: انواع فراورده‌های نفت خام و موارد مصرف آنها

-	{img src=http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/show_image.php?id=23894}	+	{img src=img/daneshnameh_up/5/58/oil.jpg}

!دیدکلی

بشر از آغاز خلقت ، بدنبال چیزی بوده است که بتواند از آن حرارت ، روشنایی و نیروی لازم برای گرداندن چرخ زندگی خود را فراهم نماید. برای تامین حرارت ، نخست شاخ و برگ درختان و زغال چوب را که در دسترس داشت، بکار می‌برد. روشنایی لازم را نیز با مشعل‌های چوبی یا چراغهای پیه سوز و رفته رفته با چراغهایی که با روغنهای گیاهی و روغن‌های معدنی می‌سوخت، تامین می‌کرد.

!زغال سنگ منبع انرژی

بشر کم‌کم ((زغال سنگ)) را کشف نمود. کشف زغال سنگ زندگی بشر را دچار تحولی بزرگ کرد و باعث پیدایش و رشد سریع صنایع گردید. تا اوایل قرن بیستم ((منابع طبیعی انرژی|منبع اصلی انرژی)) ، زغال سنگ بود. اما بعدها ، انسان دریافت که ((نفت خام|نفت)) را که از دیر باز می‌شناخت و لیکن به مصارف محدود و دیگر می‌رسانید، برای تولید حرارت و ((انرژی)) به‌مراتب از سوختهای جامد بهتر است. از این رو شروع به استخراج نفت از زمین نمود.

!نفت ، اصلی‌ترین منبع انرژی

امروزه نفت از سایر منابع انرژی و حرارت ، پیشی جسته و مقام نخست را داراست و پیوسته دامنه مصرف آن گسترش می‌یابد. همچنانکه انسان در زندگی پیش می‌رود، احتیاجش به منابع انرژی بیشتر می‌گردد و جوابگوی این تقاضای روز افزون فقط نفت است، وگرنه زغال سنگ و منابع دیگر نیرو نمی‌توانند تکافوی احتیاجات امروزی بشر را بنمایند. حتی اگر در سالهای آینده از ((انرژی هسته‌ای)) استفاده بعمل آید، باز نفت همچنان سهم و مقام برجسته در تولید نیرو به عهده خواهد داشت.

سوخت مایع و گازی ، بهتر از سوخت جامد است. به همین سبب ، بشر برای تهیه سوختهای لازم برای زندگی صنعتی خود ، به نفت روی آورده است.

!سوختهای نفتی

تعداد سوختهای نفتی نیز فوق العاده زیاد است. مثلا در پالایشگاه آبادا ، صرفنظر از محصولات دیگر سوختهای گوناگون فراوانی از ((بنزین|بنزین هواپیما)) گرفته تا ((قیر)) تهیه می‌شود. ذکر همه این مواد و موارد مصرف آنها امکان‌پذیر نیست. بنابراین چند مورد مهم و آشنای آن را مثل ((گاز طبیعی|گاز)) ، ((بنزین)) ، ((نفت سفید)) ، ((نفت سیاه|نفت دیزل)) ، ((روغن)) و قیر ذکر می‌کنیم.

!!گاز

((گاز طبیعی|گاز نفت)) بطور طبیعی همراه ((نفت خام)) از زمین بیرون می‌آید و یا بر اثر پالایش و تجزیه اجزای نفت حاصل می‌گردد. گاز نفت انواع گوناگون دارد. برخی از آنها در ((فشار)) و دمای عادی گازی شکل هستند، به همین سبب آنها را اصطلاحا __گاز خشک__ می‌گویند. بعضی نیز در این شرایط مایع هستند، لذا اصطلاحا آنها را __گاز تر__ می‌نامند. گازهای تر ، مقدار زیادی بنزین سبک و گرانبها همراه دارند که در موقع پالایش آنها را جدا می‌سازیم، اما گاز خشک یک سوخت حاضر و آماده است.

-	{img src=http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/show_image.php?id=23895}	+	{img src=img/daneshnameh_up/c/c4/crude.jpg}

!!بنزین

((بنزین)) ، یکی ازفرآورده‌های سبک نفت است که یا بطور طبیعی با گازهای تر همراه است و یا بر اثر ((پالایش نفت|پالایش نفت خام)) حاصل می‌گردد. در اوایل پیدایش صنعت نفت که هدف پالایشگران فقط تهیه نفت چراغ بود، بنزین مورد مصرفی نداشت. حتی ماده‌ای زائد و خطرناک بشمار می‌رفت. لذا سعی می‌شد که در موقع پالایش حتی‌المقدور کمتر ، از آن بوجود آید تا آز آسیب آن در امان باشند.

