تاریخچه ی:
برخورد نیکو در گفتگو
خداوند در ((قرآن کریم))، سوره نحل، آیه 125 می‌فرماید:« __ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله وهو اعلم باالمهتدین__ » (ای پیامبر، مردم را با حکمت و پندهای نیکو به راه پروردگارت دعوت کن، و با آنها به نحو پسندیده‌ای بحث کن، چرا که پروردگارت به گمراهان و راه‌یافتگان داناتر است.»
از این آیه و نظایر آن درمی‌یابیم که برای هدایت گمشدگان و گمراهان از طریق مستقیم، باید به مجادله و گفتگو پرداخت ولی بحث و گفت و شنودی که به طریق نیکو و صحیح باشد.
بحث و جدل دو گونه است:«جدال احسن» و «جدال حرام» که به آن مِراء می‌گویند.
((حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله|رسول خدا)) می فرماید:«پرهیزکارترین مردم کسی است که جدل و و بحث‌های غیر منطقی را ترک کند؛ گرچه در سخن خود حق باشد.»
((حضرت امام جعفر صادق علیه السلام|امام صادق علیه السلام)) در حدیث مفصّلی می‌فرماید:
جدال ناپسند آن است که با کسی بحث کنی و او دلیل باطلی برای تو بیاورد ولی تو برای او دلیل صحیحی نیاوری، و فقط سخن او را انکار کنی. پس باید برای ابطال هر سخن باطلی دلیل بیاوری. از سوی دیگر، گاهی شخص مقابل حرف صحیحی می‌زند و تو آن را انکار می‌کنی، از ترس اینکه نمی دانی راه خلاصی از آن چگونه است. این هم صحیح نیست و بر ((شیعه|شیعیان)) ما حرام است، زیرا باعث می‌شود کسانی که با آنها بحث می‌کنید، چون شما ضعیف‌تر هستید، در عقیده باطل خود، راسخ‌تر و ثابت‌قدم‌تر شوند و کسانی که موافق شما هستند و شاهد بحث شمایند، با دیدن ضعفتان، دل‌هایشان به گمراهی و شک بیفتد. بنابراین اگر در بحث، سخن حقّی گفته شد، قبول کنید.
اما جدال احسن و نیکو، گفتگویی است که طبق اوامر الهی صورت بگیرد؛ به طوری که عذری برای طرف مقابل باقی نماند، بلکه با برهان و دلیل منطقی، شُبَهات بر طرف شود.
پس تنها سخنِ حق گفتن کافی نیست، بلکه باید نحوه گفتن هم به گونه ای باشد که طرف مقابل به لجبازی و دشمنی کشیده نشود.
امام باقر علیه السلام می فرماید:«هر کس به ما با زبانش کمک کند و با دشمنان ما به بحث بپردازد، خداوند او رادر ((روز قیامت)) با همان دلیل به نطق می‌آورد، یعنی مورد تأیید خداوند است.»
منابع:
بحارالانوار، ج 2، ص 124 تا 140.
بحارالانوار، ج 73، ص 396 تا 409.
