بطحاء یا ابطح، در لغت به زمین فراخی که گذرگاه سیل است و در آن سنگریزه فراوانی باشد، گفته می شود. بطحاء نام محله و زمینی هموار در نزدیک
مسجد الحرام در
مکه بوده است.
می گویند
قصی بن کلاب نیای بزرگ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم پس از پیروز شدن بر
خزاعیها،
قریش را دوازده قبیله قرار داد، آنگاه قبیله «
بنی هاشم » را در « بطاح » یا « بطحاء » مکه یعنی زمینهای هموار و نزدیک مسجد الحرام جای داد که به « قریش بطاح » معروف شدند و قبایل دیگر را در « ظواهر » مکه یعنی بیرون شهر و بلندی ها و کوهها منزل داد که « قریش ظواهر » معروف شدند.
بطحاء شکنجه گاه شخصیت نامی صدر اسلام همچون
عمار بن یاسر و
بلال بن رباح حبشی نیز بوده است که مشرکان سنگدل مکه آنان را به هنگام گرمای ظهر حجاز به بطحاء می آوردند و شکنجه می نمودند.
در حدیث آمده است که مستحب است حاجیان بیت الحرام به هنگام بازگشت از منی به مکه، ساعتی در بطحاء که آن را وادی محصب و حصباء نیز می گویند، توقف نمایند. سپس به مکه رهسپار گردند که این روش
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم بوده است.
منابع:
معجم البلدان، ج 1، ص 528؛ تاریخ پیامبر اسلام، ص 24؛
بحارالانوار، ج 99، ص 320