|
عمومی |
نام, علامت اختصاری, شماره | Erbium, Er, 68 |
گروه شیمیایی | لانتانید |
گروه, تناوب, بلوک | NA, 6 , f |
جرم حجمی, سختی | 9066 kg/m3, ND |
رنگ | سفید نقره ای
|
خواص اتمی |
وزن اتمی | 167.259 amu |
شعاع اتمی (calc.) | 175 «226» pm |
شعاع کووالانسی | ND pm |
شعاع وندروالس | ND pm |
ساختار الکترونی | Xe]6s²4f12] |
-e بازای هر سطح انرژی | 2,8,18,30,8,2 |
درجه اکسیداسیون «اکسید) | 3 «بازی) |
ساختار کریستالی | شش گوش |
خواص فیزیکی |
حالت ماده | جامد |
نقطه ذوب | 1795 K (2772 °F) |
نقطه جوش | 3136 K (5185 °F) |
حجم مولی | ND ש»10-6 ««متر مکعب بر مول |
گرمای تبخیر | 261 kJ/mol |
گرمای هم جوشی | 17.2 kJ/mol |
فشار بخار | ND |
سرعت صوت | 2830 m/s at 293.15 K |
متفرقه |
الکترونگاتیویته | 1.24 «درجه پائولینگ) |
ظرفیت گرمایی ویژه | 170 J/«kg*K) |
رسانائی الکتریکی | 1.17 106/m اهم |
رسانائی گرمایی | 14,3 W/«m*K) |
1st پتانسیل یونیزاسیون | 589.3 kJ/mol |
2nd پتانسیل یونیزاسیون | 1150 kJ/mol |
3rd پتانسیل یونیزاسیون | 2194 kJ/mol |
4th پتانسیل یونیزاسیون | 4120 kJ/mol |
پایدارترین ایزوتوپها |
ایزو | وفور طبیعی | نیمه عمر | DM | DE MeV | DP |
160Er | {syn.} | 28.58 h | ε | 0.330 | 160Ho |
162Er | 0.14% | Erbium با 94 نوترون پایدار است |
164Er | 1.61% | Erbium با 96 نوترون پایدار است |
165Er | {syn.} | 10.36 h | ε | 0.376 | 165Ho |
166Er | 33.6% | Erbium با 98 نوترون پایدار است |
167Er | 22.95% | Erbium با 99 نوترون پایدار است |
168Er | 26.8% | Erbium با 100 نوترون پایدار است |
169Er | {syn.} | 9.4 d | β- | 0.351 | 169Tm |
170Er | 14.9% | Erbium با 102 نوترون پایدار است |
171Er | {syn.} | 7.516 h | β- | 1.490 | 171Tm |
172Er | {syn.} | 49.3 h | β- | 0.891 | 172Tm |
|
واحدهای SI & STP استفاده شده مگر آنکه ذکر شده باشد. |
|
اربیم عنصر شیمیایی است که در
جدول تناوبی با نشان Er وجود داشته و دارای
عدد اتمی 68 می باشد.اربیم، فلز
کمیاب خاکی لانتانید و نقره ای رنگی است که به همراه چندین عنصر کمیاب دیگر در
گادولینیت معدنی در
Ytterby واقع در
سوئد وجود دارد.
خصوصیات توجه قابل
فلز اربیم خالص عنصری
سه ظرفیتی ،چکش خوار،نرم ودر هوا تا حدی مقاوم است به طوریکه به سرعت سایر
فلزات کمیاب اکسیده نمی شود. نمک آن به رنگ سرخ بوده و
طیفهای جذب مشخص و خاصی را در
نور مرئی ،
فرا بنفش و نزدیک
مادون قرمز بوجود می آورد.بجز این موارد اربیم بیشتر همانند سایر فلزات خاکی کمیاب است. سسکوئی
اکسید آن
erbia نامیده می شود.خصوصیات اربیم تا حدی توسط نوع و مقادیر ناخالصی موجود تعیین می گردد.این عنصر فاقد هرگونه نقش بیولوژیکی شناخته شده ای است اما برخی بر این باورند که اربیم موجب فعال شدن
متابولیسم می شود.
