تاریخچه ی:
اسید سولفوریک
!نگاه کلی
اسید سولفوریک ((اسید معدنی)) بسیار قوی میباشد. این اسید با هر درصدی در ((آب)) حل میشود. اسید سولفوریک در گذشته به نام جوهر گوگرد معروف بوده است. وقتی غلظت بالایی از {TEX()} {SO_3} {TEX} گازی به اسید سولفوریک اضافه میشود، الئوم یا ((اسید سولفوریک دود کننده)) به فرمول {TEX()} {H_2S_2O_7} {TEX} ایجاد میشود. واکنش اسید سولفوریک با آب بسیار ((واکنش گرمازا|گرمازا)) میباشد. اضافه کردن آب به اسید سولفوریک غلیظ خطرناک است. زیرا در اثر حرارت حاصل از واکنش اسید و آب ، آب داغ ممکن است به اطراف پراکنده شود.
بنابراین آن را با آرامی به آب اضافه میکنند. این مساله به دلیل پایین بودن ((دانسیته آب)) نسبت به اسید سولفوریک میباشد که آب میل دارد روی اسید قرار گیرد. میل ترکیبی اسید سولفوریک با آب به قدری بالاست که میتواند ((مولکول هیدروژن|مولکولهای هیدروژن)) و ((اکسیژن)) را از بقیه ترکیبات به صورت آب جدا کند. به عنوان مثال مخلوط کردن ((گلوکز)) و اسید سولفوریک ، ((عنصر کربن)) و آب ایجاد میکند. اسید سولفوریک قسمت عمده ((باران اسیدی)) میباشد که از ((آلایندههای هوا|آلایندههای جوی)) مثل {TEX()} {SO_3} {TEX} حاصل از کارخانهها با آب باران بوجود میآید.
!تاریخچه
اسید سولفوریک در قرن نهم توسط شیمیدان ایرانی به نام ((زکریای رازی)) کشف شد. او اسید سولفوریک را از طریق ((تقطیر خشک)) کانیهایی که شامل ((سولفات آهن)) {TEX()} {II (FeSO_4.7H_2O)} {TEX} که زاج سبز نامیده میشود. ((کات کبود|سولفات مس)) {TEX()} {II (CuSO_4.5H_2O)} {TEX} که کات کبود نامیده میشد بدست آورد. حرارت هر یک از این ترکیبات باعث تجزیه آنها و ایجاد ((اکسید آهن|اکسید آهن II)) یا ((اکسید آهن|اکسید مس II)) ، ((آب)) و {TEX()} { SO_3} {TEX} میگردد. ترکیب آب و {TEX()} {SO_3} {TEX} حاصل شده ، محلول رقیق اسید سولفوریک ایجاد میکند.
این روش با ترجمه متون علمی و کتابهای ((دانشمندان مسلمان ایرانی)) توسط شیمیدانهای اروپایی در ((قرون وسطی)) مانند __آلبرت ماگنوس__ در ((اروپا)) شناخته شد و به این دلیل اسید سولفوریک را شیمیدانهای قرون وسطی به نام جوهر گوگرد شناختند.در قرن هفدهم ((جان گلوبر)) اسید سولفوریک را از سوزاندن ((سولفورو نیترات پتاسیم)) در مجاورت ((بخار آب)) تهیه کرد. در سال 1746 ((جان روبک)) اسید سولفوریک را با غلظت 40-35% در ظروف سربی تولید میکرد. ((گیلوساک|جوزف گیلوساک)) با اصلاح روش روبک ، اسید سولفوریکی با غلظت 78% بدست آورد.
با این همه ((صنعت رنگرزی|صنایع رنگرزی)) و سایر ((صنایع شیمیایی)) خواهان اسید سولفوریک با غلظت بالاتر بودند. در اواسط قرن 18 این امر با روش تقطیر خشک کانیها ، شبیه همان روش اولیه رازی ممکن شد. در این روش ((سولفید آهن)) در اثر حرارت در هوا تولید سولفات آهن II میکند و فراورده حاصل با حرارت اضافی اکسید شده و تولید سولفات آهن III میکند. که آن هم در اثر حرارت در 480 درجه سانتیگراد تجزیه شده و اکسید آهن و {TEX()} {SO_3} {TEX} ایجاد میکند. عبور دادن {TEX()} {SO_3} {TEX} به آرامی از میان آب ، اسید سولفوریک با غلظت بالا ایجاد میکند.
