V{maketoc}

ادراک را می توان از نظر رفتار و تجربه و از نظر مکانیزم هائی که در آن بکار می روند مورد مطالعه قرار داد و بهر حال از هر نظر که مورد مطالعه واقع شود،ادراک امر پیچیده ایست. دستگاه گیرنده در ((ادراک)) سهم مهمی بر عهده دارد اما عوامل دیگر نیز در آن موثرند.

!__فرایند های گیرنده__

ادراک را معمولاً به حسی که بر آن مبتنی است نسبت می دهند مثلاً از ادراک ((بینائی))،((شنوائی))، ((بویائی))،((چشائی))،و جنبشی صحبت می شود اما معمولاً بیش از یک حس در ادراکات ما موثرند مثلاً در عین حال که چیزی را می بینیم ممکنست صدای آنرا نیز بشنویم و بوی آن را هم درک کنیم. حتی در مواردی هم که ادراک بر یک حس مبتنی است عواملی که در آن موثر است تنها محرک حسی نیست. یادی که از درک آن چیز در گذشته داریم و عوامل دیگر در ادراک ما موثرند. مثلاً ادراک ما از ((مار)) با آنچه از مار دیده و شنیده ایم آمیخته می شود و همه آنها را در عین حال به ذهن می آورد.

!__فرایند رمزی__

منظور از رمز یا علامت چنانکه سابقاً هم گفته شد چیزیست که از چیز دیگر حکایت کند یا بر آن دلالت نماید مثلاً کلمات رمزی از اشیاء هستند و صورتهای ذهنی ما از چیز ها رمزهای آن چیز ها هستند.وقتی ادراک حسی مجدد دست می دهد آثار ادراک گذشته نیز بیدار می شود؛ از وضع حال خبردار می شویم ولی تجربه گذشته نیز در ادراک ما موثر می گردد و وقتی از شما می خواهند دوست غائبی را به ذهن بیاورید آثار ادراکات گذشته در شما بیدار می شود. ممکن است صدائی شبیه به صدای دوست غائب، او را به ذهن شما بیاورد و یا چهره ای مانند چهره او یادش را در خاطر شما روشن سازد. این فرایند ها را رمزی خوانیم زیرا بر چیز دیگری دلالت می کنند یا رمز و نشانه چیز دیگرند. پس هر محرکی گذشته از ایجاد جریان عصبی گیرنده، فرایند های رمزی ذهن را نیز بر می انگیزد.

!__فرایند های انفعالی__

اغلب ادراکات ما فرایندی انفعالی نیز در ما بر می انگیزد چیزی که ادراک می کنیم معمولاً خوشایند یا ناخوشایند است، بوی گلی را می شنویم و بنابر تجربه ای که سابقاً از آن بو داشته ایم در ما حالتی انفعالی از خوشی یا ناخوشی ایجاد می شود. در اغلب موارد علت اینکه چیزی در ما ایجاد خوشی یا رنج می کند تجربه ایست که سابقاً با آنها داشته ایم یا به علت آن است که تجربه خوشایند یا ناخوشایندی را بنحوی در یاد ما زنده می کند.

فرض کنید در آشپز خانه پختن غذائی را می بینید لااقل سه دستگاه گیرنده در این تجربه دخالت دارد: بینائی، بویائی و شنوائی. امواج نور چشم را و ذراتی که از غذا بر می خیزند اعصاب بینی را و صدای سرخ شدن غذا در روغن اعصاب گوش را تحریک می کنند. معمولاً از این تجربه ها به صورت مجزی از یک دیگر آگاه نیستیم و همه را به صورت واحدی ادراک می کنیم.اما گذشته از فرایندهای گیرنده حسی فرایند های رمزی نیز در کارند منظره و صدا و بوی ((غذا)) ما را به یاد وقتی می اندازد که در گذشته این غذا را خورده ایم. صورتهای ذهنی مربوط به مزه غذا در ذهن ما روشن می شود و ما به ابهام مزه آن را درک می کنیم.

فرایند های انفعالی نیز در کارند. اگر گرسنه باشیم وضعیتی که مشاهده می کنیم برای ما خوشایند می شود اگر حال بهم خورده داشته باشیم (شبیه به حالی که در کشتی دست می دهد) منظره غذا در ما ایجاد تهوع می کند و ناخوشایند است. نیز آنچه می بینیم ممکنست در نظر ما زشت یا زیبا جلوه کند. خلاصه آنکه در ادراک چیزی، گذشته از تجربه ساده حس، عوامل بسیاری دخالت می کنند و به ادراک رنگ خاص خود را می بخشد

همچنین ببینید:

*((کیفیت ادراک))