تیمور گورکان
807 -771 ق / 1405- 1369 م
تیمور در خانوادهاى از عشایر ترک
ماوراءالنهر و در شهر کَش - از توابع
سمرقند - در 736 ق / 1335 م دیده به جهان گشود. پدرش تراغاى، از جنگجویان ایل برلاس بود که طایفهاش در این نواحى از قدرت و نفوذ محلى برخوردار بودند. در 761 ق / 1360 م، فردى به نام تغلق تیمور، از نوادگان جغتاى، از ترکستان به ماوراءالنهر لشکر کشید. حاجى برلاس که دفاع از شهر کش - بعدها شهر سبز خوانده شد - را در مقابل این مهاجم دشوار یافت؛ دفاع از ولایت را به پسر تراغاى - تیمور گورکان - سپرد. تیمور که در چنین آشوبى قدم به صحنه حوادث گذاشت در آن هنگام 25 سال داشت. تیمور توانست با زیرکى و سیاست، از همان آغاز کار، و با اظهار طاعت نسبت به مهاجمان، شهر کش را از قتل و غارت نجات دهد. سپس با امیر حسین - نواده قزغن در کابل - بناى دوستى گذاشت و بالاخره خواهر او - اولجاى ترکان - را به عقد ازدواج خود درآورد .
تیمور به سبب همین خویشاوندى، در خانواده امیر حسین به گورکان - داماد - مشهور شد. مع هذا، دوستى تیمور با امیر حسین دیرى نپایید و با مرگ اولجاى ترکان، جنگ بین این دو امیر اجتناب ناپذیر شد. در آخرین نبرد،
قلعه هندوان نزدیک
بلخ، به محاصره سپاه تیمور درآمد و امیر حسین مغلوب و مقتول شد. با این
پیروزى تیمور در بلخ به فرمانروایى مستقل رسید(رمضان 771 ق / آوریل 1370 م) و خود را صاحبقران خواند. چهار تن از زنان امیر حسین را نیز به ازدواج خود درآورد و باقى را به سرداران بخشید. پس از آن به ماوراءالنهر رفت و
سمرقند را پایتخت خویش ساخت.
فتوحات تیمور به قیمت خونریزی و ویرانی
از آن پس یعنى از 771 ق / 1370 م تا هنگام مرگش در 807 ق / 1405 م، به مدت 36 سال، جهانى را با تهاجمات و یورشهاى مکرر خود و با خشونتى وصف ناپذیر، در هم کوبید و بنیان امپراتورى را گذاشت که بالافاصله پس از مرگش، انحطاط و زوال و تجزیه آن آغاز شد. بدین ترتیب فتوحات تیمور که به قیمت خونریزیهاى دهشتبار و ویرانیهاى بسیار به دست آمد، دیرى نپایید. قلمرو تیمور با ظهور دو طایفه ترکمان - قره قویونلو و
آق قویونلو - تجزیه و بعدها توسط دولت صفوى یکپارچه و متمرکز شد. تیمور در طى این مدت به خوارزم، خراسان، شمال ایران و هندوستان لشکر برد و جز ویرانى و کشتار چیزى باقى نگذاشت. در اواخر عمر یعنى در 870 ق / 1404 م سپاهیانش را براى فتح چین آماده مىکرد که اجل مهلتش نداد و رمضان همان سال / فوریه 1405 م چشم از جهان فرو بست
.
