!نگاه اجمالی
~~green:تلسکوپ فضایی هابل~~ (~~green:HST~~) از بسیاری جهات توانمندترین ((تلسکوپ اپتیکی)) است که تا کنون ساخته شده است. این تلسکوپ بزرگترین تلسکوپ نیست، آینه اصلی آن با قطر 2.4 متر در مقایسه با ~~green:تلسکوپ کک~~ در هاوایی که 10 متر قطر دارد کوچکتر است. ولی این تلسکوپ ، که در مداری به فاصله 500 کیلومتری سطح زمین قرار دارد، از اثرات مختل کننده ((جو زمین)) به دور است. این امر امکان میدهد تا جزئیات دقیقتری نسبت به تلسکوپهای مستقر در زمین دیده شوند و نیز طول موجهایی مثل فرابنفش که به سطح زمین نمیرسند قابل مشاده باشند.
{img src=img/daneshnameh_up/5/5f/hubble telescope.jpg}
|
!تاریخچه تلسکوپ فضایی هابل
این تلسکوپ به نام اختر شناس آمریکایی ، اووین هابل که در دهه 1920 به دو کشف عمده در اختر شناسی نایل آمد. نام گذاری و عملا تمام کهکشهانها در حال دور شدن از ما هستند (یعنی عالم در حال انبساط است). کشف اخیر به مفهوم ((انفجار بزرگ|مهبانگ)) به عنوان سرآغاز ((انبساط جهان|انبساط عالم)) منجر شد. در طرح اصلی که به درستی برای HST1 در نظر گرفته شدهاند، عبارتند از مطالعه ((کهکشان|کهکشانها)) و مطالعه مهبانگ.
!مشخصات تلسکوپ فضایی هابل
تلسکوپ __HST__ تقریبا 14 متر طول 5 متر و 11500 کیلوگرم وزن دارد. این تلسکوپ طوری طراحی شده است که از تمام ظرفیت سفینه فضایی که آن را در 25 آوریل 1990 در مدار قرار داد استفاده کند. صفحههای خورشیدی که در مدار برافراشته شدهاند و 10 متر طول دارند، توسط آژانش فضایی اروپا فراهم شدند. نوری که لوله تلسکوپ را بپیماید و به آینه اصلی برخورد کند که بازتابیده میشود و به آینه کوچک دومی که در مرکز لوله قرار دارد بر میگردد.
این آینه نور را به طرف آینه اصلی بر میگرداند و از سوراخی که در مرکز آن قرار میگذارند. این طرح اپتیکی را ~~green:تلسکوپ کاسگرینی~~ نوع __ریچی - کرتن__ مینامند. در پشت سوراخ چهار سنجش افزار علمی عمده قرار دارند که عبارتند از دو ((دوربین عکاسی)) و دو ((طیف نگار)) ، هر دو دوربین عکاسی میتوانند تصویرهایی مرئی و فرابنفش گرفته ، دوربینها طوری طراحی شدهاند که تفکیک بسیار بهتری نسبت به آنجه بر روی زمین قابل دستیابی است بدست میدهند.
دهانه ورودی طیف نگارها بسیار کوچک است و این امر امکان میدهد که __HST__ تفکیک خوبی داشته باشد و طیف نمایی اجسام منفرد در میدانهای شلوغی مثل مرکز ((خوشههای ستارهای)) کروی مسیر شود، در حالی که چنین مشاهداتی از روی زمین غیر ممکن هستند و همچنین طیف نگارها می توانند نسبت به سیگنال به نوفه بسیار بزرگتر و تفکیک طیفی بهتری نسبت به تلسکوپهای فرابنفش قبلی در حال چرخش مدار بدست دهند و اندازه گیری ویژگیهای طیفی ضعیفی را که قبلا هرگز دیده نشده است امکان پذیر کنند.
!تعمیرات تلسکوپ هابل
کمی پس از پرتاب معلوم شد که آینه اصلی __HST__ دارای ((ابیراهی کروی)) است و این نقصی است که باعث میشود که تصویرها حاوی 15 درصد نور متمرکز شده باشند و باقی به صورت نامشخص پخش شود. این نقص ، در نهایت با تجهیزات آزمایشی معیوبی مرتبط میشد که سالها قبل از پرتاب موقع ساختن آینه بکار رفته بود. اگر چه پردازش شدید رابانهای توانسته بود بیشتر مشکلات تصویرها را بر طرف کند و مشاهدات طیف نوری را همچنان به انجام برساند، توانایی تلسکوپ در ایجاد تصویر اجسام ضعیف نسل آنهایی که در لبه عالم قرار دارند از بین رفته بود.
