V{maketoc}

{picture file=img/daneshnameh_up/c/cd//LaserGuideStar.jpg}

!نگاه اجمالی
هزاران سال بود که مطالعه ستارگان فقط از راه ((چشم)) انجام می گرفت. خوشبختانه ، ((عدسی)) سازان آلمانی در اوایل قرن هفدهم میلادی (قرن یازدهم شمسی) تلسکوپ را اختراع کردند. آنها دریافتند که با ترکیب دو عدسی می‌توان اجسام دور دست را درشت‌تر نشان داد. ((گالیله)) ، دانشمند ایتالیایی ، تلسکوپ را در ((اخترشناسی)) به کار برد و توانست چندین کشف مهم انجام دهد. او چهار ((سیاره مشتری|مشتری)) را کشف کرد و همچنین نشان داد که ((کهکشان راه شیری|راه شیری)) از میلیونها ستاره کم نور تشکیل یافته است.
!تلسکوپ گالیله
خیلی‌ها فکر می‌کنند که ((گالیله)) تلسکوپ را اختراع کرده است اما واقعیت این است که یک عینک ساز هلندی اول دوربین را ساخت. در واقع گالیله اولین کسی بود که در ایتالیا ساختن ((دوربین)) را یاد گرفت و با آن به ((آسمان)) نگاه کرد. برای این کار هم از پادشاه و کلیسا و ... هدیه گرفت و یک مستمری بسیار زیاد سالیانه هم به او اختصاص دادند. باز هم بر خلاف تصور خیلی‌ها ، ((دوربین|دوربینی)) که ((گالیله)) با آن کار می‌کرد از دو عدسی محدب (یکی شیئی و یکی چشمی ) ساخته نشده بود، بلکه عدسی شیئی - جلویی – محدب بود و عقبیه یا شیئی ، مقعر بود که باعث می‌شد تصویر حقیقی تشکیل بشود و جلوتر از جایی که هست دیده شود. دوربین‌های کوچک قدیمی ای که ممکن است شما هم داشته باشین، همینطوری هستند.
!مشخصات تلسکوپ
به این تلسکوپهایی که از دو ((عدسی)) محدب استفاده می‌کنند "شکستی" یا "انکساری" می گویند. یعنی ((نور)) را می‌شکنند (در سرعتش تغییر ایجاد می‌کند) و با این کار نور را کانونی می‌کنند. تلسکوپ در واقع وسیله‌ای است که به خاطر جمع آوری نور بیشتر (نسبت به چشم انسان) اهمیت دارد نه به دلیل بزرگنمایی. در واقع ((چشم انسان)) کمتر از یک سانتیمتر مربع برای جذب نور (درواقع عصبهای حسی برای احساس نور) دارد. پس اگر قطر شیئی تلسکوپی مثلا 10 سانتیمتر باشد، بیشتر از سی برابر چشم آدم نور جذب می‌کند. این باعث می‌شود که اجرام خیلی کم نورتر هم دیده شوند.

پس هر چه قطر شیئی بزرگتر باشد، تلسکوپ بهتری خواهیم داشت. مشکلی که در این بین وجود دارد این است که ((شیشه|شیشه‌هایی)) را که به عنوان شیئی استفاده می‌شود، نمی‌شود از یک حدی بزرگتر ساخت. خود ((شیشه)) نور زیادی را جذب می‌کند و تا اندازه‌ای باعث ((تجزیه نور)) هم می‌شود. هرچند که با کمک راه حلهایی توانسته‌اند عدسی‌های بزرگی را تراش بدهند، اما باز هم این کار محدودیت زیادی دارد. ((نیوتن)) اولین کسی بود که راه حلی برای این مشکل پیدا کرد.

{picture file=img/daneshnameh_up//700mm_reflektor-spiegel-teleskop.jpg}

نیوتن که روی نور آزمایشهای زیادی انجام داده بود، برای جمع آوری نور بیشتر (و در واقع کانونی کردن یک سطح) به جای عدسی از ((آینه)) مقعر استفاده کرد. آینه‌های مقعری که سطح آنها اندود شده‌اند. به این ترتیب ، مشکل ((شکست نور)) و ((آبیراهی رفع)) می‌شد. به کمک همین تکنولوژی است که ما امروزه می‌توانیم تلسکوپهای غول پیکر بسازیم و در اعماق آسمان جستجو کنیم. البته بعدها انواع دیگری از تلسکوپها هم به وجود امدند که اساس کار انها بر روی استفاده از ((آینه مقعر)) است و تغییرات دیگری دادند که به این بجث مربوط نمی‌شود.
!کار تلسکوپ
کار اصلی تلسکوپ ، جذب تابشهای رسیده از سیاره‌ها ، ((ستارگان)) و ((کهکشان‌ها)) است. این تابشها ممکن است به شکل ((موج نوری)) ، ((علائم رادیویی|علامتهای رادیویی)) و یا ((اشعه ایکس)) باشند. برای هر تابش تلسکوپ ویژه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. اخترشناسان ، با استفاده از تلسکوپ می‌توانند بسیار بیشتر از توانایی چشم ، تابشهای اجسام کم نور را آشکار کند.

