مقدمه
گیاهان این تیره غالبا علفی ، بوته‌ای ، بندرت درختچه‌ای یا درختی دارای برگهای متناوب و بدون گوشوارک هستند. گلها مجتمع در گل آذینهای گرزن دم عقربی و هر گل دارای 5 کاسبرگ ، 5 گلبرگ ، 5 پرچم و دو برچه است که این دو برچه بر اثر دیواره بندی کاذب به چهار خانه تک تخمکی تقسیم می‌شوند.
تیره گاو زبان Boragianaceae شامل 95 جنس وبیش از 1600 گونه است که 250 گونه آن در جنس آفتاب پرست جمع شده‌اند. گیاهان این تیره در تمام مناطق معتدل و گرم و بویژه در مناطق مدیترانه‌ای فراوان می‌رویند و در مناطق و حواشی قطب شمال بسیار کمیاب هستند.
اختصاصات دستگاه رویشی
برخی از گیاهان این تیره مانند
گاو زبان ، علفهایی یکساله و برخی مانند سمفتیوم به علت داشتن ساقه زیر زمینی چند ساله و پایا هستند. گونه‌های بوته‌ای چوبی و یا درختچه‌ای مانند کوردیا وتورنفوتیا بیشتر به مناطق گرمسیری و استوایی اختصاص دارند. برگها متناوب و بدون گوشوارک ، دارای پهنک یا بندرت دندانه‌دار و یا چند بخشی هستند. تمام اندامهای گیاه از کرکهای زبر و خشن با منشا اپیدرمی پوشیده شده است.
اختصاصات دستگاه زایشی
نوع گل آذین در این تیره کاملا مشخص است و وضع خاص آن از اختصاصات بارز این تیره بشمار می‌رود.
گل آذین گرزن در این گیاهان ابتدا دو سویه است ولی در اولین انشعاب دو شاخه شده به گرزن یکسویه دم عقربی که دارای محوری همپا است کاهش می‌یابد. کاسه گل 5 بخشی ، جام گل پیوسته گلبرگ ، جام غالبا منظم و دارای پرآذین برهم نهاده یا لوله شده و تابیده است.
کاربردها و اهمیت اقتصادی
گیاهان این تیره هیچگونه مصرف خوراکی و یا صنعتی ندارند و در عوض دارای خاصیت دارویی هستند و تقریبا همه آنها لعاب‌دار و حاوی
نیترات سدیم بوده مدر ملایم به حساب می آیند. گل ، ساقه و ریشه اغلب گیاهان این تیره اثر درمانی دارند. مثلا
دانه سینوگلوسوم و برخی دیگر بطور خفیف خواب آور هستند. ریشه برخی از آنها مانند
آلکانا تنکتوریا دارای ماده‌ای رنگین است که در
بافت شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جنسهای گاو زبان در ایران
جنس انبو یا کوردیا
درختانی با ارتفاع متوسط یا درختچه‌هایی بدون کرک و دارای برگهایی کامل و ضخیم و چرمی هستند. کاسه گل لوله‌ای یا استکاین شکل ، جام معمولا قیفی شکل ، میوه شفت و دارای درون‌بر چوبی است. این جنس در ایران 3 گونه دارد که در نواحی جنوبی و سواحل خلیج فارس از جمله در بندرعباس می‌رویند.
جنس ارتیا
درختچه یا درختانی کوتاه با شاخه‌های بدون خار و بی کرک هستند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام بشقابی شکل و یا تقریبا گسترده و چرخی با لبه‌های کوتاه تخم مرغی و برهم نهاده است.
میوه شفت با 2 تا 4 هسته و دانه دارای لپه‌های غیر چین خورده است. از این جنس 2 گونه در بلوچستان و برخی نواحی جنوبی ایران نام برده‌اند.
جنس آفتاب پرست
گیاهانی علفی یا بوته‌هایی در پایه کم و بیش چوبی ، یکساله یا چند ساله هستند. گلهای سفید یا ارغوانی آنها کوچک ، بدون دمگل و مجتمع در گرزنهای یکسویه فشرده و بدون برگک هستند. برگها تخم مرغی شکل هستند. این جنس در ایران بیش از 50 گونه دارد که در نقاط مختلف پراکنده هستند.
جنس گاو زبان
گیاهانی هستند پایا و یا پس از گل دادن و تشکیل بذر از بین می‌روند. کاسه گل 5 قسمتی ، جام لوله‌ای است. بخش آزاد جام تقریبا دو قسمتی و دارای 5 لبه است. این جنس در ایران 2 گونه دارد که یک گونه آن همان گاو زبان معمولی به نام
اکیوم آمنوم است که در شمال و نقاط دیگر می‌رویند.
جنس گل فراموشم مکن یا میوزوتیس
گیاهانی یکساله یا دو ساله و یا پایا و پوشیده از کرک هستند. گلها کوچک ، آبی رنگ و دارای کاسه‌ای زنگی شکل با 5 تقسیم کم و بیش عمیق هستند. جام گل دارای 5 لبه و گلویی است که بوسیله پولکهایی با لبه مدور مسدود میشود. این جنس در ایران دارای 9 گونه است.
مباحث مرتبط با عنوان
