ترخون گیاهی است پایا، به ارتفاع 30 سانتی متر تا یک متر، برگهای قاعده ساقه آن منقسم به 3 لوب و کاپیتولهای آن ، کوچک به رنگ سبز و مجتمع به صورت خوشه است. ساقه برگ دار گیاه اگر در بین انگشتان فشرده شود بوی مشخصی بر اثر آزاد شدن اسانس از آن استشمام می گردد. طول برگها 3 تا 8 سانتی متر و عرض آنها 5/0 تا 2/1 سانتی متر می باشد. کناره های برگ صاف و بدون دندانه و گیاه فاقد کرک است. گلها فراوان و به صورت مجتمع در یک خوشه متراکم قرار می گیرند. رنگ گلها زرد یا قهوه ای تیره است.
ترخون در مناطقی کشت می شود که از هوای گرم و آفتابی برخوردار باشد. ترخون درجه حرارتهای پائین را به سهولت تحمل می کنند، بطوریکه دمای (15-)درجه سانتی گراد را بدون هیچ آسیبی تحمل می کند. گیاهان هنگام بروز هوای سرد در فصل بهار دچار سرما زدگی نمی شوند و به رویش خود ادامه می دهند. ترخون در طول رویش به مقادیر فراوانی آب نیاز دارد. از این رو گیاه باید در زمینهای غنی از آب کشت گردد. آبیاری برای این گیاه در مرحله تشکیل شکوفه ها و نیز بعد از برداشت محصول ضروری است. خاک مناسب برای کشت ترخون خاکهای با بافت متوسط (شنی – رسی) و با ضخامت زیاد لایه سطح الارض می باشد.
فصل پائیز پس از برداشت محصول قبل 40 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمینهایی که در آنها ترخون کشت می شود اضافه کرده و با انجام شخمی عمیق (به عمق 40 تا 45 سانتی متر) با خاک مخلوط نمود. سپس کودهای شیمیایی مورد نیاز از قبیل 80 تا 100 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 120 تا 130 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه و شخم دیگری به عمق 30 تا 35 سانتی متر در جهت عمود بر جهت شخم قبلی زده می شود. پس از جمع آوری سنگها و قلوه سنگها ،کلوخه ها به وسیله دیسک شکسته می شوند و زمین تسطیح می گردد. اوایل بهار باید بستر خاک را برای کشت گیاه کاملاً آماده نمود.
ترخون را باید با گیاهان کشت کرد که سبب افزایش و گسترش علفهای هرز نشوند .اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی ترخون (از طریق قلمه های ساقه ای و یا جوش) و فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر ترخون از طریق تقسیم ریشه می باشد. ترخون 8 تا 10 سال عمر می کند ولی محصول آن نقطه 4 تا 6 سال بازدهی اقتصادی دارد.
کاشت و تکثیر ترخون به صورت رویشی و به روشهای زیر صورت می گیرد.
قلمه ساقه ای : پس از جدا کردن ساقه های سبز و جوان از پایه مادری آنها را در زمین مورد نظر کشت می کنند. تکثیر تر خون با استفاده از این روش مناسب نیست و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
پا جوش : اطراف پایه های مادری 3 تا 4 ساله پا جوشهای متعددی از رویش استلونها به وجود می آیند که هر پاجوش از ساقه کوتاه و ریشه مناسبی برخوردار می باشد. چنانچه اواخر پائیز یا اوایل بهار اطراف گیاهان را به ضخامت 4 تا 5 سانتی متر با خاک نرم بپوشانیم پاجوشهای بیشتری تولید می شود. در این روش در اواخر بهار(خرداد) خاک اطراف گیاهان را کنار می زنند و با جدا کردن پا جوشها آنها را در زمین اصلی کشت می کنند. معمولاً اطراف هر پایه مادری 20 تا 40 پا جوش به وجود می آید ولی بهتر است بیش از 10 تا 20 پا جوش از گیاه مادر جدا نشود، چون ممکن است سبب خشک شدن پایه مادری گردد. پس از انتقال پاجوشها به زمین اصلی باید بلافاصله گیاهان را آبیاری نمود.
تقسیم ریشه : در بسیاری از کشورها از این روش برای تکثیر ترخون استفاده می شود. پایه های مادری 3 تا 4 ساله را که کاملاً سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی هستند از خاک خارج می کنند سپس ریشه را به 5 تا 10 قطعه تقسیم می نمایند هر قطعه باید دارای حداقل 1 تا 2 جوانه رویشی باشد سپس در عمق 10 تا 15 سانتی متر در زمین اصلی کشت می شوند برای هر هکتار زمین به 35 تا 40 هزار بوته نیاز است.
در طول رویش گیاهان مبارزه مکانیکی و شیمیایی با علفهای هرز ضروری است. قبل از رویش گیاهان در سال دوم می توان از علف کشهای مرکازین (Merkazin) به مقدار 8 کیلوگرم در هکتار یا سنسور (sensore) به مقدار 1 تا 2/1 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. پس از از اولین برداشت می توان از علف کش مرکازین (Merkazin) به مقدار 4 تا 6 کیلوگرم یا از علف کش آفالون (Afalon) به مقدار 6 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. پس از برداشت محصول برگردان کردن خاک بین ردیف ها سبب تهویه خاک و نیز سبب تسریع در رویش گیاهان می شود. ترخون در طول رویش ممکن است توسط عوامل بیماریزای قارچی نظیر قارچ عامل زنگ و قارچ عامل لکه برگی آسیب ببیند، که باید جهت مقابله با آنها از قارچ کشهای مناسب استفاده نمود.
محصول ترخون را می توان یک یا دوبار در سال برداشت کرد. اولین برداشت در مرحله گل دهی انجام می گیرد. اوایل تابستان (تیر) زمان مناسبی برای اولین برداشت است. از اواخر شهریور تا قبل از بروز سرما می توان دومین برداشت را انجام داد. گیاهان باید از فاصله 7 تا 8 سانتی متری از سطح زمین برداشت شوند در غیر اینصورت گیاهان خشک می شوند. در صورتی که از پیکر رویشی گیاه به عنوان سبزی یا ادویه استفاده شود (هدف استفاده از اسانس گیاه نباشد)،می توان سه بار در سال محصول را برداشت کرد. اولین برداشت قبل از گل دهی (اواخر خرداد – اویل تیر) انجام می گیرد. پس از برداشت اندام های جمع شده را خشک می کنند. اگر چه می توان آنها را در سایه خشک کرد ولی برای مقیاس وسیع از خشک کنهای الکتریکی در دمای 40 تا 50 درجه سانتی گراد استفاده می شود.در سال اول عملکرد پیکر رویشی تازه 5/1 تا 2 تن در هکتار خواهد بود که از آن 25 تا 35 کیلوگرم اسانس به دست می آید. عملکرد پیکر رویشی خشک 2 تا 5/2 تن در هکتار می باشد.
از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..
وزارت آموزش و پرورش > سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
شبکه ملی مدارس ایران رشد
