آنها ایزومر فضاییاند ولی انانتیومر نیستند، ایزومرهای فضایی که تصویر آینهای یکدیگر نیستند
دیاسترئومر خوانده میشوند. ترکیب III دیاسترئومر I و همین طور II است.
حال باید دید که آیا III کایرال ا ست؟ با استفاده از مدل، تصویر آینهای ساختمان IV را میسازیم و ملاحظه میکنیم که قابل انطباق (یا قابل تبدیل) بر III نیست. ساختمانهای III و IV نشان دهنده دومین زوج انانتیومر هستند. مانند III، ساختمانIV دیاسترئومر I و II میباشد.
چگونه خواص دیاسترئومرها با هم مقایسه میشود؟
دیاسترئومرها دارای خواص شیمیایی مشابهی هستند، زیرا آنها اعضاء یک خانواده میباشند. به هر حال خواص شیمیایی آنها یکسان نیست. در واکنش دو دیاسترئومر با یک واکنشگر خاص، نه دوسری واکنش دهنده و نه دو حالت گذرا تصویر آینهای بوده و از این رو _ به جز در موارد استثنایی – انرژی آنها یکسان نیست. مقادیر و همچنین سرعت واکنش متفاوت خواهد بود.
دیاسترئومرها دارای
خواص فیزیکی متفاوتند آنها دارای نقاط ذوب و جوش مختلف،
انحلال پذیری متفاوت در یک
حلال،
دانسیته و
ضریب شکست مختلف هستند. دیاسترئومرها از نظر چرخش ویژه اختلاف دارند، آنها ممکن است دارای علامت چرخش یکسان یا مختلف بوده و یا برخی از آنها غیر فعال باشند.
درنتیجة اختلاف در نقطه جوش و انحلال پذیری، حداقل از نظر اصول میتوان آنها را به وسیله
تقطیرجزء به جز و یا تبلور نوبتی از یکدیگر جداسازی نمود؛ به علت اختلاف در شکل مولکولی و
قطبیت، از نظر جذب شدن تفاوت داشته و میتوانند به وسیله
کروماتوگرافی جداسازی شوند.
اگر مخلوطی از هر چهار ایزومرفضایی2، 3- دیکلروپنتان داشته باشیم، میتوانیم به وسیلة تقطیر آنها را مثلاً به دو جزء جداسازی نمائیم. یکی از اجزاء، مخلوط راسمیک I و II است و جزء دیگر مخلوط راسمیک III و IV میباشد. برای جداسازی بیشتر نیاز به تفکیک مخلوطهای راسمیک داریم که شامل استفاده است .