کاربردها
کاربردهای روزمره اربیم گوناگون هستند؛این عنصر بیشتر بصورت
فیلتر عکاسی بکار می رود و به علت انعطاف پذیری آن ، بعنوان ماده ای افزودنی در متالوژی مفید است. کاربردهای دیگر آن به شرح زیر است :
تاریخچه
اربیم (از
Ytterby ، یک شهر در
سوئد) در سال 1843 ،توسط Carl Gustaf Mosander
کشف گردید . او ایتریا را از
گادولینیت معدنی و به سه صورت ،به نامهای
ایتریا ،
اربیا و
تربیا جدا نمود.او نام این عنصر را از نام شهر Ytterby که مقادیر زیادی ایتریا و اربیم در آن وجود دارد اقتباس کرد. اما در آن زمان اربیا و تربیا را با هم اشتنباه کردند. بعد از 1860 آنچه که تربیا می شناختند اربیا نام گذاری کرده و بعد از 1877 آنچه که اربیا می دانستند تربیا نامیدند. سرانجام
George Urban و
Charles James در سال 1905 مستقلا" Er2
O))3 نسبتا" خالص را جدا نمودند. تاقبل از سال 1934 زمانیکه کارگران، ((کلرید بدون آب را با بخار
پتاسیم کاهش دادند، فلز خالص اربیم بصورت قابل قبول تهیه نشده بود.
پیدایش
این عنصر همانند سایر عناصر خاکی کمیاب هرگز در طبیعت بصورت عنصر آزاد وجود ندارد اما همراه سنگ معدنهای شن
مونازیت یافت می شوند. از نظر تاریخی جداسازی عناصر خاکی کمیاب از یکدیگر بسیار مشکل و گران بود اما روش تولید تبادل یونی که اواخر
قرن بیستم ابداع گشت به میزان زیادی هزینه تولید کلیه فلزات خاکی کمیاب و
ترکیبات شیمیایی آنها را کاهش داد. منابع تجاری اصلی اربیم از معادن
xenotime و
euxenite می باشند. اربیم فلزی به شکل گرد ،خطر آتش زایی و انفجار دارد.
ایزوتوپها
اربیم بصورت طبیعی متشکل از 6
ایزوتوپ پایدار Er-162,Er-164,Er-166,Er-167,Er-168Er-170 می باشد که فراوان ترین آنها Er-166 (
فراوانی طبیعی 33،6 %) است.23
رادیوایزوتوپ نیز برای آن شناسایی شده که پایدارترین آنهــا Er-169 با
نیمه عمر 9،4 روز، Er-172 با نیمه عمر 49،3 ساعت،Er-160با نیمه عمر28،58،Er-165 با نیمه عمر10،36وEr-171 با نیمـــــه عمـــــــر 7،516 ساعت می باشند. سایر ایزوتوپهای
رادیواکتیو آن دارای نیمه عمری کمتر از 3،5 ساعت هستند که بیشتر آنهااز نیمه عمری کمتر از 4 دقیقه برخوردارند.این عنصر همچنین دارای 6
حالت برانگیختگی است که پایدار ترین آنها Er-167m(t 2،269 ثانیه) است.
ایزوتوپهای اربیم از نظر
وزن اتمی بین
amu144،957 (Er-145) تا amu173،944(Er-174) قرار دارند.
حالت فرپاشی اصلی قبل از فراوان ترین ایزوتوپ پایدار- Er-166-
دریافت الکترون ، و حات فروپاشی اصلی بعد از آن
کاهش بتا است.
محصول فروپاشی اولیه قبل از Er-166 ، ایزوتوپهای عنصر 67 (
هولمیم) و محصولات اولیه بعد از آن ایزوتوپهای عنصر 69 (
تولیم) می باشد.
پیش آگاهیها
مانند سایر لانتانیدها ،ترکیبات اربیم از مقدار کم تا متوسط
سمیت دارند، گر چه جزئیات سمیت آنها بطور کامل منتشر نشده .
منابع
اتصالات خارجی