ریشه لغوی :

واژه چاپ احتمالا از کلمه chappn (چاپنا) که کلمه ای هندی است گرفته شده است. ولی عده ای معتقدند که از «چاو» مقولی گرفته شده است (چاو ، نام نوعی پول در عصر ایرانیان بوده است). از لغات دیگری که برای چاپ بکار رفته می توان به «طبع» و «باسعه» اشاره کرد.

تعریف چاپ impression :

• چاپ به معنی اعم ، فن و صنعت تکثیر صورت نقوش دو بعدی (حروف ارقام ، خطوط و تصاویر) بوسیله انداختن اثر این نقوش بر روی کاغذ ، پارچه یا مواد دیگر و بالاخص چاپ مواد خواندنی بر روی کاغذ است.

• در واقع چاپ کردن و پخش کردن (چاپخش) ، پخش عمده ای معنای قلمرو نظر را دربر می گرفت. اما دیگر چاپ مهمترین ابزار نشر نیست و جای خودش را به اشکال دیگری داده است.

تعریف نشر pablication :

1ـ عمل چاپ و ارایه یک کتاب یا مدرکی دیگر به عموم که به آن انتشار تیر گویند.
2ـ نشر در واقع تلاتی گاه پدید آورندگان و خوانندگان است.

دید کلی :

صفت نشر کتاب به معنای تولید صنعتی کالایی فرهنگی بنام کتاب است. امروزه شیوه‌هایی که در روند تولید کتاب و تکثیر آن به کار می رود، کاملا صنعتی است. از اینرو نشر کتاب ، صنعتی است در کنار صنایع دیگر و نه کمتر از آنها . صفت نشر کتاب در حال گسترش است البته به شرطی که کتاب ، رسانه اطلاعاتی و ارتباطی کار آمدی باشد. به طور کلی انتشار کتاب ، اشاعه گسترده یکی از موثرترین و سهل ترین رسانه‌هاست.

تاریخچه :

آغاز نشر را می توان زمانی دانست که اعضای خط از طبقه و گروه خاصی بیرون آمد و ابزار جامعه قرار گرفت. البته نظر به معنای واقعی بعد از اختراع چاپ بوجود آمد.
به استناد مدارک موجود ، اختراع چاپ به قرن پنجم قبل از میلاد باز می گردد (زمان هخامنشیان). در این زمان برای امضای اسناد مهرهایی از چوب تهیه کرده و بکار می‌بردند که می توان آنرا ابتدایی ترین نوع چاپ دانست. عده ای ، ابدع چاپ را به چینیان نسبت می دهند، گویا چاپ در 2 قرن پیش از میلاد ، بصورت تجربی در تمدن چین کشف شده است. در دهه 1040م. کیمیاگری چینی به نام پی شنگ ظاهرا از گل و چسب قالبهایی درست کرده و پخته و با مالیدن آنها به مرکب به چاپ کتاب اقدام می نمود و به همین جهت ، وی را مبدع راه حل حروفچینی با حروف متحرک می دانند. البته عده ای دیگر ، معتقدند چاپ بوسیله یوهانس گوتنبرگ ، زرگر نابغه آلمانی در سال 1439م. اختراع شده است. وی برای چاپ اولین کتابش تحت عنوان «انجیل مقدس 42 سطری» (که به کتاب مقدس وی معروف بود) ، 5 سال زحمت کشید. گوتنبرگ ، اولین ماشین چاپی خود را «ماشین فشار پیچی یا چرخی» نام گذاشت که قادر بود 70 یا 100 برگ را در ساعت چاپ کند.

