مشخصات جغرافیایی
کشور ایران با وسعتی معادل 195، 648 ،1 کیلومتر متر مربع، شانزدهمین کشور بزرگ جهان است. ایران در نیمکره شمالی، نیمکره شرقی در قاره
آسیا و در قسمت غربی فلات ایران واقع شده و جزو کشورهای
خاور میانه است.
نصف النهار 5 44 شرقی از غربی ترین نقطه ایران و نصف النهار 18 63 شرقی از شرقی ترین نقطه ایران عبور می کند. همچنین مدار 3 25 شمالی از جنوبی ترین نقطه ایران و مدار 47 39 شمالی از شمالی ترین نقطه این کشور می گذرد.
همسایگان ایران عبارتاند از: جمهوری
آذربایجان،
ارمنستان،
ترکیه،
عراق،
افغانستان،
پاکستان و
ترکمنستان. طول سواحل ایران در امتداد
دریای خزر 657 کیلومتر، در
خلیج فارس از
بندر عباس تا دهانه اروند رود 259، 1 کیلومتر و امتداد
دریای عمان از خلیج گواتر تا بندر عباس 784 کیلومتر است که در مجموع بالغ بر 731، 8 کیلومتر را تشکیل میدهد. حدود 90 درصد از خاک ایران در محدوده فلات ایران واقع شده است.
ایران کشوری کوهستانی محسوب میشود. بیش از نیمی از مساحت کشور را کوهها و ارتفاعات، و کمتر از 4/1 آن را نیز اراضی قابل کشت تشکیل داده است. ارتفاعات ایران را به طور کلی می توان به چهار رشته کوه شمالی، غربی، جنوبی و کوههای مرکزی و شرقی تقسیم کرد
از رشته کوههای مهم میتوان به
البرز و
زاگرس اشاره کرد. بلندترین قله ایران
دماوند نام دارد با ارتفاع 5671 متر که از این جهت در مرتبه بیست و سوم کوههای جهان قرار دارد.
اکثر رودهای جاری در ایران کم آباند و تنها رود قابل کشتیرانی آن،
رود کارون است. مهمترین رودهای حوضه خلیح فارس و دریای عمان عبارتاند از: کارون، جراحی، کرخه، در، زهره، دالکی، اروند رود، مهران، میناب، سرباز، با هوکلات، تیاپ، نای بند، شور و مند.
رود کارون با 950 کیلومتر طول، چهل و هشتمین رود جهان است.
حدود 200، 180 کیلومتر مربع از خاک ایران را جنگلها پوشانده که حدود 5/55 % آن مربوط به جنگ های غرب کشور است. جنگلهای شمال کشور در حاشیه جنوبی دریایی خزر 19%، جنگلهای پسته پراکنده در جنوب و شرق 3/13%، جنگلهای کوهستانی ارس 6/6% و جنگلهای گرمسیر و کویری نیز 6/5% آن را تشکیل میدهد.
کشور ایران دارای آب وهوای متنوعی است که با مقایسه نقاط مختلف کشور، این تنوع را به خوبی میتوان مشاهده کرد.
پایتخت ایران شهر تهران و 98% مردم ایران مسلمان هستند.
تاریخ پیش از اسلام
پیش از مهاجرت آریائیان به ایران، اقوامی از نژادهای متفاوت با تمدنهای مشابه در آن میزیستند؛ مانند ایلامیها که در حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح میزیستند.
در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد، طوایفی از نژاد سفیدپوست، که شعبهای از نژاد هند و اروپایی بودند، از شمال فلات ایران وارد این سرزمین شدند. نام ایران نیز از همین مردمان آریایی گرفته شده است. شعبههای مختلف آریایی، هر یک در قسمتی از ایران سکنی گزیدند: مادها در شمال غربی ایران، پارسها در قسمت جنوبی و پارتها در حدود خراسان امروزی. مادها در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اولین دولت ایرانی را تاسیس کردند.
از پادشاهان بزرگ این سلسله میتوان به هوخشتره که با دولت بابل متحد شد و آشوریها را از بین برد اشاره کرد. دولت ماد در 550 قبل از میلاد به دست
کورش منقرض شد و سلطنت ایران به پارسی ها منتقل گشت. در زمان
داریوش، امپراطوری هخامنشی به منتهای بزرگی خود رسید: از هند تا دریای آدریاتیک و از دریای عمان تا کوههای
قفقاز.
جنگ های ایران و
یونان در زمان او آغاز شد. دولت هخامنشی سر انجام در 330 ق. م به دست
اسکندر مقدونی منقرض گشت و ایران به دست سپاهیان او افتاد. پس از مرگ اسکندر (323 ق. م) فتوحاتش بین سردارانش تقسیم شد و بیشتر متصرفات آسیائی او که ایران هسته آن بود به سلوکوس اول رسید. به این ترتیب ایران تحت حکومت سلوکیان در آمد. پس از مدتی پارتها نفوذ خود را گسترش دادند و سرانجام توانستند سلوکیان را نابود و امپراتوری اشکانی را ایجاد کنند.
این امپراتوری در دوره اقتدارش از رود
فرات تا هندوکش و از کوههای قفقاز تا خلیج فارس توسعه یافت. در عهد اشکانی جنگهای چند ساله ایران و روم آغاز شد. سلسله اشکانی در اثر اختلافات داخلی و جنگهای خارجی به تدریج ضعیف شد تا سر انجام به دست اردشیر اول ساسانی منقرض گردید.
وی سلسله ساسانیان را بنا نهاد که تا 652 میلادی در ایران ادامه یافت. دولت ساسانی حکومتی ملی و متکی به دین و تمدن ایرانی بود و قدرت بسیار زیادی کسب کرد. در این دوره نیز جنگهای ایران و روم ادامه یافت.
امپراتوری پهناور ساسانی که از رود سند تا
دریای سرخ وسعت داشت، در اثر مشکلات خارجی و داخلی ضعیف شد.
آخرین پادشاه این سلسله
یزدگرد سوم بود. در دوره او مسلمانان عرب به ایران حمله کردند و ایرانیان را در جنگهای
قادسیه،
مدائن، جلولاء و
نهاوند شکست دادند و بدین ترتیب دولت ساسانی از میان رفت.
موضوعات مرتبط
منابع:
اطلس گیتاشناسی؛ لغت نامه دهخدا