اما با اختراع موتورهای احتراقی درونسوز ، این وضع دگرگون شد و مصرف بنزین آنچنان گسترش یافت که برای تهیه آن ، ناگزیر شیوه‌ها و دستگاههای پالایش جدیدی پدید آمد. پالایشگران ناگزیر شدند ملکولهای ترکیبات نفتی را شکسته و تغییراتی در آن دهند تا بنزین بوجود آید.

!!نفت سفید

((نفت سفید)) مایعی بی‌رنگ و کمی سنگین‌تر از بنزین است. نفت سفید از آغاز پیدایش صنعت نفت تا 50 سال ، مهمترین فرآورده نفتی بود. نخست بعنوان روغن چراغ بکار می‌رفت و هنوز هم در مواردی برای تولید روشنائی بکار می‌رود. امروزه بیشتر بعنوان منبع تولید نیرو و در برخی توربین‌های هواپیما و موتور تراکتورهای مخصوص بکار می‌رود.

!!سوخت دیزل

نفت دیزل چنانکه از نامش پیداست، بعنوان سوخت در موتورهای دیزلی یعنی موتورهای فشار سوز به‌مصرف می‌رسد. مقدار ((گوگرد)) موجود در این نوع نفت بیش از میزان موجود در نفت سفید است.

!!روغنهای روان

یکی دیگر از محصولات نفتی ، روغن روان است که بیشتر برای روان نگهداشتن اجزای ماشین‌آلات به‌مصرف می‌رسد. میزان روغن‌های حاصل از نفت ، کمتر از 2 در صد کلیه فرآورده‌های دیگر است. لذا همین میزان روغن ، نقشی بر جسته و مهم در صنایع و زندگی امروزی ایفا می‌کند، زیرا از قیچی و چرخ خیاطی گرفته تا جرثقیلهای عظیم و ماشین‌آلات غول پیکر همه برای خوب کار کردن باید روغن مصرف کنند. روغن برای اجزای متحرک ماشین‌آلات بکار رفته ، از اصطکاک و فرسوده شدن آنها جلوگیری می‌کند.

-	{img src=http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/show_image.php?id=23896}	+	{img src=img/daneshnameh_up/f/f3/184905.jpg}

!!قیر

((قیر)) ، هیدروکربنی است که معمولا از ((تقطیر)) و پالایش نفت خام معینی ته ظرف پالایش بدست می‌آید. وزن مخصوص آن 1 الی 1.3 و نقطه ذوب آن (140 - 110) درجه سانتی‌گراد می‌باشد. این ماده بطور طبیعی نیز در برخی از نقاط کره زمین یافت می‌شود. قیر طبیعی ، بر اثر تراوش نفت خام از روزنه و شکافهای سطح زمین به خارج و بخار شدن اجزای سبک نفت پدید می‌آید. همین قیر بود که از دیرباز ، مخصوصا در ایران و بین‌النهرین بعنوان ملاط در ساختمانها و استخرها و یا گازهای دیگر به‌مصرف می‌رسید.

قیر حاصل تقطیر ، ماده ای است سیاه رنگ یا قهوه‌ای سیر که برحسب مقدار اجزای سبکی که در موقع پالایش از نفت خام گرفته می‌شود، ممکن است خیلی سفت یا به درجات مختلف نرم باشد. قیر بر اثر حرارات نرم و آب می‌شود. اما اگر با ((اکسیژن)) ترکیب شده باشد، بصورت نوعی لاستیک در می‌آید که در آن‌صورت مثل قیرهای دیگر چندان در مقابل گرما یا در مقابل سرما سفت نمی‌شود.

!!قطران طبیعی

گروهی از نفت‌های خام دارای ((گوگرد)) زیاد ، ویسکوزیته بیشتر و تراکم را قطران طبیعی گویند که در بعضی مناطق استثنائا آنها را نیز استخراج می‌کنند. قطران در عمق کم زمین و در داخل ماسه‌های نفت دار که به آنها ماسه‌های قطران (Tar SandS) گویند، یافت می‌شود. این قطران‌ها راهنمای خوبی برای پیدا شدن نفت خام محسوب می‌شوند.

!!موم طبیعی

*((استخراج نفت خام))

*((بنزین))

*((پارافین))

*((پالایش نفت))

*((صنعت نفت))

*((قیر))

*((گاز طبیعی))

*((روغن))

*((موم طبیعی))

*((نفت خام))

*((نفت سفید))