جنگ احد، یکی از غزوات مشهور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است که در دامنه کوه احد که در 4 کیلومتری شمال مدینه قراردارد، روی داده است. این جنگ مهم در روز شنبه هفتم شوال سال سوم هجری بین مشرکان قریش و پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم رخ داد.

قریش به تلافی شکست بدر و خونخواهی کشتگان خویش با سه هزار مرد جنگی و دویست اسب و هزار شتر و به همراهی جمعی از زنان از جمله هند جگرخوار، به قصد جنگ با مسمانان آهنگ مدینه کردند. آنان پس از ده روز راهپیمائی در دامنه کوه احد که در شمال مدینه و محل با آب و علف بود فرود آمدند.

پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم از طریق عمویش عباس بن عبدالمطلب از حرکت قریش اطلاع یافت و پس از مشورت با صحابه و یاران خود آماده جنگ شد و به همراه هزاران نفر از مدینه بیرون آمد. اما در میان راه عبدالله بن ابی رئیس منافقان مدینه با سیصد تن از یاران خود از صف مسلمانان خارج شده و به مدینه بازگشت. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با هفتصد تن از جنگجویان مسلمان که تنها دو اسب و یکصد تن زره پوش داشت، شامگاه به احد رسید.

فردای آنروز جنگ تن به تن آغاز شد و در نهایت با یورشی همگانی مسلمانان، قریش شکست خورد در آن میان که مردم مشغول جمع آوری غنایم بودند، محافظان و تیراندازانی که حفاظت جناح لشگر مسلمانان را بر عهده داشتند، علی رغم توصیه اکید پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به حراست از آن مکان مهم، به طلب سهم خویش از غنائم، مقر خویش را ترک گفتند.

خالد بن ولید نیز که در کمین این فرصت بود با سواران خود از مقر تیر اندازان سپاه اسلام وارد صحنه شده و از پشت خنجر بر قلب سپاه اسلام زد و پیروزی مسلمانان را به شکست مبدل ساخت، مسلمانان پس از برجا گذاشتن تعدادی کشته و زخمی منهزم گردیدند.

در این نبرد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از ناحیه دندان آسیب دید و 74 تن از مسلمانان که حمزه سید الشهدا نیز از جمله آنان بود به فیض شهادت نائل آمدند.

منابع:
دایرةالمعارف تشیع،‌ ج 1؛ دایرةالعارف الشیعه العامه، ‌ج 2؛ المغازی، ‌ج 1؛ سیره ابن هشام،‌ ج 3