برای مثال ، بزرگترین تلسکوپ نوری جهان ، که در روسیه است ، آینه‌ای به قطر 6 متر دارد. قدرت دید آن به هنگام مشاهده ستارگان ، یک میلیون برابر قدرت چشم انسان است. همچنین تلسکوپ می‌تواند تابش حاصل از یک جسم را در مدت کمتری جمع کند. هزاران هزار ستاره کم نور را اصلا نمی‌توانیم ببینیم. در حالی که تلسکوپ ، در مدت چند ساعت عکس آنها را به دست می‌آورد.
!انواع تلسکوپ
*__((تلسکوپ شکستی))__
در تلسکوپ شکستی ، یک عدسی ، نور را جمع می‌کند. و تصویری از جسم به وجود می‌آورد. این عدسی که در جلوی آن است، ((عدسی شیئی)) نامیده می‌شود. یک یا چند عدسی کوچک دیگر که ((عدسی چشمی|چشمی)) نام دارد، برای دیدن تصویر بدست آمده از شی به کار می‌رود. در تلسکوپ شکستی ، عدسی شیئی تصویری از جسم به وجود می‌آورد و عدسی چشمی آن را درست می‌کند.


**__آنچه که در مورد تلسکوپ شکستی بدانیم__
شاید ندانید که ((اخترشناسان)) ، همیشه مایل به استفاده از درشتنمایی‌های بسیار زیاد نیستند. در یک تلسکوپ ، چشمیهای گوناگون ، درشتنمایی‌های گوناگون ایجاد می‌کنند. ولی هر قدر تصویر یک ستاره را درشت‌تر کنیم، باز هم چیزی جز یک نقطه نورانی نخواهیم دید! قطر شیئی بزرگترین تلسکوپ شکستی جهان ، 1.1 متر است. مسائل زیاد سبب می‌شوند که ساختن تلسکوپ‌های بزرگتر ، اخترشناسان از آینه خمیده استفاده می‌کنند و تصویر جسم را بعد از تابش نور آن ، به دست می‌آورند.


*__((تلسکوپ بازتابی))__
اخترشناسان در بیشتر کارهای خود از تلسکوپ بازتابی استفاده می‌کنند. در یک تلسکوپ بسیار بزرگ ، آنها می‌توانند درون محفظه کوچکی که در بالای لوله تلسکوپ جای دارد. کار کننده با جایگزین کردن یک آینه خمیده دیگر به جای این محفظه ، می‌توان نور را به طرف پایین منحرف کرد و از درون سوراخی که در وسط آینه اصلی قرار دارد، به مشاهده پرداخت. از این به بعد دستگاههای مخصوصی برای مطالعه نور به کار گرفته می‌شوند. یکی از متداول‌ترین آنها طیف نگار است. این دستگاه ، طول موجهایی نور را تکنیک می‌کند. اخترشناسان به مطالعه شدت نور در طول موجهای مختلف آن ، می توانند دما و ترکیبات ستارگان را بدست آورند.


*__((تلسکوپ رادیویی))__
آنتنهای غول پیکری به شکل بشقاب هستند که علامتهای رادیویی را در کانون اصلی خود متمرکز می‌کنند. در این کانون ، یک ((آشکار کننده رادیویی)) قرار دارد. با استفاده از تلسکوپ رادیویی ، ((اندازه گیری شدت امواج رادیویی)) حاصل از کهکشانها امکان پذیر است. در تلسکوپ رادیویی ، یک آنتن به شکل بشقاب ، امواج را کانونی می‌کند و به گیرنده می‌فرستد. امواج پس از تحلیل در ((کامپیوتر)) ، بر روی کاغذ رسم می‌شوند. اخترشناسان با پیوند چندین تلسکوپ رادیویی به هم ، یک دوربین رادیویی درست می‌کنند و نقشه مناطق نشر کننده امواج رادیویی را در آسمان به دست می‌آورند. به کمک تلسکوپ رادیویی نه تنها به هنگام شب ، بلکه در روز نیز می‌توان به اخترشناسی پرداخت.

در بالای ((جو)) ، تلسکوپ‌های دیگری ((زمین)) را دور می‌زنند، که مخصوص پرتوهای X و ((امواج فرابنفش|فرابنفش)) هستند. آنها برای تشریح ((منظره آسمان)) در پرتوهای X و فرابنفش ، یافته‌های خود را به صورت پیامهای رادیویی به زمین می‌فرستند.
!تلسکوپ در ایران
در دهه ی 30 هجری شمسی ، اولین تلسکوپ به ایران امد. سید جلال تهرانی ، محقق ایرانی ای بود که در لندن مطالعه و زندگی می کرد. او در دهه ی سی به ایران بازگشت و همراهش یک تلسکوپ یازده سانتی متری شکستی هم با خود آورد. این تلسکوپ همراه کلی وسایل نجومی و ((ساعت آفتابی)) و ... الان در ((موزه آستان قدس رضوی)) در ((مشهد)) است.

''آیا می‌دانستید که شما می‌توانید با یک ((تلسکوب آماتوری)) حداقل از 40 میلیون تا 500 میلیارد ((سال نوری)) در ((فضا)) ببینید؟!''

!همچنین ببینید:

*((تلسکوپهای اولیه))
*((تلسکوپ کاتادیوپتریک))
*((تلسکوپهای بازتابی))
*((تلسکوپهای بزرگ))
*((انواع تلسکوپ))