| این نوع دگرگونی در سنگهایی صورت می‌گیرد که در مجاورت توده‌های آذرین درونی یا بیرونی گرم شده اند. تغییرات دگرگونی بوسیله گرما و مواد مشتق شده از ماگما و گاهی اوقات بوسیله دگرشکلی مرتبط یا جایگزینی توده‌های نفوذی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. منطقه‌ای که در آن دگرگونی مجاورتی صورت گرفته ، هاله مجاورتی نامیده می‌شود. پهنای هاله‌های دگرگونی مجاورتی متغیر است ولی غالبا در حدود چند متر تا چند کیلومتر می‌باشد. |
عوامل موثر در دگرگونی مجاورتی
در این نوع دگرگونی
دما نقش اساسی دارد ولی ترکیب شیمیایی توده نفوذی و سنگهای در بر گیرنده و نوع سیالاتی که از ماگما متصاعد می‌شود هم باید مد نظر باشد. به همین دلیل منطقه دگرگون شده که به آن هاله دگرگونی هم می‌گویند از نظر بافت و ترکیب
کانی شناسی حالت منطقه‌ای داشته و در هر منطقه کانیهای خاصی دیده می‌شود. پهنای هاله‌ها هم به حجم ، ماهیت ، عمق نفوذ توده ماگمایی و به خواص سنگهای میزبان ، خصوصا مقدار سیالات و تراوایی آنها بستگی دارد.
یک توده ماگمایی با حجم بیشتر ، نسبت به یک توده ماگمایی با حجم کمتر ، حاوی گرمای بیشتری است، بنابراین افزایش دما در سنگهای در بر گیرنده به انجام واکنشهایی بین کانیها منجر می‌شود. سنگهای مجاور دایکهای کوچک ، سیلها و یا
روانه‌های گدازه ، فاقد دگرگونی قابل ملاحظه‌ای هستند، در حالیکه توده‌های بزرگتر
سنگهای آذرین دارای هاله های درخور توجهی از
سنگهای دگرگونی مجاورتی می‌باشند.
سنگهای دگرگونی مجاورتی
در این دگرگونی ، سنگهای حاصل ، هورنفلس‌ها و در صورتی که ترکیب سنگ میزبان مناسب باشد،
شیت‌های لکه‌دار بوجود می‌آید.
هورنفلس
هورنفلس‌ها سنگهای سخت ، دانه ریز ، متراکم با شکستگی صدفی بوده و از دگرگونی مجاورتی بسیاری از سنگها بوجود می‌آیند. انواع هورنفلس‌ها به درجه حرارت توده‌های نفوذی و فاصله‌ای که نسبت به آن داشته باشد، وابسته است.
شیت‌های لکه‌دار
گاهی درجه حرارت در مجاورت توده‌های نفوذی زیاد بوده و رخساره پیروکسن هورنفلس بوجود می‌آید. مسلما هر قدر از محل تماس دور شویم درجه حرارت کمتر شده و رخساره هورنبلند هورنفلس و در بخش خارجی ،
سنگهای دگرگونی در رخساره اپیدوت - آلبیت هورنفلس ظاهر می‌شوند. در حالت اخیر سنگهای دگرگونی به صورت شیت‌های لکه‌دار دیده می‌شوند که مجموعه درشتی از کانیهای جدید بوجود می‌آید که در آن می‌توان آثار و بقایای سنگ مادر را مشاهده نمود.
مکانیسم دگرگونی مجاورتی
هنگامی که
سنگهای رسوبی در مجاورت گرمای گدازه‌ای آتشفشانی قرار گیرند ابتدا آب از دست داده و تدریجا پخته می‌شوند و شبیه
آجر می‌گردند. در فاصله کمی زیادتر از توده مذاب ، تدریجا حالت پختگی محو می‌شود. مثلا در پلور ، گدازه‌های آتشفشان دماوند ، روی خاکهای موجود در سطح
سنگهای آهکی سازنده لار تاثیر گذاشته و در حدود 20 تا 40 سانتیمتر
خاک را به رنگ قرمز آجری در آورده است. تاثیر گدازه بر
سنگهای آذرین و دگرگونی چندان زیاد نیست.
چنانکه قطعات
گرانیت یا
گنیس‌هایی که در داخل توده مذاب بازالتی افتاده‌اند،
بیوتیت‌های آنها سوخته و از بین رفته، فلدسپاتهای آن سست و پوک شده و در مجموع سنگ استحکام خود را از دست می‌دهد، مانند آنکلاوهای گنیسی در داخل
بمب‌های آتشفشانی گدازه‌های قروه. بالعکس ضخامت
هاله دگرگونی در مجاورت مواد مذاب درونی زیادتر و درحدود چند صد متر و استثنائاً ممکن است به یک یا دو کیلومتر برسد. ضخامت هاله دگرگونی در سنگهای
پلیتی و آهکی زیادتر از لایه‌های ماسه سنگی و در
سنگهای ماگمایی به حداقل می‌رسد.
مباحث مرتبط با عنوان
