اسماعیل بزرگترین فرزند امام صادق علیه السلام است او بسیار مورد محبت و علاقه حضرت بوده است. آنجا که گروهی از شیعیان گمان می کردند بعد از امام صادق علیه السلام او به مقام امامت می رسد.
اسماعیل در زمان امام صادق علیه السلام در سال 133 هجری در محلی به نام عریض در
مدینه از دنیا رفت و او را در
بقیع به خاک سپردند؛ در ماجرای ارتحال اسماعیل امام صادق علیه السلام بسیار محزون شدند و بدون کفش و رداء در تشییع جنازه اش حضور یافتند و چندین مرتبه در طی مسیر تشییع جنازه امام صادق علیه السلام دستور فرمودند تا جنازه را بر زمین گذاشتند و کفن از صورت اسماعیل کنار زدند تا همگان مطمئن به مرگ او شوند و زمینه پیدایش اعتقاد به امامت اسماعیل و زنده بودن او پس از امام صادق علیه السلام از بین برود .
پس از وفات امام صادق علیه السلام برخی از مردم که معتقد به امامت اسماعیل بودند به
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام مراجعه کردند و باقی افراد دو فرقه شدند عده ای دو مرتبه معتقد به حیات و زنده بودن اسماعیل شدند ولی امامت فرزند اسماعیل یعنی محمد را پذیرفتند زیرا می گفتند امامت به فرزند پسر می رسد و پسر سزاوارتر است به امامت تا برادر، که منظور حضرت موسی بن جعفر علیه السلام باشد و گروهی نیز که بسیار کم هستند هنوز معتقد به زنده بودن اسماعیل هستند و این دو فرقه هم کسانی که امامت محمد پسر اسماعیل را پذیرفتند و هم معتقدین به حیات اسماعیل
اسماعیلیه می گویند و عقیده مشهور این گروه آن است که امامت بعد از اسماعیل درفرزندان اوست تا روز قیامت.
- زراره می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام رسیدم در حالی که در سمت راست حضرت آقا و سرور فرزندان موسی علیه السلام نشسته بود و در برابر حضرت روی انسانی پارچه انداخته بودند حضرت به فرمود: ای زراره برو و داود رقی و حمران و ابوبصیر را خبر کن بیایند.
همزمان
مفضل بن عمر نیز وارد شد من رفتم و افراد نامبرده را خبر کردم و آمدند و پیوسته افراد دیگری وارد منزل شدند تا این که به سی نفر رسیدیم آنگاه امام به داود فرمود: پارچه را از صورت ابراهیم کنار بزن، داود اینکار را کرد.
حضرت به او فرمود: ای داود، او زنده است یا مرده؟
داود عرض کرد: ای مولای من، او مرده است، و با همه حاضران در مجلس این کار صورت گرفت آنگاه در پایان حضرت فرمود: خدایا گواه باش، و دستور دادند که او را غسل بدهد و حنوط کنند و در کفن بپیچند.
پس از آن دوباره حضرت به مفضل گفت: پارچه را از صورت اسماعیل کنار بزن، مفضل اینکار را کرد.
حضرت فرمود: مرده است یا زنده؟
مفضل گفت: مرده است.
حضرت فرمود: مرده است.
حضرت فرمود: خدایا برایتان گواه باش و جنازه را به طرف قبر حرکت دادند و در لحد که گذاشته شد دوباره به مفضل فرمود: کفن را کنار بزن پس از آن فرمود: آیا اسماعیل زنده است یا مرده؟
همه افراد گفتند: مرده است .
حضرت فرمود: آیا اسماعیل زنده است یا مرده؟
همه افراد گفتند: مرده است.
حضرت فرمود: خدایا شاهد باش و شما گواه باشید که کسانی که دنبال باطل هستند به زودی به شک و شبهه می افتند و می خواهند نور خدا را با دهانهایشان خاموش سازند.
(امام صادق علیه السلام در اینحال به فرزندش موسی - امام هفتم - اشاره کردند) و فرمودند: خداوند نورش را کامل می کند اگر چه مشرکان را ناخوش آید، و آنگاه بر بدن اسماعیل خاک ریختند، دوباره حضرت فرمود: (المیت الکفن المحفظ المدفون فی هذاا الحد من هو )، (مرده کفن شده و حنوط زده شد که در این قبر به خاک سپرده شده کیست؟)
ما همگی گفتیم: اسماعیل است.
حضرت فرمود: (اللهم اشهد )، (خدایا گواه باش) آنگاه دست موسی علیه السلام را گرفت و فرمود: (هو حق و الحق معه و منه الی ان یرث الله الارض و من علیها) (او حق است و حق با او و از اوست یا خدا زمین را و هر کس که بر آن است به ارث ببرد. )
