الهیات
کلمه اله اسم است از برای خدا یعنی خالق و رب و مالک و مدبر و عالم و جامع جمیع صفات کمال بدون اینکه تفرد یا تعدد در آن لحاظ شده باشد و اله به معنای معبود نیست بلکه مفهومش اعم از ربوبیت و خالقیت می باشد . چنانکه قرآن می فرماید: « لو کان فیهما آلهة الا الله لفسدتا، انبیاء ؛ 22 » . الهی یعنی خدایی و ربانی ، الوهیت مرکب از اله و یاء نسبت می باشد . علم الهی یعنی علم خداشناسی و علم الهی علم معرفت الله و مقربان حضرت اوست که به فرمان او اسباب دیگر موجودات شده اند چون عقل و نفوس و احکام و افعال ایشان ( لغت نامه دهخدا؛ واژه اله) . الهیات یعنی آنچه مربوط به اله باشد و علم الهی یکی از اقسام حکمت می باشد چون حکمت شامل ریاضیات ، طبیعی ، و علم الهی می شود.مباحث و لذا مسائل علم الهی یکی از متون حکمت است ، حکمت الهی به معنی اعم حکمت مابعد الطبیعه است . علم اعلی شامل عقل و آثار آن در عالم جسمانی و روحانی ، واجب الوجود ، وحدانیت و نعوت جلال و فضل و عنایت او ، ماوراء الطبیعه می گردد. علم الهیات به معنای مصطلح و مفهوم عرف فلسفه و کلام ،مباحثی است مربوط به شناخت خدا و اثبات وجود باریتعالی و صفات جلال و جمال او، از صفات ثبوتیه و سلبیه و صفات ذات و فعل . و می توان آن را به معنای وسیع تر مطرح کرد که فایده آن کامل تر و عام تر باشد ، یعنی بگوییم که در الهیات بحث می کنیم از اثبات خدا و ادله ای که بر وجود او اقامه شده است و نیز صفات کمالیه او و افعال تکوینی و تشریعی او که بر حسب حکمت و لطف، صدور آن از او به اراده و اختیار واجب است . و همچنین بحث می کنیم از سنتهای الهی در عالم خلقت و تکوین و عالم تشریع و تکلیف و نتایج و غایات افعال الهی و از افعالی که از او صادر نمی شود و عنایات عامه و خاصه او نسبت به بندگان . در این مفهوم تمام مباحث توحیدی ، نبوت و شرایع و فلسفه تشریع و معاد و هر چه از جنود غیبی و ظاهری اوست ، یعنی تمام علوم اسلامی وارد می شود. و به گواه تاریخ علی علیهالسلام اولین عام علم الهیات بعد از پیامبر اکرم بود چنانکه ابن ابی الحدید که از دانشمندان اهل سنت می باشد می نویسد: حکمت و بحث در امور الهی فن احدی از عرب نبود و در کوچک و بزرگ آنها سابقه نداشت و نخستین کس از عرب که در این علوم خوض کرد علی بود که مباحث دقیق توحید و عدل در سخنانش پراکنده است . (نهج البلاغه ابن ابی الحدید ؛ ج13 ؛شرح خطبه 231 ؛ص48) . در فلسفه علم الهیات به دو قسمت تقسیم می شود: الهیات به معنی اعم و الهیات به معنی اخص .