تولی و تبری، دو اصطلاح کلامی و قرآنی که از دید گاه شیعه از
فروع دین و از واجبات اسلام شمرده می شوند و در مفاهیم دوستی با دوستان خدا و پیوستگی با اهل حق و دشمنی با دشمنان خدا و گسستگی از اهل باطل به کار می روند.
ماده تولّی در لغت مفاهیم و معانی گوناگونی دارد که از جمله آن محبت و دوستی است، ماده تبری نیز مفاهیم و معانی گوناگونی دارد که بیزاری و دوری جستن از چیز یا کسی، از جمله معانی آن است ماده تولی در 57 سوره از قرآن و 233 بار آمده است که اصل و احد و مفهوم مشترک آن قرب و نزدیکی است که همان دوستی و محبت است.
ماده تبری در 20 سوره قرآن و 30 بار به کار رفته است، که مفهوم مشترک این واژه و مشتقات آن همان تبری جستن از نقص و عیب و از هر چیزی است که مجاورت آن را دوست نداشته باشیم.
تولی و تبری در روایت اهل بیت علیه السلام از اصول مهم اسلامی به شمار آمده است، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: استوارترین دستگیره ایمان دوستی برای خدا و دشمنی در راه خدا و ارتباط با دوستان خدا و گسیختگی با دشمنان خدا است.
امام صادق علیه السلام فرمود: دوستی با دوستان خدا واجب و اطاعت و پیروی از آنها نیز واجب است و همچنین دشمنی و بیزاری از کسانی که نسبت به آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم ظلم کرده اند و هتک حرمت آنها را نموده اند و میراث فاطمه سلاماللهعلیه را غضب و حق علی علیه السلام را ضایع کردند و سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را تغییر دادند و نیز برائت از
ناکثین، قاسطین، مارقین واجب است.
سپس فرموده است تبری از انصاب و ازلام و بتها، پیشوایان گمراه، رهبران ستمگر، دشمنی با
قاتلان ائمه علیه السلام . . . واجب شرعی است بعد افزوده است که ولایت و دوستی با مؤمنان و کسانی که واجبی از سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را تغییر ندادند مانند
سلمان ،
ابوذر ،
مقداد ،
عمار و. . . نیز واجب است.
منابع :
المیزان ، ج 6 ،ص 6 - 61 ؛ خصال صدوق ، ج 2 ، ص 607