V{maketoc}
| ((holmium)) - __erbium__ - ((thulium)) |
__Er__
((Fermium|Fm))
|
{picture=Er_TableImage.png}
((جدول استاندارد|جدول کامل))
|
|
__عمومی__ |
|---|
((فهرست نام عناصر|نام)), ((فهرست علائم عناصر|علامت اختصاری)), ((فهرست شماره عناصر|شماره)) | Erbium, Er, 68 |
((گروه شیمیایی)) | ((لانتانید)) |
((گروه جدول تناوبی|گروه)), ((دوره جدول تناوبی|تناوب)), ((بلوک جدول تناوبی|بلوک)) | NA, ((عنصر دوره 6|6)) , ((بلوک f|f)) |
((جرم حجمی)), ((درجه سختی موهز|سختی)) | 9066 ((کیلو گرم بر متر مکعب|kg/m3)), ND |
((رنگ)) | سفید نقره ای
{picture=125pxEr2C68.jpg} |
__خواص اتمی__ |
|---|
((وزن اتمی)) | ((1 E-25 kg|167.259 amu)) |
((شعاع اتمی)) (calc.) | ((1 E-10 m|175 «226» pm)) |
((شعاع کووالانسی)) | ND ((پیکو متر|pm)) |
((شعاع وندروالس)) | ND pm |
((ساختار الکترونی)) | ~np~~/np~((Xenon|Xe))~np~]~/np~6s²4f12] |
((الکترون| -e)) بازای هر ((سطح انرژی )) | 2,8,18,30,8,2 |
((درجه اکسیداسیون)) ((«اکسید))) | 3 ((«باز))ی) |
((ساختار کریستالی)) | شش گوش |
__خواص فیزیکی__ |
|---|
| ((حالت ماده)) | جامد |
((نقطه ذوب)) | 1795 ((کلوین|K)) (2772 °((فارنهایت|F))) |
((نقطه جوش)) | 3136 K (5185 °F) |
((حجم مولی)) | ND ((scientific notation|ש»10-6 ««متر مکعب بر مول|m3/mol)) |
((گرمای تبخیر)) | 261 ((کیلو ژول بر مول|kJ/mol)) |
((گرمای هم جوشی)) | 17.2 kJ/mol |
((فشار بخار)) | ND |
((سرعت صوت)) | 2830 ((متر بر ثانیه|m/s)) at 293.15 K |
__متفرقه__ |
|---|
((الکترونگاتیویته)) | 1.24 ((«درجه پائولینگ))) |
((ظرفیت گرمایی ویژه)) | 170 ((ژول بر کیلوگرم کلوین|J/«kg*K))) |
((رسانائی الکتریکی)) | 1.17 106/m ((اهم)) |
((رسانائی گرمایی)) | 14,3 ((وات بر متر کلوین|W/«m*K))) |
1st ((پتانسیل یونیزاسیون)) | 589.3 kJ/mol |
2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1150 kJ/mol |
3rd پتانسیل یونیزاسیون | 2194 kJ/mol |
4th پتانسیل یونیزاسیون | 4120 kJ/mol |
__پایدارترین ایزوتوپها__ |
|---|
((ایزوتوپ|ایزو)) | ((وفور طبیعی)) | ((نیمه عمر)) | ((روش فروپاشی|DM)) | ((انرژی فروپاشی|DE)) ((مگا|M))((الکترون ولت|eV)) | ((محصول فروپاشی|DP)) |
|---|
160Er | ((ایزوتوپ رادیو اکتیو|{syn.})) | ((1 E5 s|28.58 h)) | ((الکترون گیری|ε)) | 0.330 | 160((Holmium|Ho)) |
162Er | 0.14% | Erbium با 94 ((نوترون)) ((ایزوتوپ پایدار|پایدار)) است |
