دید کلی
- آیا هوا صوت را منتقل میکند؟
- صوت در هوا با چه سرعتی منتقل میشود؟
- آیا صوت فقط در محیط هوا میتواند منتشر شود؟
از مشاهداتی که در زمانهای قدیم انجام شده و بدست ما رسیده معلم میشود، این مطلب که:« صوت بوسیله هوا از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل میگردد » مورد قبول عموم بوده است. در حقیقت
ارسطو اصرار ورزیده است به اینکه حرکت هوا در نقل انتقال صوت موثر است ولی این موضوع مانند سایر مطالبی که در
فیزیک بیان نموده با ابهام توام میباشد.
سیر تحولی و رشد
نظر به این که در موقع انتقال صوت ، هوا حرکت نمیکند، تعجب آور نیست اگر بگوییم که
فلاسفه دیگر معاصر ارسطو این عقیده او را تکذیب نمودند. و به همین طریق در
دوره گالیله ـ فیلسوف فرانسوی موسوم به
کاساندی 1655 ـ 1592 جریانی از اجزا کوچک غیر مرئی بسیار ریز میدانست که از
جسم صدا دار برخاسته و پس از عبور هوا به
گوش رسیده و آنرا متاثر میسازد.
اتوفن گریکه ( 1686 ـ 1602 ) موضوع اینکه انتقال صوت بواسطه حرکت هوا میباشد، با شک زیاد تلقی کرده و میگوید: صدا در محیط آرام یعنی وقتی هوا بدون حرکت میباشد، بهتر انتقال پیدا مینماید. بعلاوه در اواسط قرن 17 تجربه به صدا در آوردن
زنگ در زیر سرپوش خالی از هوا را تکرار کرده و ادعا نمود که با وجود این صدای زنگ را میشنود.
دانشمندان انتشار صوت در
جامدات و
شارهها را بررسی کرده و به نتایجی بهتر رسیدهاند که کاربردهای آن را در علوم و فنون بیان کرده و امروزه نسبت به کشفیات خود در مورد کاربردی کردن انشتار صوت در کارهای نظامی و غیر نظامی میپردازند. التبه این موضوع با علم جدید
ژئوفیزیک ( امواج زلزله Seismological wave ) آشکار میشود.
انتشار صوت در هوا
انتشار صوت را جریانی از اجزا کوچک غیر مرئی بسیار ریز میدانند که از جسم صدادار برخاسته و پس از عبور از هوا بگوش ما رسیده و آنرا متاثر میسازد. انتقال صوت بواسطه حرکت هوا میسر میشود.
انتشار صوت در خلا
صدا در محیط آرام یعنی وقتی محیط بدون حرکت میباشد، بهتر انتقال پیدا میکند. در سال 1660
رابرت بویل در انگلستان تجربه به صدا درآوردن زنگ زیر سرپوش را مجددا با احتیاط کامل و بـا
تـلمبه تخلیه قویتر بعمل آورد و آنچه را که امروز مسلم و معلوم است، ( یعنی اینکه
شدت صوتزنگ به نسبت عکس غلظت هوای درون سرپوش کم میشود ) روشن و واضح ساخت او بطور قطع و مسلم گفت که هوا محیطی است که صوت را انتقال میدهد و این خاصیت هم منحصر به هوا نمیباشد.
سرعت انتشار صوت
در سال 1635 گاساندی در پاریس
سرعت صوت را اندازه گرفت و برای اینکار از
اسلحههای باروتی استفاده نموده، سرعت مسیر برق انفجار را مساوی بینهایت فرض کرد. عددی که برای سرعت صوت پیدا کرد 1673
فوت پاریسی در ثانیه بود. فوت پاریسی تقریبا معادل با 32.482 سانتیمتر بوده است.
سرعت انتشار صوت در هوا
ظاهرا اولین تجربه
اندازه گیری سرعت صوت در هوای آزاد که شامل دقتهای لازم علمی و جدید بود زیر نظر
آکادمی علوم پاریس در سال 1738 انجام شده و در آن تجربه
توپ بکار رفته است. از اعدادی که در این تجربه بدست آمده سرعت صوت در صفر
درجه سانتیگراد برابر 332 متار بر ثانیه میگردد.
تجربههای مکرر دقیقی که در بقیه قرن هجدهم و در نیمه اول قرن نوزدهم از این اندازه گیری بعمل آمد نتایجی داد که با نتیجه فوق در حدود متر بر ثانیه اختلاف داشت. بهترین و جدیدترین عددی که برای سرعت صوت در هوای آرام و در تحت شرایط معمولی ( صفر سانتیگراد و
فشار 76
سانتیمتر جیوه) بدست آمده 331+0.08 میباشد.
سرعت انتشار صوت در جامدات
درسال 1808
فیزیکدان فرانسوی بیو اولین تجربیات را برای اندازهگیری سرعت صوت در
جامدات به عمل آورد و برای این کار از یک
لوله طویل آهن به طول تقریبا یک هراز متر که برای لولهکشی نصب کرده بودند، استفاده نمود. با مقایسه دو صدائی که از هر طریق ، هوای درون لوله و خود لوله آهنی میرسد، معلوم شد که
سرعت انتشار موج متراکم درون آهن به مراتب بیشتر از سرعت صوت درون هواست.
سرعت انتشار صوت در مایعات
در سال 1826 میلادی
کلادن و
شتورن ریاضیدان ، انتقال صوت را در
آب دریاچه (
ژنو واقع در
سوئیس مطالعه نمودند و با استفاده از
برق انفجار و صدائی که در زیر آب روانه میساختند عدد 1435 را برای سرعت انتشار صوت در آب در 8 درجه سانتیگراد بدست آوردند.
انتشار امواج صوتی
اگر به طور همزمان در نقطهای از محیط ، ارتعاشی ایجاد شود آن ارتعاش تدریجا با سرعت ثابت به تمام اطراف آن نقطه انتقال پیدا میکند. در این حالت میگویند ارتعاش در محیط مذکور انتشار پیدا کرده است.اگر مسیر
ارتعاش بر راستای انتشار عمود باشد، در این صورت موج را
موج عرضی میگویند.اما اگر راستای انتشار و ارتعاش با هم موازی باشند، در این صورت موج را
موج طولی میگویند. اما امواج صوتی جزو امواج طولی هستند.
مباحث مرتبط با عنوان