بامداد روز پنجشنبه 12 ((ماه ربیع الاول|ربیع الاول ))، خدمت ((عمرو عاص|عمروعاص ))به امویان درجنگ صفین، مایه حیات آنان شد. وی در حساس ترین لحظه های ((جنگ صفین))زمانی که نشانه های شکست در سپاه معاویه آشکارگشته بود دست به نیرنگی بزرگ زد ،او دستور دادبا ((قرآن بر نیزه ها نیرنگی بزرگ |بستن قرآن بر سر نیزه ها ))وحمل کردن قرآن بزرگ دمشق با کمک ده نفر روی نیزه ها ،همگی فریاد بزنند:ای اهل عراق! کتاب خدا بین ما و شما حاکم است (دو طرف دست از جنگ برداریم و به حکم قرآن تسلیم شویم ) !
امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به سپاهیانش فرمود :
به جنگ ادامه دهید واستفامت کنید که لحظه پیروزی فرا رسیده است و به دعوت اینان اعتنایی نکنید که فریبی بیش نیست ،(زیرا قبل از شروع جنگ حضرت طی نامه های متعددو سفیران فراوان ،معاویه واهل شام را دعوت به پذیرش حکم قرآن کرده بود وآنان نپذیرفته بودندو اینک که در آستانه شکست قرار گرفته اند قرآن را دستاویز خود کرده اند).
ولی نیرنگ عمروعاص کار خود را کرد وگروه زیادی از سپاه عراق که تعداد آنها بالغ بر ده هزار نفر بود دست از جنگ برداشته و خواهان قبول درخواست شامیان و متارکه جنگ شدند ،حضرت فرمود فریب مخورید بزنید این قرآنها را، قرآن ناطق منم ،آنهادرحالی که همگی مسلح بودند در برابر حضرت ایستادندوبر خواسته خود پافشاری کردند،و در نهایت گفتند: یا علی دعوت این گروه را بپذیر و گرنه همانگونه که ((عثمان بن عفان|عثمان)) را کشتیم ترا نیز می کشیم.

سخنان حضرت در دلهای مرده آنان هیچ اثری نداشت و حضرت را مجبور به پذیرش مسئله حکمیت و داوری کردند؛قرار شداتش بس شده و هریک ازدو طرف جنگ ،شخصی را به عنوان داور و حکم انتخاب نموده تا پس از طی مدتی معین وشور و مشورت با یکدیگر درتاریخی معین در مکانی بنام دومةالجندل در سر حد شام و عراق، در مجلسی عام ودر مقابل سران دو سپاه نظر خود را اعلام نمایند.
معاویه برای داوری عمروعاص را برگزید ولی گروه شورشی از سپاه عراق ومخالفان حضرت که اتش بس و حکمیت را براو تحمیل کرده بودندوخواهان صلح با معاویه بودند ابوموسی اشعری را نامزد کردند ، هرچه حضرت فرمود که او شایستگی ندارد نپذیرفتند و اجازه ندادند که امام ((عبدالله بن عباس|ابن عباس)) یا ((مالک اشتر)) را برای داوری برگزیند حتی حضرت احنف بن قیس را به عنوان داور دوم یا سوم پیشنهاد داد ولی نپذیرفتند .
گروه متمرد و فریب خورده در جبهه علی علیه السلام که بعدها ((خوارج)) نام گرفتند سه چیز را بر حضرت تحمیل کردند :

الف - پذیرش آتش بس و حکمیت قرآن و سنت پیامبر
ب - پذیرش ((ابو موسی اشعری|ابو موسی اشعری ))به عنوان داوری برای ((تحمیل حکمیّت و داوری ابو موسی بر امام علیه السلام|حکمیت))
ج - حذف عنوان و لقب ((امیرالمؤمنین)) از متن پیمان داوری و حکمیت
پس از امضای حکمیت در طول مدت ومهلت بررسی توسط دو داور ، عمرو عاص با زیرکی خاص خود به ابو موسی قبولاند که علی علیه السلام چون کشندگان عثمان را پناه داده و جنگ به راه انداخته سزاوار حکومت نیست ابو موسی نیز بر معاویه خرده گرفت و او را لایق حکومت ندانست .
آن گاه هر دو تصمیم گرفتند که هر کدام امیر خود را از خلافت عزل کنندو امر خلافت را به عهده خود مسلمین بگذارند تا هر کسی را که می خواهند به خلافت انتخاب نمایند،قرار شد هر دو نفر متفقا این رأی را اعلام کنند.
روز موعود فرا رسید همه در دومةالجندل اجتماع کردند تا حکمین نظر خود را اظهار دارند ابوموسی به عمرو عاص گفت بر منبر بالا رود و نظر توافقی را اعلام دارد ،عمرو عاص که در طی مهلت حکمیت همیشه زیرکانه ابو موسی را پیش می انداخت گفت :تو صحابی پیامبر خدائی ،من هرگز بر تو مقدم نخواهم شد!
ابن عباس که در مجلس حاظر بود به ابو موسی گفت :بگذار ابتدا عمرو عاص نظر خود را اعلام کند او تو را فریب می دهد،ابوموسی قبول نکردوبر منبر بالا رفت و در جمع مردم چنین گفت: ما پس از شور و بر رسی باین نتیجه رسیدیم که علی و معاویه را از خلافت خلع نموده وامر انتخاب خلافت را به عهده مسلمین بگذاریم ،بنا براین من علی را از خلافت خلع می کنم چنان که این انگشتر را از انگشت بیرون می آورم.!
عمروعاص بلا فاصله پس از ابوموسی به منبر رفت و گفت: چنان که او علی را از خلافت خلع کرد من نیز او را خلع می کنم و ((معاویه)) را به خلافت می گمارم چنانکه این انگشتر را در دست خود می نهم !
ابوموسی که ((فریب خوردن ابوموسی اشعری در ماجرای حکمیّت|فریب خورده بود)) فریاد زد لعنت خدا برتو ،تو مانند سگی هستی که ......عمرو عاص درحالی که پیروز مندانه از منبر پائین می آمد به او گفت تو هم مانند الاغی هستی که بر او کتابهائی را بار کرده باشند.
تمام آنچه واقع شد نتیجه روشن سرپیچی از فرمان حجت خدا و عدم تسلیم در برابر امام حق است که پیامدهای منفی آن هنوز در زمینه های مختلف مشهود است.

منابع :
تاریخ طبری، ج 3، ص 38
شرح نهج البلاغه، ابن ابی حدید، ج 2
مروج الذهب، ج 2، ص 48