||
مراد از پدیده توالی ، جایگزین شدن جامعه‌های زنده و به تعبیر دقیق تر ، انواع اکوسیستمها در یک منطقه بدنبال یکدیگر است. بطور کلی تحول و تکامل
اکوسیستم را توالی گویند.
مقدمه
ماهیت تحول و بلوغ ، جایگزین شدن منظم و جهت دار جامعه‌های زنده ، یکی پس از دیگری است. توالی ، با استقرار کم‌نیاز‌ترین جامعه‌ها آغاز می‌شود و هر جامعه‌ای شرایط محیط را برای استقرار جامعه‌ای دیگر ، جامعه‌ای پرنیاز تر ازخود ، آماده می‌سازد. به تعبیری دیگر علت توالی ، نوسان
توان رقابت جانداران به دنبال تحول در شرایط محیط است. به عنوان مثال در محیط متشکل از یک لایه چند سانتیمتری
خاک ،
بوته‌ها بهتر از
درختچه‌ها رشد می‌کنند. اما وقتی ضخامت خاک افزایش یافت ، توان رقابت درختچه‌ها در برابر بوته‌ها بالا می‌رود و جایگزین شدن درختچه‌ها در محل استقرار قبلی بوته‌ها را ممکن می‌سازد.
جهات تغییرات در ضمن توالی
همزمان با وقوع توالی ، بسیاری از مشخصات اکوسیستم هر کدام در مسیر معینی تغییر می‌یابند و یا به بیان دقیق تر وقوع توالی معلول تغییر در عده‌ای از ویژگیهای اکوسیستم است. برای آسانی بیان جهات تغییر در طی توالی می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد.
- از لحاظ توده زنده و انرژی.
- از لحاظ چرخه‌های مواد.
- از لحاظ ساختار اکوسیستم و جامعه زیستی.
- از لحاظ ثبات اکوسیستم.
- از لحاظ استراتژی کلی سیستم.
تقسیمات توالی
نوعی از توالی که برای نخستین بار در یک منطقه رخ می‌دهد.
در مناطقی که توالی اولیه به صورت کامل یا نزدیک کامل رخ داد و جامعه زیستی متعادل با شرایط محیط استقرار یافته ، به دلیل اثر عوامل بیرونی ، خواه مستقل از دخالت انسان و خواه ناشی از دخالت انسان.
مراد از توالی درون زا یا منبعث از درون یا ایجاد شده بوسیله خود، نوعی از توالی است که بدون دخالت عوامل بیرون از خود اکوسیستم نظیر تغییر در شرایط اقلیمی یا
حریق و
سیل و غیره رخ می‌دهد.
شکلی از توالی است که از تاثیر یک عامل بیرونی یعنی عاملی غیر از تحول درونی اکوسیستم نشات می‌گیرد. مثلا جایگزین شدن
پوششهای گیاهی پس از
دروه‌های یخبندان و افزایش تدریجی
دما و تبدیل منظم اقلیم رخ می‌دهد.
این نوع توالی به لحاظ تعداد و سطح وقوع توالی بیشترین شکل توالی را تشکیل می‌دهد. وجه مشخصه اصلی در این نوع توالی برتری تولید بر مصرف در طی مراحل توالی است.
به لحاظ تعداد و سطح وقوع این شکل از توالی محدودتر از نوع قبلی است. در این نوع توالی طی مراحل اولیه توالی ، نقش هتروتروف‌ها یا مصرف کننده‌ها بر نقش اوتوتروف‌ها یا تولید کننده‌ها برتری دارد.
کلیماکس
آخرین نوع اکوسیستم است که در پایان توالی در یک منطقه استقرار می‌یابد. تعریف رایج تر
کلیماکس ، اکوسیستم متعادل یعنی در حال تعادل پایدار با محیط است.
مباحث مرتبط با عنوان
