:
معنی دیگر: ایریدیم«ماهواره)
|
|
|
|
| عمومی |
| نام, علامت اختصاری, شماره | Iridium, Ir, 77 |
| گروه شیمیایی | فلز انتقالی |
| گروه, تناوب, بلوک | 9, 6, d |
| جرم حجمی, سختی | 22650 kg/m3, 6.5 |
| رنگ | سفید نقره ای
 |
| خواص اتمی |
| وزن اتمی | 192.217 amu |
| شعاع اتمی (calc.) | 135 (180) pm |
| شعاع کووالانسی | 137 pm |
| شعاع وندروالس | اطلاعات موجود نیست |
| ساختار الکترونی | Xe]4f14 5d7 6s2] |
| e- بازای هر سطح انرژی | 2, 8, 18, 32, 15, 2 |
| درجه اکسیداسیون «اکسید) | 2, 3, 4, 6 «باز ضعیف) |
| ساختار کریستالی | صورت مکعبی centered |
| خواص فیزیکی |
| حالت ماده | جامد __) |
| نقطه ذوب | 2739 K (4471 °F) |
| نقطه جوش | 4701 K (8002 °F) |
| حجم مولی | 8.52 ש»10-6 ««متر مکعب بر مول |
| گرمای تبخیر | 604 kJ/mol |
| گرمای هم جوشی | 26.1 kJ/mol |
| فشار بخار | 1.47 Pa at 2716 K |
| سرعت صوت | 4825 m/s at 293.15 K |
| متفرقه |
| الکترونگاتیویته | 2.20 «درجه پائولینگ) |
| ظرفیت گرمایی ویژه | 130 J/«kg*K) |
| رسانائی الکتریکی | 19.7 106/m اهم |
| رسانائی گرمایی | 147 W/«m*K) |
| 1st پتانسیل یونیزاسیون | 880 kJ/mol |
| 2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1600 kJ/mol |
| پایدارترین ایزوتوپها |
|
|
| SI واحدهای & STP استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد. |
|
ایریدیـــــــم
ایریدیم یکی از
عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که دارای نشان Ir و
عدد اتمی 77 می باشد.ایریدیم عنصری سنگین ، بسیار سخت ، شکننده و
فلز واسطه سفید رنگ از
خانواده پلاتین می باشد که در
آلیاژهای بسیار محکم که تحمل حرارتهای بالا را دارد بکار می رود .این عنصر در آلیاژهای طبیعی با
پلاتین و
اسمیم وجود دارد.ایریدیم چون مقاوم ترین عنصر در برابر فرسایش بوده و نیزبه علت ارتباط آن با
انقراض دایناسورها از اهمیت خاصی برخوردار است. این عنصر در دستگاههای پر حرارت ، اتصالات برقی و بعنوان عامل سخت کننده برای پلاتین مورد استفاده قرار می گیرد.
خصوصیات قابل توجه
ایریدیم که
فلزی از
خانواده پلاتین می باشد مانند
پلاتین سفید رنگ است اما اثری از زرد کم رنگ در آن وجود دارد.به سبب سختی و شکنندگی بسیار زیاد این عنصر ، برش ، شکل دادن و کار با آن دشوار است.ایریدیم مقاوم ترین فلز شناخته شده در مقابل
فرسایش به حساب می آید.
اریدیم تحت تاثیر هیچ
اسید یا
تیزاب سلطانی ( آمیزه ای از اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک) قرار نمی گیرد ولی مورد حمله
نمکهای مذاب مثل
NaCl و
NaCN قرار می گیرد.
چگالی این عنصر تنها کمی از
اسمیم که سنگین ترین عنصر شناخته شده به حساب می آید کمتر است .بنابراین احتمالا" محاسبه چگالی ازروی
شبکه فضائی ، نسبت به اندازه گیری واقعی ، اطلاعات دقیق تری در مورد این عناصر ارائه می کند و چگالی 22650 را برای ایریدیم در مقابل 22661 برای اسمیم تعیین می کند.لذا انتخاب قطعی بین این دو در حال حاضر ممکن نمی باشد.ولی دستیابی به آن بسیار نزدیک است.
کاربردهـــــــــا
اصلی ترین مورد استفاده اریدیم بعنوان عامل سخت کننده در آلیاژهای پلاتین است.سایر کاربردهای آن عبارتند از:
زمانی از اریدیم بصورت آلیاژ با پلاتین در سوراخهای مخزن
توپهای سنگین و به حالت پودری ( اریدیم سیاه) برای سیاه رنگ کردن
چینی بکار می رفت.
تاریخچــــــــه
اریدیم را ( واژه
لاتین iris به معنی رنگین کمان)
Smithson Tennant سال
1803 در لندن به همراه
اسمیم درپس مانده تیره رنگ
پلاتین خام محلول در
تیزاب سلطانی ( مخلوط
هیدروکلریک و
اسید نیتریک)کشف نمود.نام این عنصر از نام لاتین واژ
ه رنگین کمان اقتباس شده چون نمکهای آن بسیار رنگارنگ هستند.
بنا بود در
پاریس میله
متراستاندارد از این فلز ساخته شود که آلیاژی 90% پلاتین و 10% اریدیم است. در سال
1960 نوار اندازه گیری پاریس جایگزین تعریف واحد پایه درازا شد( به
کریپتون مراجعه کنید).
حادثه KT( انقراض دوران سوم و کرتاسه) که مرز زمانی بین دوران
کرتاسه و
دوران سوم زمین شناسی را مشخص می کند بوسیله
لایه نازک اریدیم شناسایی شد.به عقیده بسیاری از دانشمندان ازجمله
Luis Alvarezاز برکلی کالیفرنیا ، این ایریدیم منشاء فرا زمینی دارد و به یک
اخترچه یا
ستاره دنباله دار منتسب می شود که احتمالا" نزدیک جایی که امروزه
شبه جزیره یوکاتان نامیده می شود سقوط کرده است.
با اینهمه دانشمندان دیگری از جمله M. McLean از موسسه پلی تکنیک ویرجینیا معتقدند که ایریدیم منشا
آتشفشانی دارد.هسته
زمین غنی از اریدیم می باشد و بعنوان مثال Piton de la Fournaise در
R鵮ion امروزه همچنان اریدیم آزاد می کند.
پیدایــــــــــش
اریدیم در طبیعت بصورت غیر ترکیب با پلاتین و سایر فلزات گروه پلاتین در ذخائر
آبرفتی یافت می شود.آلیاژهای طبیعی این عنصر شامل
osmiridium و
iridiosmium است که هر دوی آنها مخلوطی از ایریدیم و اسمیم می باشند. اریدیم بصورت تجاری بعنوان محصول فرعی از استخراج و پردازش
نیکل بازیافت می شود.
ایزوتوپهـــــــا
اریدیم دارای
ایزوتوپهای طبیعی و تعداد زیادی رادیوایزوتوپ می باشد که پایدار ترین آنها Ir-192 دارای نیمه عمر 83/73 روز است. Ir-192 بصورت پلاتین متلاشی می شود در صورتیکه بیشتر رادیوایزوتوپهای دیگر به شکل اسمیـــم فروپـاش می گردند.
منبع
Los Alamos National Laboratory - Iridium
پیوندهای خارجی
WebElements.com - Iridium
EnvironmentalChemistry.com - Iridium
