مقدمه

خاک به عنوان یکی از مهمترین اکوسیستم‌های میکروبی محل رشد و تکثیر انواع مختلف میکرو ارگانیسمها است، و وسیعترین تعداد میکرو ارگانیسمهای شناخته شده در خاک یافت می‌شوند. انواع میکرو ارگانیسمهای مختلف از جمله باکتریها، قارچها ، جلبکها ، گلسنگها و پروتوزوآها در خاک یافت می‌شوند و باکتریها فراوانترین میکرو ارگانیسمهای موجود در خاک هستند.

انواع باکتریهای خاک

انواع باکتریهای خاک شامل آرتروباکتریها ، سردوموناسها ، باسیلهای اسپورزا ، باکتریهای میله‌ای غیر اسپورزا ، اکتینومیستها و سیانو باکتریها هستند.

آرتروباکترها

این باکتریها از نظر تعداد جنس ، غالب باکتری در خاک هستند. این باکتریها چند شکلی بوده و از نظر واکنش گرم متغیر هستند. سلولهای آنها در مراحل اولیه رشد میله‌ای شکل و ^-G و در مراحل بعدی میله‌ای کوتاه و یا کروی ⁺G است. بسیاری از آرتروباکترها دارای تحرک ضعیف هستند. از آنجا که طیف وسیعی از مواد موجود در خاک به عنوان ماده اولیه متابولیسمی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند، لذا این باکتریها در خاک پراکندگی وسیعی دارند. این باکتریها دارای سرعت رشد کم بوده و قدرت رقابت زیادی ندارند.

آدوموناسها

باکتریهای سردوموناس میله‌ای راست یا خمیده ^-G و دارای تاژههای قطبی هستند. این باکتریها بجز گونه‌های دینترینیه همگی هوازی هستند. برخی از گونه‌های این جنس برای گیاهان بیماری زا بوده و بسیاری دیگر که غیر بیماری زا هستند با گیاهان ارتباط نزدیکی دارند. سردوموناسها به قندها ، اسیدهای آمینه ، الکلها ، اسیدهای هاهومیک ، چربیها و بسیاری از سموم حمله کرده و آنها را به عنوان ماده غذایی مورد استفاده قرار می‌دهند. بسیاری از گونه‌های این جنس ، بویژه در محیطهای فقیر از نظر آهن ، مولد رنگدانه‌های فلورسانت هستند و این مواد در انتقال آهن سه ظرفیتی مشابه EDTA عمل می‌کنند. گونه‌های گرانتوموناس برای بسیاری از گیاهان بیماری زا بوده و بسیاری از آنها را از روی میزبان اختصاصی شناسایی می‌کنند. بطور کلی سردموناسها بین 5 تا 20 در صد کل باکتریهای شماره شده خاک در سطح پلیت 1 تشکیل می‌دهد.

باسیلهای اسپورزا

اعضای جنس باسیلوس باکتریهای ⁺G نامتغیر از نظر واکنش گرم و اغلب متحرک هستند. این اسیلها می‌توانند از نوع هوازی مطلق یا بی هوازی مطلق و یا هر دو باشند. این باکتریها در اثر تخمیر گلوکز می‌توانند محصولاتی مانند اتانول ، H₂ ، استن و اسیدهای استیک ، فورمیک ، لاکتیک و سوکسنک را تولید کنند. یک گونه از این جنس (باسیلوس پلی میک) قادر به تثبیت ازت مولکولی است، و چند گونه دیگر قادر به تولید آنتی بیوتیک هستند. سم تولید شده توسط باکتری باسیلوس تورینجیز برای بسیاری از حشرات بسیار سمی است. بعضی از گونه‌های بی هوازی از جنس کلستریدیوم مثل کلستریدیوم بویتریکوم و کلستریدیوم پاستوریانوم قادر به تثبیت ازت مولکولی هستند.

باکتریهای میله‌ای غیر اسپورزا

ازتوباکتریها از مهمترین باکتریهای خاک هستند که در حالت آزاد ازت ملکولی را تثبیت می‌‌کنند. ریزوبیومها و برادی ریزوبیومها از باکتریهای تثبیت کننده ازت در حالت همزیستی با گیاهان هستند، که پراکندگی آنها در خاک موجب افزایش حاصلخیزی خاک می‌شود. نیترو زوموناسها و نیترو باکترها به عنوان عامل نیتریفیکاسیون در خاک شناخته شده‌اند. لاکتوباسیلها از جمله ارگانوترونهای تخمیرگر هستند که بدلیل قدرت تولید اسید لاکتیک به این نام خوانده می‌شوند. انتر باکترها از دیگر باکترهای تخمیرگر هستند.

اکتنومیستها

اکتنومیستها یکی از مهمترین گروههای میکروبی خاک را تشکیل می‌دهند. این گروه شامل 5 نوع میکرو مونوسپورا ، نوکاردیا ، استرپتومیسس ، استرپتو اسپورانزیوم و ترمواکتینومیسس هستند که از میان آنها جنس استرپتومیسس 90% از اکتینومیسیتهای جدا شده از خاک را تشکیل می‌دهد. بسیاری از استرپتومیستها مولد آنتی بیوتیک هستند.

سیانوباکتریها

سیانو باکتریها ، پروکایوتهای فتوسنتز کننده ، کلروفیل دار بوده و حاوی رنگدانه‌هایی مانند فیکوسیانین نیز می‌باشند. سیانو باکتریها به صورت تک سلولی ، توده‌ای یا رشته‌ای دیده می‌شوند و سیانو باکتریها دارای حرکت کند و خزنده هستند. در سیتوپلاسم این باکتریها اجزا فتوسنتز کننده مرسوم به تیلاکوئید وجود دارند که در سطح آنها ذرات حاوی رنگدانه یافت می‌شود. سیانو باکتریها به صورت همزیست با پاره‌ای از گیاهان یافت می‌شوند. به علاوه این گروه باکتریها می‌توانند در تثبیت ازت مهم باشند. شواهدات نشان می‌دهند که هسته و سیستمها محل تثبیت ازت بوده و ترکیبات از این سلولها به سلولهای مجاور انتقال می‌یابد.

چرخه فسفر

چرخه فسفر ، عمدتا شامل تبدیل ترکیبات فسفر معدنی به آلی و بالعکس است. در این فرایندها که توسط میکروبها انجام می‌شود در وضعیت اکسایش فسفر تغییر زیادی ایجاد نمی‌شود.

چرخه آهن

چرخه آهن ، به کمک باکتریهای هتروتروف در خاک انجام می‌شود و بطور کلی شامل تبدیل یون آهن سه ظرفیتی و دو ظرفیتی به یکدیگر است.

مباحث مرتبط با عنوان

• آدوموناس
• آرتروباکتری
• اکتینومیست
• اکوسیستم‌
• اکوسیستم‌ میکروبی
• باسیل اسپورزا
• تثبیت ازت
• چرخه آهن
• چرخه فسفر
• خاک
• رنگدانه
• سردوموناس
• سیانو باکتری
• سیتوپلاسم