یکی از عواملی که کار انطباق اسلام با مقتضیات زمان و به عبارت بهتر با نیازمندیهای زمان را آسان می کند، اختیارات بسیار وسیعی است که خود اسلام به حاکم شرعی داده است.
پیغمبر اکرم بسیاری از کارها را به حکم اختیاراتی که به او به عنوان صاحب مسلمین داده شده، انجام می داد و لهذا خیلی چیزها را در فواصل مختلف نهی می کرد، امر می کرد، اختیار داشت هیچکس نمی گفت که این نسخ است مثل مساله متعه.
موضوع اختیارات وسیع حاکم، راهی است که اسلام در بطن خودش قرار داده برای آماده بودن انطباق با نیازهای واقعی نه با پسندها که همیشه ایند و با هم اشتباه می شوند و ما به غلط پسند زمان را مقیاس می گیریم. دینی که با پسند مردم بخواهد انطباق پیدا کند، دین نیست، همان «لواتبع الحق اهوائهم . . .» است. دین آمده که پسندها را بر اساس نیازها با دستورات خود تطبیق دهد ولی خودش هم باید با نیازهای واقعی و فطری هماهنگ باشد. وقتی می گوییم عقل معنایش این نیست که هرکسی بنشیند با خودش خیالی بکند و بعد می گوید: «عقل من این طور حکم می کند» همانطور که در سایر مسائل می بینید یک چیزی متد علمی دارد، روی متد علمی باید عمل شود وگرنه اشکالاتی بوجود می آید.
وظیفه مجتهد است که فتوا دهد باید نماز خوانده شود اما وظیفه مجتهد نیست که فتوا بدهد نماز خواندن با دندان مصنوعی جایز است یا جایز نیست. مجتهد باید فتوا بدهد که «نماز با اجزای حیوان غیرمأکول اللحم جایز نیست» بعد اگر از همان مجتهد سوال کنند که «آقا نماز خواندن با دندان مصنوعی چطور است؟ باید بگوید برو از متخصصین بپرس که آیا در این از اجزای حیوان غیرمأکول اللحم وجود دارد یا نه؟ اگر متخصص گفت وجود دارد نخوان و اگر گفتند وجود ندارد بخوان. این دیگر وظیفه مجتهد نیست. اگر هم مجتهد فتوا بدهد در این جهت مقلد متخصص است. اگر مجتهد یک روز بگوید که جایز است از متخصصهایی تقلید کرده که گفته اند «در آن چنین چیزی نیست».
مساله الکل صنعتی هم همین است اصلاً این مساله به مجتهدین مربوط نیست حکم اسلام این است که خوردن هر مایع مست کننده ای حرام است و اکثر معتقدند که نجس هم هست. حال فلان مجتهد فتوا می دهد که «هر مایع مست کننده ای خوردنش حرام است و نجس هم هست» آیا الکل صنعتی، مایع قابل شرب و مست کننده هست یا نیست؟ تشخیص این با فقیه نیست، با دیگران است. اینجا اگر فتواها مختلف است در واقع مختلف نیست مجتهدی که گزارشهای رسیده به او این است که الکل صنعتی با الکل غیرصنعتی هیچ فرقی نمی کند خصوصیاتش همان است و عین هم اند گفته نجس و حرام است و آن دیگری به او گزارش رسیده که «این یک چیز و موضوع دیگری است قابل شرب و مست کننده و . . . نیست» چیز دیگری گفته. به هر حال اینها به مجتهد مربوط نیست وظیفه متخصصین است. در هر صورت اگر نقصی باشد نقص در کار اسلام نیست در کار مجتهدین است والا کار بسیار ساده ای است عده ای باشند که مجتهدین در این گونه موارد از آن عده تحقیق کنند.