V{maketoc}
:''معنی دیگر: ((ایریدیم«ماهواره)))''
|
|
| ((پلاتینیوم)) - __iridum__ - ((اوسمیوم)) |
__Ir__
((Meiynerium|Mt))
|
{picture file=img/daneshnameh_up/2/28//Ir_TableImage.png}
((جدول استاندارد|جدول کامل)) |
|
__عمومی__ |
|---|
((فهرست نام عناصر|نام)), ((فهرست علائم عناصر|علامت اختصاری)), ((فهرست شماره عناصر|شماره)) | Iridium, Ir, 77 |
((گروه شیمیایی)) | ((فلز انتقالی)) |
((گروه جدول تناوبی|گروه)), ((دوره جدول تناوبی|تناوب)), ((بلوک جدول تناوبی|بلوک)) | ((عنصر گروه 9|9)), ((عنصر دوره 6|6)), ((بلوک d|d)) |
((جرم حجمی)), ((درجه سختی موهز|سختی)) | 22650 ((کیلوگرم برمترمکعب|kg/m3)), 6.5 |
((رنگ)) | سفید نقره ای
{picture file=img/daneshnameh_up/3/3b//125pxIr2C77.jpg} |
__خواص اتمی__ |
|---|
((وزن اتمی)) | 192.217 ((واحد جرم اتمی|amu)) |
((شعاع اتمی)) (calc.) | 135 (180) ((پیکومتر|pm)) |
((شعاع کووالانسی)) | 137 pm |
((شعاع وندروالس)) | اطلاعات موجود نیست |
((ساختار الکترونی)) | ~np~~/np~((xenon|Xe))~np~]~/np~4((اوربیتال f|f))14 5d7 6((اوربیتال s|s))2] |
((الکترون|e-)) بازای هر ((سطح انرژی)) | 2, 8, 18, 32, 15, 2 |
((درجه اکسیداسیون)) ((«اکسید))) | 2, 3, __4__, 6 ((«باز)) ضعیف) |
((ساختار کریستالی)) | صورت مکعبی centered |
__خواص فیزیکی__ |
|---|
| ((حالت ماده)) | جامد ((«مغناطیسی|__))) |
((نقطه ذوب)) | 2739 ((کلوین|K)) (4471 °((فارنهایت|F))) |
((نقطه جوش)) | 4701 K (8002 °F) |
((حجم مولی)) | 8.52 ((scientific notation|×))10-6 ((متر مکعب بر مول|m3/mol)) |
((گرمای تبخیر)) | 604 ((کیلوژول بر مول|kJ/mol)) |
((گرمای هم جوشی)) | 26.1 kJ/mol |
((فشار بخار)) | 1.47 ((پاسکال|Pa)) at 2716 K |
((سرعت صوت)) | 4825 ((متر بر ثانیه|m/s)) at 293.15 K |
__متفرقه__ |
|---|
((الکترونگاتیویته)) | 2.20 ((«درجه پائولینگ))) |
((ظرفیت گرمایی ویژه)) | 130 ((ژول بر کیلوگرم-کلوین|J/«kg*K))) |
((رسانائی الکتریکی)) | 19.7 106/m ((اهم)) |
((رسانائی گرمایی)) | 147 ((وات بر متر-کلوین|W/«m*K))) |
1st ((پتانسیل یونیزاسیون)) | 880 kJ/mol |
2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1600 kJ/mol |
__پایدارترین ایزوتوپها__ |
|---|
((ایزوتوپ|iso)) | ((وفور طبیعی|NA)) | ((نیمه عمر)) | ((روش فروپاشی|DM)) | ((انرژی فروپاشی|DE)) ((مگا|M))(( الکترون ولت|eV)) | ((محصول فروپاشی|DP)) |
|---|
191Ir | 37.3% | Ir با 114((نوترون))((ایزوتوپ پایدار|پایدار)) است |
((حالت متا|Meta)) | ((رادیو ایزوتوپ مصنوعی|{syn.})) | 241 ((سال|y)) | ((انتقال ایزومری|IT)) | 0.155 | |
193Ir | __62.7%__ | Ir با116 نوترون پایدار است |
|
((SI)) واحدهای & ((دما و فشار استاندارد|STP)) استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد. |
|---|
|
!ایریدیـــــــم
ایریدیم یکی از(( عناصر شیمیایی)) ((جدول تناوبی)) است که دارای نشان Ir و(( عدد اتمی)) 77 می باشد.ایریدیم عنصری سنگین ، بسیار سخت ، شکننده و(( فلز واسطه)) سفید رنگ از(( خانواده پلاتین)) می باشد که در((آلیاژ| آلیاژها))ی بسیار محکم که تحمل حرارتهای بالا را دارد بکار می رود .این عنصر در آلیاژهای طبیعی با(( پلاتین)) و(( اسمیم)) وجود دارد.ایریدیم چون مقاوم ترین عنصر در برابر فرسایش بوده و نیزبه علت ارتباط آن با(( انقراض دوران سوم و کرتاسه | انقراض)) (( دایناسور| دایناسورها)) از اهمیت خاصی برخوردار است. این عنصر در دستگاههای پر حرارت ، اتصالات برقی و بعنوان عامل سخت کننده برای پلاتین مورد استفاده قرار می گیرد.
