منو
 کاربر Online
762 کاربر online
تاریخچه ی: برهان لمی

نگارش: 1

مقدمه

حد وسط درهرقیاسی به عنوان یک پل ارتباطی و پیوند دهنده میان اصغر و اکبراست.
دربرهان بخاطر اینکه حد وسط علّتِ یقین به نتیجه یعنی علّت یقیت به اکبر به اصغراست استدلالی برتر نسبت به سایر استدلالات می باشد .از این روست که حد وسط را«واسته در اثبات»می نامند.حال اگر حد وسط علاوه بر اینکه واسطه در اثبات است واسطه در ثبوت اکبر برای اصغر می باشد.برهان لم برآن مشتمل خواهد شد چون هم لمّیت در وجود را بیان می کند و هم در تصدیق را.

تعریف برهان لمّی:

با توجه به اینکه در برهان لمّی هم حد واسطه در حکم و تصدیق ذهنی است و هم علّت وجود خارجی نسبت میان اکبر و اصغر در عالم خارج است میتوان برهان لمّی را جنین تعریف نمود«برهان لمّی برهانی است که حد وسط هم واسطه در اثبات است و هم واسطه در ثبوت».

اهمیت برهان لمّی از نظر ملاهادی سبزواری:

برهننا باللّم والانّ قُسم علمٌ مِن العلتهِ بالمعلول لم
وعکسُه اِن و لم اسبق و هو با عطاءِ الیقینِ اوثق
اینکه برهان در نزد ما بردوقسم انّی و لمّی تقسیم می شود علم از علّت به معلوم لمّ است و برعکس آن برهان انّی است.برهان لمّی بهتر از برهان انّی است زیرا برهان لمّی در یقین آوربودن خود مورد اعتماد و مطمئن تراست.توضیح اینکه وقتی ازعلّت به معلول می اندیشیم و دلیل می آوریم اشتباه نخواهیم کرد ولی از آن جهت که معلول ممکن است علّتهای متعددی داشته باشد استدلال ازمعلول به علّت خطا پذیر خواهد بود.

انواع برهان لمّی

  • برهان لمّی مطلق:در این برهان علاوه براینکه حد وسط واسطه در اثبات و ثبوت است علّت وجوداکبرنیزمیباشد.به بیان دیگر که در آن اوسط واسته در ثبوت مطلق اکبراست ونه فقط در ثبوت اکبربرای اصغر,این درجایی است که اصلاً اکبر وجود نداردجز دراصغر.
مثل:«این آهن حرارتش بالارفته است وهرچه که حرارتش بالارود منبسط میشود,پس این آهن منبسط شده است».
  • برهان لمّی غیرمطلق:برهانی است که درآن هرچند حد وسط واسطة دراثبات وثبوت است ولی علّت وجودخودِاکبردرخارج نیست بلکه یا معلول اکبراست یا معلول اصغر است ویا معلول هیچکدام از آنها نیست.
  • چند مثال برهان لمّی غیرمطلق
  • هنگامی که حد وسط معلول اکبر است:«این چوب جاذب آتش است وهرچوبی که جاذب آتش باشد آتش میگیرد پس این چوب آتش میگیرد».
  • هنگامی که حد وسط معلول اصغراست:«مثلث با دوقائمه برابراست و هرآنچه با دوقائمه برابرباشد نصف زوایای مربع است پس مثلث نصف زوایای مربع است».
  • حد وسط معلول هیچکدام نیست:«این حیوان کلاغ است وهرکلاغی سیاه است پس این حیوان سیاه است».

معنای علّت دربرهان لمّی

  • علّت فاعلی:دربسیاری ازموارد,فرض وجودفاعل تنها مستلزم وجودمعلول نیست بلکه فاعل,تنها درصورتی که فاعل تمام باشد حد وسط برهان تلقی می شود.یعنی فاعل بودن به معنی تام دربردارندةهمةجهات تأثیرباشد به عبارت دیگرعلّت فاعلی عبارتست از فاعل,سبب ومبدأ حرکت که گاهی از آن به«ما منه الوجود»تعبیر میشود.
  • علّت مادى:ماده ای که با پذیرش صورت به وجود شیء فعلیت می دهد.
توضیح اینکه در بسیاری ازامورطبیعی وقتی ماده برای قبول صورت مستعد شد صورت بالفعل تحقق می یابد مثل اینکه بذر درزمین خوب و در زمان خوب قرار می گیرد و به حد کافی آبیاری شود دراین صورت سزاوار است که از طرف خداوند وجود او بر اواضافه شود.ولی دربسیاری از امورطبیعی, تحقق استعداد ماده مستلزم تحقق بالفعل صورت نیست مانند صرف استعداد آجروماسه مستلزم خانه شدن را ندارند بلکه مستلزم یک محرک بیرونی( بنّا , مهندس)است.پس هر ماده اى را نمیتوان به عنوان حد وسط دربرهان قرارداد.
  • علّت صوری:چیزی است که شیء توسط آن فعلیت یابد ویا به بیان دیگر,
فعلیت و صورتِ خاصی است که در ماده پدید می آید و به آن ماده آثار و تعینِ خاصی میدهد مانندصورت نباتی و صورت حیوانی و... که به عنوان«ما به الوجود»نیز آمده است.

  • علّت غایی:عبارت از انگیزة فاعل برای انجام کار است مانند اهداف انسان که برای آنها تلاش می نماید.وجودغایت تنها پس ازفرض صاحب غایت ,که همان معلول است امکان پذیر است.زیرا وجودخارجی غایت متأخر از وجود معلول است و نیزمعلول آن می باشد.ازاین علّت بنام«ماله الوجود»نامبرده می شود.
ممکن است درمقام اشکال پرسیده شود دربرهان علم به وجودعلّت مستلزم علم به وجودمعلول است .این صورتی صادق است که علّت,علّتِتام باشد ولی هریک ازعلل یاد شده به تنهائی علّت ناقصه اند و وجودشان مستلزم وجود معلول نیست لذا ازیک یک آنها برهان لمّی تشکیل نمیشود.
جواب آن است که ما فرض می کنیم ازیکایک علّتهای نامبرده شده برهان لمّی تشکیل میشود که تحقق و وجود سایرعلّتها مفروض و مفروغ عنه است
اگر آن علّتی که حد وسط قرارگرفته است مفروض شود مستلزم وجود بالفعل معلول خواهد بود چون وجودسایرعلّتها مفروض است.بنابراین ضرورت وجود معلول در این مواردبه خاطر آن است که وجود آن علّت ازوجود سایرعلّتها جدا نیست ودرنتیجه یکی ازآنها بالقوه شامل دیگر علّتهاست.

مباحث مرتبط با عنوان





تاریخ شماره نسخه کاربر توضیح اقدام
 سه شنبه 17 آذر 1383 [07:25 ]   3   حسین خادم      جاری 
 پنج شنبه 12 آذر 1383 [14:54 ]   2   حسین خادم      v  c  d  s 
 شنبه 07 آذر 1383 [07:49 ]   1   حسین خادم      v  c  d  s 


ارسال توضیح جدید
الزامی
big grin confused جالب cry eek evil فریاد اخم خبر lol عصبانی mr green خنثی سوال razz redface rolleyes غمگین smile surprised twisted چشمک arrow



از پیوند [http://www.foo.com] یا [http://www.foo.com|شرح] برای پیوندها.
برچسب های HTML در داخل توضیحات مجاز نیستند و تمام نوشته ها ی بین علامت های > و < حذف خواهند شد..