فضانوردان سفینه فضایی در دسامبر 1993 بیشتر از ده تعمیر عمده روی تلسکوپ انجام دادند. و از جمله ((ژپروسکوپ|ژپروسکوپهای)) جدید ، صفحههای خورشیدی ، آینههای تصحیح کننده بسیار دقیق و کوچکی روی آن نصب کردند و تلسکوپ را به کارآیی اپتیکی طرح اولیه بازگرداند. نصب دستگاههای اپتیکی تصحیح کننده مستلزم این بود که یکی از پنج سنجش افزار اصلی __HST__ ، یعنی نورسنج خیلی سریع را بردارند. اکنون ، توان تفکیک در این دستگاه نزدیک به حدی است که از خواص موجی نور انتظار میرود.
{img src=img/daneshnameh_up/4/46/hubble-space-telescope.jpg}
|
!شرایط استفاده از تلسکوپ هابل
استفاده از __HST__ مستلزم کارهای تدارکاتی دقیق است. قبل از پرتاب ، همه آسمان نقشه برداری شد و نزدیک به 20 میلیون ((ستاره)) راهنما مشخص شدند. این نقشه خیلی کاملتر از جامعترین کاتالوگ ستارههاست که تا آن زمان تهیه شده بود. هر ((اختر شناسی)) که شخصا خواهان استفاده از این تلسکوپ باشد (همه منجمان جهان واجد شرایط هستند) ، از حدود یک سال جلوتر با مشخص کردن پرسش علمی مورد نظرش و مشاهدات پیشنهادیاش میتواند متقاضی استفاده از __HST__ شود.
برای استفاده از __HST__ معمولا 800 تقاضا در هر سال دریافت میشود. گروههای شش تا هفت نفری اختر شناسایی که نماینده عرصههای مختلف تخصصیاند. یک هفته را صرف رده بندی پیشنهادها و تعیین زمان استفاده از تلسکوپ میکنند. در برنامه پذیرفته شده متوسط ممکن است بیست و پنج ساعت وقت استفاده از تلسکوپ را به خود اختصاص میدهد.
{img src=img/daneshnameh_up/6/64/Hubble.jpg}
|
!کشفیات تلسکوپ هابل در چهار سال اول
در خلال چهار سال اول کارکرد __HST__ ، کشفهای مهم زیادی حاصل شدهاند. بیشترین این کشفها از تکنیک بی سابقه یا از ترکیب طیف نمایی با تفکیک خوب طیف نمایی با دقت زیاد بدست آمدهاند. نمونههای اول ، کاوش هستههای مربوط به خوشههای کروی ستارهها و ((کهکشان بیضوی|کهکشانهای بیضوی غول آسا)) را شامل میشوند. افزوده شدن طیفها به اندازه گیری انتقالهای دوپلری ، سرعتهای بسیار زیادی را درست در هسته چندین کهکشان بیضوی نشان داده است.
این امر شاهد ضمنی مهمی بر وجود سیاه چالهای در حدود 109برابر جرم خورشید در آنجاست. تصویرگیری در ((سحابی جبار)) ، که ناحیهای جوان از لحاظ تشکیل ستارههاست و در فاصله 1500 سال نوری از خورشید قرار دارد. شواهدی از وجود قرصهایی از ماده را در اطراف بسیاری از ستارهها نشان داده است. این موارد را به احتمال قوی میتوان نمونههایی از ((منظومه شمسی)) در حال تشکیل دانست.
{img src=img/daneshnameh_up/1/1b/star-clusters.jpg}
|
!پیش بینی هابل
*ادومین با شناسایی غلیظ و سیال در ((کهکشان امراه المسلسله)) در سال 1924 برای اولین بار ثابت کرد که کهکشانها از ((کهکشان راه شیری|راه شیری)) خیلی دورترند. مطالعه این ستارهها در کهکشانهای دورتر توسط __SHT__ ظاهرا به جمع آوری دلایلی منجر میشود که عالم از آنچه قبلا تصور میشد کوچکتر و جوانتر است.
*پیش بینی مهم دیگر ~~green:نظریه مهبانگ~~ این است که در آغاز پیدایش عالم فقط سه عنصر اول ((هیدروژن)) ، ((هلیوم)) و اندکی ((لیتیوم)) تولید شدهاند. به کمک رصدهای __SHT__ نشان داده میشود که این پیش بینی در واقع صحیح است و عناصر دیگر به مرور زمان در طول تاریخ کهکشان راه شیری در ابر ((نواختر|نواخترها)) ساخته شدهاند.
!آینده تلسکوپ هابل
تلکسوپ فضایی هابل __SHT__ با قابلیت استفاده از خدمات ((سفینه فضایی)) و اینکه قرار است در آینده به وسایل جدیدی مثل طیف نگار قدرتمندتر و دوربین عکاسی فرو سرخ مجهز شود، باید برای بیشتر از یک دهه کارش را ادامه دهد.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((تلسکوپ))
*((تلسکوپ بازتابی))
*((تلسکوپ رادیویی))
*((دوربین نجومی))
*((رادیو نجوم))
*((عکسبرداری نجومی))