!خصوصیات قابل توجه
ایریدیم که(( فلزی)) از(( خانواده پلاتین)) می باشد مانند(( پلاتین)) سفید رنگ است اما اثری از زرد کم رنگ در آن وجود دارد.به سبب سختی و شکنندگی بسیار زیاد این عنصر ، برش ، شکل دادن و کار با آن دشوار است.ایریدیم مقاوم ترین فلز شناخته شده در مقابل(( فرسایش)) به حساب می آید.
اریدیم تحت تاثیر هیچ(( اسید)) یا(( تیزاب سلطانی)) ( آمیزه ای از اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک) قرار نمی گیرد ولی مورد حمله((نمک| نمکهای)) مذاب مثل((NaCl ))و(( Na))CN قرار می گیرد.((چگالی)) این عنصر تنها کمی از(( اسمیم)) که سنگین ترین عنصر شناخته شده به حساب می آید کمتر است .بنابراین احتمالا" محاسبه چگالی ازروی(( شبکه فضائی)) ، نسبت به اندازه گیری واقعی ، اطلاعات دقیق تری در مورد این عناصر ارائه می کند و چگالی 22650 را برای ایریدیم در مقابل 22661 برای اسمیم تعیین می کند.لذا انتخاب قطعی بین این دو در حال حاضر ممکن نمی باشد.ولی دستیابی به آن بسیار نزدیک است.
!کاربردهـــــــــا
اصلی ترین مورد استفاده اریدیم بعنوان عامل سخت کننده در آلیاژهای پلاتین است.سایر کاربردهای آن عبارتند از:
*برای ساخت(( دیگ کوره)) و وسایلی که به دمای بالا نیاز دارند.
*اتصالات برقی ( بارزترین نمونه آنها(( شمع اتومبیل| شمعهای اتومبیل)) Pt/Lr است)
*آلیاژهای اسمیم/اریدیم در((نوک خودکارها)) و(( قطب نما))ها مورد استفاده قرار می گیرند.
زمانی از اریدیم بصورت آلیاژ با پلاتین در سوراخهای مخزن(( توپهای)) سنگین و به حالت پودری ( اریدیم سیاه) برای سیاه رنگ کردن(( چینی)) بکار می رفت.
!تاریخچــــــــه
اریدیم را ( واژه(( زبان لاتین |لاتین iris ))به معنی رنگین کمان) (( Smithson Tennant)) سال ((1803)) در لندن به همراه(( اسمیم)) درپس مانده تیره رنگ(( پلاتین)) خام محلول در(( تیزاب سلطانی)) ( مخلوط((اسید هیدروکلریک| هیدروکلریک)) و(( اسید نیتریک)))کشف نمود.نام این عنصر از نام لاتین واژ((ه رنگین کمان)) اقتباس شده چون نمکهای آن بسیار رنگارنگ هستند.
بنا بود در(( پاریس )) میله(( متر))استاندارد از این فلز ساخته شود که آلیاژی 90% پلاتین و 10% اریدیم است. در سال(( 1960)) نوار اندازه گیری پاریس جایگزین تعریف واحد پایه درازا شد( به(( کریپتون)) مراجعه کنید). (( انقراض دوران سوم و کرتاسه| حادثه ))KT( انقراض دوران سوم و کرتاسه) که مرز زمانی بین دوران(( کرتاسه)) و(( دوران سوم زمین شناسی)) را مشخص می کند بوسیله(( لایه)) نازک اریدیم شناسایی شد.به عقیده بسیاری از دانشمندان ازجمله(( ))Luis Alvarezاز برکلی کالیفرنیا ، این ایریدیم منشاء فرا زمینی دارد و به یک (( اخترچه)) یا ((ستاره دنباله دار)) منتسب می شود که احتمالا" نزدیک جایی که امروزه(( شبه جزیره یوکاتان)) نامیده می شود سقوط کرده است.
با اینهمه دانشمندان دیگری از جمله M. McLean از موسسه پلی تکنیک ویرجینیا معتقدند که ایریدیم منشا((آتشفشان| آتشفشانی)) دارد.هسته(( زمین)) غنی از اریدیم می باشد و بعنوان مثال Piton de la Fournaise در(( R鵮ion)) امروزه همچنان اریدیم آزاد می کند.
!پیدایــــــــــش
اریدیم در طبیعت بصورت غیر ترکیب با پلاتین و سایر فلزات گروه پلاتین در ذخائر((آبرفت| آبرفتی)) یافت می شود.آلیاژهای طبیعی این عنصر شامل(( osmiridium)) و((iridiosmium ))است که هر دوی آنها مخلوطی از ایریدیم و اسمیم می باشند. اریدیم بصورت تجاری بعنوان محصول فرعی از استخراج و پردازش(( نیکل)) بازیافت می شود.
!ایزوتوپهـــــــا
اریدیم دارای(( ایزوتوپ| ایزوتوپهای)) طبیعی و تعداد زیادی رادیوایزوتوپ می باشد که پایدار ترین آنها Ir-192 دارای نیمه عمر 83/73 روز است. Ir-192 بصورت پلاتین متلاشی می شود در صورتیکه بیشتر رادیوایزوتوپهای دیگر به شکل اسمیـــم فروپـاش می گردند.
!منبع
Los Alamos National Laboratory - Iridium
!پیوندهای خارجی
WebElements.com - Iridium
EnvironmentalChemistry.com - Iridium
