| بافتهای محافظ گیاه وظیفه محافظت از گیاه را در برابر ورود عوامل بیرونی و بیماریزا و ویروسها و میکروبها بر عهده دارند و به دو دسته اپیدرم و پریدرم تقسیم می‌شوند. |
اطلاعات اولیه
بافتها گروهی از سلولها هستند که خاستگاه یکسان دارند. انواع گوناگون از بافتها ،
ریشه‌ها ،
ساقه‌ها و
برگها را تشکیل می‌دهند. بافتهای مختلف در گیاهان هر کدام دارای وظایف مخصوص به خود هستند که با هماهنگی با یکدیگر کارهای گیاهان را سر و سامان می‌دهند. از انواع بافتها می‌توان به
بافت هادی که به دو دسته
بافت آوند چوبی و
بافت آوند آبکشی تقسیم می‌شود، بافت ترشحی که دارای ساختارهای ویژه‌ای برای ترشح مواد موجود در گیاهان است. بافتهای نگهدارنده مانند کلانشیم و اسکلرانشیم اشاره کرد. یکی از بافتهای مهم گیاهان بافتهای محافظ هستند که بر حسب اینکه در اندامهای جوان یا پیر انجام وظیف کنند به دو دسته
اپیدرم و
پریدرم تقسیم بندی می‌شوند.
اپیدرم
اپیدرم لایه بیرونی در همه اندامها از ریشه تا
دانه می‌باشد. از لحاظ عملکرد و مورفولوژی بافت متنوعی است به عبارت دیگر بافت مرکب است که سلولهای آن وظایف متعددی دارند. سلولهای اپیدرمی سلولهای پارانشیمی تخصص یافته هستند که زنده‌اند ولی دارای
واکوئل و فاقد
کلروپلاست و دارای
لوکوپلاست. واکوئل ممکن است رنگدانه آنتوسیانین داشته باشد(مثلا در فلس پیاز). اپیدرم گیاهان آبزی و سایه دوست کلروپلاست دارند و
فتوسنتز انجام می‌دهند.
سلولهای اپیدرم در برش عرضی مسطح و مستطیلی شکل‌اند. ولی اپیدرم دمبرگ و برخی دیگر از اندامها ممکن است کشیده و طویل باشد. اپیدرم مکن است در سراسر زندگی گیاه باقی بماند حتی در گیاهانی که رشد ثانویه دارند ولی در بیشتر گیاهان اپیدرم با پریدرم جایگزین می‌شود. اپیدرم معمولا از یک لایه سلول تشکیل یافته ولی گاها دیده می‌شود که چند لایه می‌شود. این اپیدرم چند لایه بر اثر
تقسیمات پری‌کلینال بوجود می‌آید که در این صورت لایه بیرونی ماند اپیدرم یک لایه عمل کرده و لایه‌های درونی وظیفه ذخیره بر عهده داشت.
مشخصات دیواره سلولهای اپیدرمی
ضخامت دیواره سلولهای اپیدرمی متغیر است ولی در همه سلولهای اپیدرمی دیواره بیرونی ضخیم‌تر است و این ضخامت به علت رسوب مشتقات لیپیدی کوتین و
موم در
دیواره‌‌‌‌‌ها است. سلولهای اپیدرمی دیواره اولیه دارند ولی اپیدرم با دیواره ثانویه در پوسته دانه‌ها ، فلس‌ها و برخی برگها مثل برگ کاج مشاهده می‌شود. بیرون دیواره اولیه لایه‌ای از پکتین است که با حل شدن این لایه با
آنزیم پکتیناز ، کوتیکول از دیواره جدا می‌شود. وظیفه عمده سیستم هوایی گیاه ، نگهداری آب است.
