وقتی کاروان اسیران کربلا وارد شهر کوفه شد، جمعیت زیادی از مردم برای تماشا از خانهها بیرون آمدند. و این فرصت خوبی بود که خاندان امام حسین علیه السلام تا پیش از اینکه وارد کاخ عبیدالله شوند، به روشنگری مردم و تشریح نهضت عاشورا بپردازند.
در این میان غیر از امام سجاد علیه السلام، حضرت
زینب ، حضرت
ام کلثوم و حضرت
فاطمه بنت الحسین نیز با مردم سخن گفتند.
متن خطبه امام سجاد علیه السلام پیش از ورود به کاخ عبیدالله:
امام سجاد علیه السلام به مردم اشاره کرد و آنها را به سکوت دعوت فرمود. نفسها در سینه حبس شد و سکوت مطلق همه جا را فرا گرفت.
آنگاه امام سجاد (علیه السلام) اینگونه خطبه تاریخی خود را ایراد فرمود: پس از حمد و ثنای الهی، از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم یاد کرد و بر او درود فرستاد و خطاب به مردم گفت: ای مردم! هر کس که مرا می شناسد می داند که من کیستم و آنکه مرا نمی شناسد، بداند که من علی فرزند حسینم که او را در کنار فرات بدون هیچ گناهی و با اینکه از او خونی طلب داشته باشند، از دم شمشیر گذراندند...
من فرزند آن کسی هستم که پرده حریم حرمت او را دزدیدند، و اموال او را به غارت بردند و افراد خانواده او را به زنجیر اسارت کشیدند.
من فرزند آن کسی هستم که او را به زاری کشتند (انا ابن من قتل صبر، قتل صبر این است که موجود زنده ای را نگه دارند و بر او چیزی بزنند تا بمیرد) و همین افتخار ما را بس است.
ای مردم! شما را به خدا سوگند آیا به خاطر دارید که به پدرم نامه ها نوشتید و او را دعوت کردید ولی با او نیرنگ بافتید؟ با او پیمان وفاداری بستید و با او (و نماینده او) بیعت کردید، ولی به هنگام حادثه او را تنها گذاشتید و با او به پیکار برخواستید و او را مخذول نمودید؟ پس شما را هلاکت و نابودی باد! چه بد توشه ای برای خود فرستادید!! و رای شما چه زشت و ناپسند بود.
به من بگویید با کدام چشم می خواهید به روی رسول خدا (صلی الله علیه و آله )بنگرید. هنگامی که به شما بگوید: عترت مرا کشتید و حریم حرمت مرا شکستید. پس شما دیگر از امت من به حساب نمی آئید.
راوی می گوید: هنگامی که سخن امام به اینجا رسید از هر طرف صدای آن جماعت بیشمار به گریه بلند شد و به همدیگر می گفتند: نابود شدید، آیا می دانید ؟! امام سجاد (علیه السلام) در دنباله سخنان خود فرمود: رحمت خدا بر آن کس باد که پند مرا بپذیرد و سفارش مرا در رابطه با خدا و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم و دودمان او به خاطر بسپارد و حفظ کند چرا که برای همه ما رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم اسوه نیکوئی است.
مردم یک صدا بانگ برداشتند: ای پسر رسول خدا، ما همگی فرمانبردار فرامین توایم! و پیمان تو را محترم و دلهای خود را به جانب تو معطوف می داریم. و هوای تو را در سر می پرورانیم! رحمت خدا بر تو باد تو فرمان بده تا با هر آنکه با تو در آمیزد، بستیزیم! و با هر کس که تسلیم فرامین تو باشد، از در آشتی درآییم! سپس حضرت اشعاری را قرائت نمود که ترجمه آن به این صورت است.
شگفت آور نیست اگر حسین کشته شد و پدر بزرگوارش علی، که بهتر از حسین بود، او نیز کشته شد.
ـ ای اهل کوفه شادمان نباشید به این مصیبت که بر حسین وارد شد که این مصیبتی است بس بزرگ.
ـ جانم فدای آن که در کنار
شط فرات شهید شد و کیفر آنکس که او را کشت آتش جهنم است.
ـ این خطبه ها حاوی نکات متعدد و جالبی است که با توجه عمیق در آن قابل استفاده است.
منابع:
بحارالانوار،ج 45،ص 112 - منتهی الامال، ج 1،ص 208
مراجعه شود به:
امام سجاد علیه السلام در کوفه