دید کلی
انرژی بسان خون و نیروی حیات بخش پیکر اقتصاد و جامعه بشری است. خانهها و مدرسههایمان را گرم و یا خنک میکند، بیمارستانها را روشنی میبخشد و صنایع را با نیروی خویش به پیش میراند. انرژی به صورتهای گوناگون خود جوانب مختلف حیات و زندگی را برای ما و دیگر موجودات زنده این سیاره به ارمغان میآورد و این در حالی است که روشن کردن یک کلید برق تنها چیزی است که شاید آگاهانه و البته به ندرت در مورد آن بیندیشیم. امروزه در جهان در حال توسعه بیش از دو میلیارد انسان هنوز به سرویسها و خدمات مدرن پیشرفته
تأمین انرژی دسترسی ندارند و این در حالی است که تأمین خدمات انرژی پاک و اساسی برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش فقر و نیز برای تضمین سلامت جامعه بسیار ضروری است.
علاوه بر این دنیای امروز با چالش بزرگ دیگری نیز دست به گریبان است و این چالش جدی دورنمایی از
اقلیم و اوضاع
آب و هوای این سیاره است که در صورت تداوم روند کنونی مصرف
سوختهای فسیلی به مرز بحرانی خود وارد خواهد شد. مصرف انرژیهای فسیلی و آزاد سازی انرژیهای نهفته در این قبیل سوختها علاوه بر فواید قابل توجه ، میراث و ارمغان شومی نیز به همراه دارد و این ارمغان ناخواسته چیزی نیست جز گازهای به اصطلاح «
گلخانهای» که بسان یک تله حرارتی عمل میکنند. گازهایی نظیر
دی اکسید کربن و
متان همچون شیشه یک گلخانه اطراف
سیاره زمین را احاطه کردهاند و بخش اعظم
انرژی گرمایی خورشید را درون خود به دام میاندازند و به عبارتی یک گلخانه عظیم الجثه در فضا ایجاد میکند.
منشأ انرژیهای فسیلی
فسیلها از بقایای گیاهان و جانورانی که در زیر دریاها در زمانهای قدیم مدفون شده بوجود میآیند. بنابراین منشأ تولید سوختها و انرژیهای فسیلی همان بقایای پوسیده موجودات زنده است. که این سوختها بطور طبیعی ، بصورت مواد جامد ، مایع و گاز یا مخلوطی از آنها در معادن استخراج میشوند. منابع معروف جهت تولید انرژیهای فسیلی عبارتند از:
نفت
- نفت به شکل مایع سیاه رنگ و غلیظ در زیر زمین وجود دارد که با حفر چاههای عمیق آن را استخراج و ذخیره میکنند. چون استخراج ، ذخیره و پالایش آن نسبت به سایر سوختها آسان است، بیشتر مورد توجه کشورها واقع شده است.
- این مایع پر ارزش یکی از مهمترین سوختهای فسیلی است و کاربردهای وسیعی را در صنعت ، حمل و نقل ، کشاورزی و غیره جهت تولید انرژی دارد. نفت میتواند جایگزین همه انواع دیگر منابع انرژی فسیلی گردد.
- میزان ذخایر نفتی شناخته شده دنیا:
زغال سنگ
- زغال سنگ یکی دیگر از منابع تولید انرژیهای فسیلی می باشد.این ماده با اینکه سرشار از انرژی است، اما به دلیل استخراج سختش به اندازه نفت مورد توجه قرار نگرفته است. با این حال بخاطر میزان انرژی بالایی که دارد با صرف هزینههای زیاد و کارهای طاقت فرسا مورد بهره برداری قرار گرفته است.
- این چشمه انرژی روز به روز با رشد علم و انقلاب تکنولوژیک و مدرن شدن تکنیکهای استخراج و آنالیز منبع تولید انرژی مهمی میباشد. زغال سنگ اغلب موارد در معادن زیر زمینی یافت میشود. زغال سنگ از نقطه نظر تولید نور و حرارت زیادتر ، بیشتر مورد توجه است.