بنابراین سلولهای اپیدرمی باید دیواره ضد آب داشته باشند. که نفوذپذیری دیواره با رسوب مواد لیپیدی مانند کوتین در درون دیواره و روی دیواره صورت می‌گیرد. پیش ماده کوتین توسط
پروتوپلاست سلول ساخته می‌شود و به دیواره نفوذ می‌کند و تحت تاثیر
اکسیژن هوا پلیمریزه شده و کوتین را بوجود می‌آورد. کوتیکول خواص زیادی به اپیدرم می‌دهد. و علاوه‌بر آنکه از اتلاف آب جلوگیری می‌کند به علت اینکه شفاف است تابش خورشید را منعکس می‌کند و گیاه را از اثرات ماورا بنفش نور خورشید حفظ می‌کند.
تغییرات سلولهای اپیدرمی
- تشکیل روزنه در اندامهای هوایی
- تشکیل تار کشنده در ریشه
- تشکیل کرکها
پریدرم
پریدرم بافت محافظ پیکر ثانویه گیاه است که جایگزین اپیدرم می‌شود و در اندامهایی که رشد ثانویه دارند دیده می‌شود. تشکیل پریدرم در
ریشه‌ها و
ساقه‌های بازدانگان و
دو لپه‌ایها یک پدیده عادی است. پریدرم پس از فعالیت کامبیوم آوندی و تولید مقداری بافت آوندی ثانویه تشکیل می‌شود. برگها معمولا این بافت را ندارند. در قطعات گاها و میوه‌ها گاهی پریدرم تشکیل می‌شود ولی متفاوت از پریدرم ریشه و ساقه . پریدرم در محل ضخم همه اندامها تشکیل می‌شود. پریدرم بافت مرکب است و شامل سه بخش فلم (چوب پنبه) ، فلوژن ( کامبیوم چوب پنبه) و فلودرم می‌باشد.
فلوژن
فلوژن یا کامبیوم آوندی مریستم جانبی است. قطر اندام را افزایش می‌دهد. و کلا از تمایززدایی در بافتهای بالغ حاصل می‌شود. فلوژن به درون فلودرم تولید می‌کند و به طرف بیرون فلم تولید می‌کند. فلوژن فلم را بیشتر از فلم تولید می‌کند. فلوژن برخلاف کامبیوم آوندی یک بار فعالیت می‌کند به مدت چند هفته و سپس غیر فعال می‌شود.
|
|
پریدرم
|
فلم
فلم یا چوب پنبه مانند فلوژن در برش عرضی مستطیلی‌اند و فشرده قرار گرفته‌اند. سلولها دیواره ثانویه دارند و پس از تشکیل دیواره ثانویه سلول می‌میرد و پر از هواست. دیواره ثانویه روی دیواره اولیه تشکیل می‌شود. دیواره اولیه پکتو سلولوزی است. روی دیواره لایه‌های متناوبی از سوبرین یا چوب پنبه و موم رسوب میی‌کند و دیواره ثانویه را تشکیل می‌دهد. سلولهای چوب پنبه کاملا نفوذ ناپذیرند (به آب و گاز‌ها) علاوه بر کاهش تبخیر این سلولها گیاه را در برابر عوامل بیماریزا حفظ می‌کند.
فلودرم
فلوژن با تقسیمات پری کلینال (موازی سطح) به طرف درون اندام تولید فلودرم می‌کند. فلودرم از سلولهای پارانشیمی تشکیل یافته و ممکن است کلروپلاست نیز داشته باشد ولی حاوی مواد ذخیره‌ای است. فلودرم معمولا در یک یا دو لایه تولید می‌شود. و فلودرم در همه گیاهان تولید نمی‌شود.
تغییرات پریدرم
- تشکیل عدسک
- تشکیل ساختارهای ترشحی. ساختارهای ترشحی خود شامل دو نوع ساختار ترشحی بیرونی مثل غده ، نوشگاه و هیداتود می‌باشد و ساختار ترشحی درونی ، که ساختار ترشحی درونی شامل سلولهای ترشحی ، فضاهای ترشحی و لوله‌های شیرابه‌ای‌اند.
مباحث مرتبط با عنوان
|