!کاربرد
اسید سولفوریک جز ((مواد شیمیایی)) پر استفاده میباشد. این ماده در ((واکنش شیمیایی|واکنشهای شیمیایی)) و فرآیندهای تولید سایر ترکیبات ، کابرد فراوانی دارد. عمدهترین استفاده آن در کارخانههای تولید کود شیمیایی ، ((استخراج فلزات)) ، ((سنتز شیمیایی|سنتزهای شیمیایی)) ، تصفیه پسابها و ((پالایشگاه نفت|پالایشگاههای نفت)) میباشد. اسید سولفوریک در اثر واکنش با ((اسید نیتریک)) ((یون نیترونیوم)) تولید میکند که در ((فرآیند نیترودار کردن)) ترکیبات استفاده میشود.
فرآیند نیترودار کردن در ((صنایع تولید مواد منفجره)) مانند ((تولید تری نیتروتولوئن)) (TNT) ، ((تولید نیترو گلیسیرین|نیترو گلیسیرین)) و ... استفاده میشود. اسید سولفوریک در انبارههای سربی (باطریهای سربی) به عنوان ((الکترولیت|محلول الکترولیت)) استفاده میشود. اسید سولفوریک یک ((عامل آبگیری)) بسیار قوی است. در اکثر واکنشها به عنوان عامل هیدراتاسیون استفاده میشود و در تولید میوههای خشک هم به میزان کم ، از اسید سولفوریک برای جذب آب استفاده میکنند.
!((تولید صنعتی اسید سولفوریک)) به روش تماسی
در سال 1832 یک تاجر انگلیسی سرکه ، روشی اقتصادی برای تولید {TEX()} {SO_3} {TEX} و اسید سولفوریک غلیظ ابداع کرد که امروزه به نام فرآیند تماسی معروف است و قسمت اعظم اسید سولفوریک در دنیا به این روش تولید میگردد. این فرآیند در سه مرحله صورت میگیرد که عبارتند از :
*__تهیه و خالص سازی {TEX()} {SO_2} {TEX} :__
خالص سازی {TEX()} {SO_2} {TEX} و هوا برای جلوگیری از مسموم شدن ((کاتالیزور)) لازم است. ((گاز|گازها)) پس از شستشو با آب ، با اسید سولفوریک خشک میشوند.
*__اکسیداسیون کاتالیکی {TEX()} {SO_2} {TEX} به {TEX()} {SO_3} {TEX} :__
{TEX()} {SO_2} {TEX} با {TEX()} {O_2} {TEX} در دمای بالاتر از 450 درجه سانتیگراد و فشار 2atm و ((کاتالیزور پنتا اکسید وانادیم)) واکنش داده و {TEX()} {SO_3} {TEX} تولید میکند. {TEX()} {SO_3} {TEX} تولید شده از میان ((تبادلگر گرمایی)) عبور داده شده و در اسید سولفوریک غلیظ حل شده و تولید ((اسید سولفوریک دود کننده|الئوم)) میکند. به دلیل اینکه ((انحلال)) {TEX()} {SO_3} {TEX} در آب بسیار ((واکنش گرمازا|گرمازا)) بوده و بجای اسید سولفوریک مایع ، ((مه)) تولید میشود، انحلال مستقیم {TEX()} {SO_3} {TEX} در آب عملی نمیباشد.
*__تولید {TEX()} {H_2SO_4} {TEX} :__
اولئوم با آب واکنش داده و اسید سولفوریک تولید میکند.
||
::__خواص فیزیکی__::
اسید سولفوریک|نام
H2SO4|فرمول
مایع بیرنگ|ظاهر
98gr/mol|وزن مولکولی
10 درجه سانتیگراد|دمای ذوب
337 درجه سانتیگراد|نقطه جوش
1.8gr/cm3|دانسیته
||
!نکات ایمنی
اسید سولفوریک ، اسید بسیار قوی و خورنده میباشد. نوشیدن آن باعث آسیبهای شدید دائمی در ((دهان)) و سایر بافتهای مورد تماس میشود. ((تنفس)) آن بسیار خطرناک بوده و باعث آسیبهای جدی میشود. در صورت تماس با ((پوست)) و ((چشم)) باعث سوزش و ایجاد زخم میشود. در صورت تماس پوست و چشم با آن ، باید با آب فراوان شستشو داده و سپس از ((محلول بیکربنات سدیم)) یک درصد برای شستشو موضع مورد تماس استفاده گردد.
!مباحث مرتبط با عنوان
*((استخراج فلزات))
*((اسید معدنی))
*((اسید سولفوریک دود کننده))
*((اسید سولفوریک غلیظ))
*((الکترولیت))
*((پالایشگاه نفت))
*((باران اسیدی))
*((تولید تری نیتروتولوئن))
*((تولید نیترو گلیسیرین))
*((کات کبود))
*((سنتز شیمیایی))
*((سولفات آهن))
*((سولفورو نیترات پتاسیم))
*((صنعت رنگرزی))
*((مواد شیمیایی))