164Er | 1.61% | Erbium با 96 نوترون پایدار است |
165Er | {syn.} | ((1 E4 s|10.36 h)) | ε | 0.376 | 165Ho |
166Er | __33.6%__ | Erbium با 98 نوترون پایدار است |
167Er | 22.95% | Erbium با 99 نوترون پایدار است |
168Er | 26.8% | Erbium با 100 نوترون پایدار است |
169Er | {syn.} | 9.4 ((روز|d)) | ((فروپاشی بتا|β-)) | 0.351 | 169((Thulium|Tm)) |
170Er | 14.9% | Erbium با 102 نوترون پایدار است |
171Er | {syn.} | 7.516 ((ساعت|h)) | β- | 1.490 | 171Tm |
172Er | {syn.} | 49.3 h | β- | 0.891 | 172Tm |
|
|
واحدهای ((SI)) & ((دما و فاشر استاندارد|STP )) استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد. |
|---|
|
__اربیم__ ((عنصر شیمیایی)) است که در ((جدول تناوبی)) با نشان Er وجود داشته و دارای ((عدد اتمی)) 68 می باشد.اربیم، فلز ((کمیاب خاکی)) ((لانتانید)) و نقره ای رنگی است که به همراه چندین عنصر کمیاب دیگر در ((گادولینیت معدنی)) در ((Ytterby)) واقع در ((سوئد)) وجود دارد.
! خصوصیات توجه قابل
((فلز)) اربیم خالص عنصری ((سه ظرفیتی)) ،چکش خوار،نرم ودر هوا تا حدی مقاوم است به طوریکه به سرعت سایر ((فلزات کمیاب)) ((اکسید شدن|اکسیده)) نمی شود. نمک آن به رنگ سرخ بوده و ((طیف جذب|طیفهای جذب)) مشخص و خاصی را در ((نور مرئی)) ، ((فرا بنفش)) و نزدیک ((مادون قرمز)) بوجود می آورد.بجز این موارد اربیم بیشتر همانند سایر فلزات خاکی کمیاب است. سسکوئی ((اکسید)) آن ((erbia)) نامیده می شود.خصوصیات اربیم تا حدی توسط نوع و مقادیر ناخالصی موجود تعیین می گردد.این عنصر فاقد هرگونه نقش بیولوژیکی شناخته شده ای است اما برخی بر این باورند که اربیم موجب فعال شدن ((متابولیسم)) می شود.
! کاربردها
کاربردهای روزمره اربیم گوناگون هستند؛این عنصر بیشتر بصورت ((فیلتر)) عکاسی بکار می رود و به علت انعطاف پذیری آن ، بعنوان ماده ای افزودنی در متالوژی مفید است. کاربردهای دیگر آن به شرح زیر است :
*بعنوان جذب کننده ((نوترون)) در فناوری ((انرژی هسته ای|هسته ای)) بکار می رود.
*در ((تقویت کننده های نوری|تقویت کننده های فیبری)) بعنوان یک نا خالص کننده مورد استفاده است.
*در صورت اضافه شدن به ((وانادیم)) بصورت ((آلیاژ)) ، موجب کاهش سختی وبهبود کارکرد آن می گردد.
*((اکسید اربیم)) صورتی رنگ است بنابراین گاهی اوقات بعنوان رنگ دهنده ((شیشه)) و پوشش لعاب چینی کاربرد دارد که اغلب از این شیشه ها درساخت ((عینک افتابی عینکهای آفتابی)) و ((جواهر|جواهرات)) ارزان استفاده می کنند.