سیر تحولی و رشد :

دگرگونی در چاپ و نشر ، پس از گوتنبرگ روندی کند داشت و تا سده هفدهم میلادی تغییر عمده ای در آن رخ نداد. در این قرن ، یوهان رینمان (Yohan Rynmann) است که در آوگسبورگ آلمان ، پس از آشنایی با چاپ به نشر کتاب روی آورد و حدود 200 کتاب منشتر ساخت. از سده هفدهم به بعد انقلاب صنعتی باعث و بانی پیشرفت‌های عظیمی در متون چاپ شد. در سده هجدهم ، چاپ به رشد تدریجی خود ادامه داد و در این قرن ، آمریکا به عنوان کانونی تازه اما پرتوان وارد صحنه نشر جهان می شود و تاثیر بسزایی در پیشرفت و نوآوریهای نشر داشت. در قرن نوزدهم ، تحولات چاپ و نشر کتاب به حدی سرعت و کیفیت چاپ را افزایش داد که این قرن را عصر جدید کتاب نامیدند. در قرن بیستم ، عواملی بر چاپ تاثیر گذاشتند که مهم ترین آنها به این شرحند :
1. سرمایه کافی ناشران؛ 2. دانش فنی و مهارتهای تخصصی ؛ 3. علاقه و دلبستگی فرهنگی ؛ 4. آرمانها و اهداف ؛ 5. مناسبات خوب ؛ 6. مخاطره پذیری و عامل بسیار مهم دیگر در این سده ، رواج کامپیوتر و ظهور پدیده نشر رومیزی و همین طور انقلاب الکترونیک است. کاربرد کامپیوتر ، چاپ را همانند فعالیتهای دیگر ، به خود وابسته کرده است. امکانات فراوان کامپیوتری برای چاپ و نشر کتاب به حدی است که تصور وابستگی نام چاپ به کامپیوتر پذیرفتنی تر است تا چاپ بدون کامپیوتر . امروزه فعالیت‌های اساسی و عمده چاپ در یک جا جمع شده است و اصطلاح نشر رومیزی (desktop publishing) را بر آن نهادند.

روشهای چاپ :

شیوه‌های چاپ در جهان از ابتدا تا کنون از چند شیوه اصلی خارج نیست. در بعضی منابع شیوه‌های چاپ را به 3 دسته اصلی تقسیم می کنند.

• چاپ برجسته
• چاپ مسطح
• چاپ گرد

البته شیوه‌های دیگری نیز استفاده می شود که به آنها نیز می پردازیم.

1. چاپ اوزالید Diazotype :

برای ارایه نمونه قبل از چاپ به صاحب کار

1. چاپ باسمه ای Block printing :

کشیدن تصاویر یا چاپ یک طرح روی کاغذ یا مواد دیگر با قالبهای چوبی یا فلزی.

1. چاپ سری Typography :

بوسیله حروف سری و متحرک انجام می شود.

1. چاپ سنگی Lithography :

روشی که بر اساس دفع متقابل آب و چربی اختراع شده است و در آن برای چاپ از سنگ استفاده می شود.

1. چاپ فلزی Metallography :

اگر در روش چاپ سنگی به جای سنگ از فلز استفاده کنیم.

1. چاپ افست :

رایج ترین و کار آورترین و سریعترین شیوه چاپ در جهان است.

1. زیروگرافی Xerography :

این روش چاپ را چاپ فوری نام نهاده اند.

1. چاپ عکس Gacsimile :

بازسازی دقیق یک اثر خطی یا چاپی

1. چاپ استنسیلی :

چاپ از خلال پرده ای نازک و خلل پذیر.

وضعیت فعلی و آینده چاپ

روزگاری ، رسانه‌هایی از قبیل رادیو ، تلویزیون ، سینما و ... رقبای قدرتمندی برای چاپ و نشر کتاب به شمار می رفتند. ولی امروزه ناشران موفق به حفظ از طریق نوآوریها و امکانات ویژه ای بدست آمده است. چاپ و نشر کتاب همچنان جای خود را به عنوان مهم ترین رسانه ارتباطی ، روی هم رفته استوارتر از پیش حفظ کرده است. (رشد چاپی رسانه‌ها در سراسر جهان را می توان دلیل بر این مدعا دانست). زیرا که با وجود تمام موانع و مشکلات و رقابت رسانه‌های دیگر ، همچنان به رشد خود ادامه داده و ره آوردهای فنی بسرعت به عرصه تولید و نشر کتاب راه می یابد. به هر حال چاپ و نشر دوره ای را سپری می کند که همه فنون تولید و نشر ، دستخوش دگرگونی هستند. شاید این دوره سرآغاز عصر جدید دیگری در تاریخ چاپ و نشر باشد.