- زغال سنگ در کورههای حرارتی ، کشتیهای باری ، لوکوموتیو قطارها ، کارخانجات ، فولاد سازی و غیره مورد استفاده قرار میگیرد.
روغنهای نفتی
گاز طبیعی
- یکی از سوختهایی که محیط را آلوده نمیکند و نحوه استفاده و بکارگیری آن راحت است، گاز طبیعی میباشد. برای مصارف عمومی و خانگی بیشتر از آن استفاده میشود.
- گازهای طبیعی به همراه استخراج نفت در چاههای نفت حضور دارند، که در استخراج نفت با تکنیکهای ویژهای آن را بدست میآورند. مخلوطی از گازهای متان ، اتان و پروپان گاز طبیعی را تشکیل میدهند.
تأثیر مثبت انرژیهای جانشین بر محیط زیست
افزایش انرژی گرمایی خورشید درون جو زمین با افزایش دمای اتمسفر سیاره تبعات ثانویهای را به دنبال دارد. تغییر و به هم خوردن نظم سیستمهای اقلیمی و آب و هوایی یکی از این موارد است که خود میتواند فجایع بی شمار دیگری نظیر سیلابهای مهیب و خشکسالیهای ویرانگر را به همراه آورد. فاجعه دیگری که در پی افزایش دمای اتمسفر کره زمین رخ میدهد پسروی یخهای قطبی و ذوب شدن یخچالهای دائمی موجود در هر دو قطب زمین است که میتواند بسیاری از خشکیهای کم ارتفاع و جزایر را در آیندهای نه چندان دور با مشکلات جدی و عدیدهای مواجه کند. این روند در درجه نخست به سبب مصرف فزاینده افسارگسیخته سوختهای فسیلی توسط جهان صنعتی رخ ننموده است و علاوه بر آن انتشار گازهای گلخانهای در کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت سیر صعودی و نگران کنندهای را پشت سر میگذارد.
از این دو مقوله انرژی در رویارویی جهان با این چالش بزرگ در آستانه هزاره سوم و آغاز قرن بیست و یکم نقشی اساسی و محوری بر عهده دارد و اکنون به راحتی میتوان توسط انرژیهای جانشین این چالش مهم را برطرف کرد و یا حداقل به طرز چشمگیری کاهش داد. امروزه سوختهای فسیلی شامل نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ منابع اصلی انرژی بشر به شمار میآید. بطوری که ۹۰درصد انرژی مصرفی مردم کره زمین از طریق این منابع تأمین میشود. بطور کلی تمام منابع انرژی به جز منابع فسیلی را «
انرژیهای جانشین» مینامند که به دو گروه
انرژیهای تجدید پذیر و
تجدید ناپذیر تقسیم میشوند.
سوختهای هستهای و
انرژی زمین گرمایی ، انرژیهای جانشین تجدید ناپذیر هستند و
انرژی خورشیدی ،
نیروی آب ،
نیروی باد و انرژی حاصل از
زیست توده یا بیوماس منابع انرژی تجدید شونده به شمار میروند. منابع انرژی جانشین تجدید شونده و تجدید ناشونده در حال حاضر سهم کوچک اما رشد یابندهای از مصرف کل انرژی مورد نیاز بشر را تشکیل میدهند. از مهمترین منابع انرژی جانشین میتوان به نیروی آب و انرژی هستهای اشاره کرد که تقریبا ۱۲ درصد از مصرف انرژی جهان را تأمین میکنند. انرژیهای جانشین و منابع گوناگون آن از نظر محیط زیستی بسیار حائز اهمیت هستند، زیرا منابع انرژی فسیلی سرانجام به پایان میرسند و بشر جز روی آوردن به دیگر منابع چارهای ندارد. از این رو رفتن به سمت انرژیهای نو و منابع جدید ضرورت مییابد.
مباحث مرتبط با عنوان