! تاریخچه
اربیم (از ((Ytterby)) ، یک شهر در ((سوئد))) در سال 1843 ،توسط Carl Gustaf Mosander ((کشف عناصر شیمیائی|کشف گردید)) . او ایتریا را از ((گادولینیت)) معدنی و به سه صورت ،به نامهای ((ایتریا)) ، ((اربیا)) و ((تربیا)) جدا نمود.او نام این عنصر را از نام شهر Ytterby که مقادیر زیادی ایتریا و اربیم در آن وجود دارد اقتباس کرد. اما در آن زمان اربیا و تربیا را با هم اشتنباه کردند. بعد از 1860 آنچه که تربیا می شناختند اربیا نام گذاری کرده و بعد از 1877 آنچه که اربیا می دانستند تربیا نامیدند. سرانجام ((George Urban)) و ((Charles James)) در سال 1905 مستقلا" Er2((O))3 نسبتا" خالص را جدا نمودند. تاقبل از سال 1934 زمانیکه کارگران، ((کلرید)) ((بدون آب)) را با بخار ((پتاسیم)) کاهش دادند، فلز خالص اربیم بصورت قابل قبول تهیه نشده بود.
! پیدایش
این عنصر همانند سایر عناصر خاکی کمیاب هرگز در طبیعت بصورت عنصر آزاد وجود ندارد اما همراه سنگ معدنهای شن ((مونازیت)) یافت می شوند. از نظر تاریخی جداسازی عناصر خاکی کمیاب از یکدیگر بسیار مشکل و گران بود اما روش تولید تبادل یونی که اواخر ((قرن بیستم)) ابداع گشت به میزان زیادی هزینه تولید کلیه فلزات خاکی کمیاب و ((ترکیب شیمیائی|ترکیبات شیمیایی)) آنها را کاهش داد. منابع تجاری اصلی اربیم از معادن ((xenotime)) و ((euxenite)) می باشند. اربیم فلزی به شکل گرد ،خطر آتش زایی و انفجار دارد.
! ایزوتوپها
اربیم بصورت طبیعی متشکل از 6 ((ایزوتوپ)) پایدار Er-162,Er-164,Er-166,Er-167,Er-168Er-170 می باشد که فراوان ترین آنها Er-166 ( ((فراوانی طبیعی)) 33،6 %) است.23 ((رادیوایزوتوپ)) نیز برای آن شناسایی شده که پایدارترین آنهــا Er-169 با ((نیمه عمر)) 9،4 روز، Er-172 با نیمه عمر 49،3 ساعت،Er-160با نیمه عمر28،58،Er-165 با نیمه عمر10،36وEr-171 با نیمـــــه عمـــــــر 7،516 ساعت می باشند. سایر ایزوتوپهای ((رادیواکتیو)) آن دارای نیمه عمری کمتر از 3،5 ساعت هستند که بیشتر آنهااز نیمه عمری کمتر از 4 دقیقه برخوردارند.این عنصر همچنین دارای 6 ((حالت برانگیختگی)) است که پایدار ترین آنها Er-167m(t 2،269 ثانیه) است.
ایزوتوپهای اربیم از نظر ((وزن اتمی)) بین ((amu))144،957 (Er-145) تا amu173،944(Er-174) قرار دارند. ((حالت فرپاشی)) اصلی قبل از فراوان ترین ایزوتوپ پایدار- Er-166- ((دریافت الکترون)) ، و حات فروپاشی اصلی بعد از آن ((کاهش بتا)) است.((محصول فروپاشی)) اولیه قبل از Er-166 ، ایزوتوپهای عنصر 67 ( ((هولمیم))) و محصولات اولیه بعد از آن ایزوتوپهای عنصر 69 ( ((تولیم))) می باشد.
! پیش آگاهیها
مانند سایر لانتانیدها ،ترکیبات اربیم از مقدار کم تا متوسط ((سمیت)) دارند، گر چه جزئیات سمیت آنها بطور کامل منتشر نشده .
!منابع
* [http://periodic.lanl.gov/elements/68.html|Los|Alamos|National Laboratory - Erbium]
* ''Guide to the Elements - Revised Edition'', Albert Stwertka, (Oxford University Press; 1998) ISBN 0-19-508083-1
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele068.html It's Elemental - Erbium]
! اتصالات خارجی
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Er/index.html WebElements.com - Erbium] (به عنوان منبع نیز استفاده شده)
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Er.html EnvironmentalChemistry.com - Erbium] (به عنوان منبع نیز استفاده شده)
