انوشیروان پسر قباد بن فیروز است که پدرش پادشاه بود. پس از قباد بر سر پادشاهی با برادران خود « کبوس » و « جام » به ستیزه پرداخت و بالاخره پیروز شد و بر تخت سلطنت نشست. نام اصلی او خسرو می باشد (خسرو اول) و انوشیروان به معنای جاوید و دارای روان جاوید می باشد. دوره سلطنت او آغاز دوره درخشان ساسانی است. عهد بزرگ تمدن ادبی و فلسفی ایران با سلطنت او آغاز می شود؛ ایران در زمان خسرو اول چنان عظمتی یافت که حتی از عهد شاپورها نیز درگذشت.

مشهورترین بنایی که در دوره ساسانی ساخته شده ((ایوان کسری)) است که هنوز بقایای آن باقی است. ساختمان این بنا را به خسرو انوشیروان نسبت داده اند.

در دوره او فرقه مزدکی سرکوب شد و در داخل کشور صلح و آرامش برقرار شد. در روایات شرقی و تالیفات قدیمی ایرانی و عربی، انوشیروان نمونه دادگستری و جوانمردی رحمت به شمار می رود و لذا به انوشیروان عادل مشهور است. گرچه به نظر می رسد این اخبار نادرست باشد.

منابع :
لغت نامه دهخدا،‌ به نقل از تاریخ گزیده و ایران در زمان سامانیان