| - | *این دو، دو حوزه جدای از یکدیگرند و هرگز نمی توان اختلاف فتاوی را شاهدی بر صحت ((پلورالیسم دینی)) گرفت.آنچه تحت عنوان قرائت های مختلف از دین از آن سخن گفته می شود ، نظریه ای است که منطقا توجیهی ندارد، در حالی که نه تنها اختلاف فهم فقهاء از بعضی از مدارک فقهی در بعضی از ((فروعات دینی)) امری است طبیعی، بلکه تغییر برداشت یک ((فقیه)) از مدرک فقهی واحد در دو زمان، و در نتیجه تغییر فتوای او ، واقعه ای طبیعی است. ما دو نوع علوم و معارف انسانی داریم: |
+ | *این دو، دو حوزه جدای از یکدیگرند و هرگز نمی توان اختلاف فتاوی را شاهدی بر صحت ((پلورالیسم دینی)) گرفت.آنچه تحت عنوان قرائت های مختلف از دین از آن سخن گفته می شود ، نظریه ای است که منطقا توجیهی ندارد، در حالی که نه تنها اختلاف فهم فقهاء از بعضی از مدارک فقهی در بعضی از ((فروعات دینی)) امری است طبیعی، بلکه تغییر برداشت یک ((فقیه)) از مدرک فقهی واحد در دو زمان، و در نتیجه تغییر فتوای او ، واقعه ای طبیعی است. ما دو نوع علوم و معارف انسانی داریم:
*~~green:علوم ثابت و تغییرناپذیر~~
* ~~green:شناخت های عادی تغییرپذیر~~ |
| - | **ی ز ا عومی هستند ک هگ ر با نها شک و ی و اتال تغییر راه نارد نمونه این قمت هم با ((عاف عقلی)) یر دینی یات می و و هم در ((م ینی)). ماً انسان یقین دا یک ر داد آنهم در بالای بن خ هگ انان قلی پیا می ش که بگوید تا ه حال اباه ی کردم که خود را اای یک می ان: د ر درم نهم در یر هایم. یا معتقد باشد 4 = 2 + 2 تی دیمی است و حالا ید اصل ای جمع را د 5 بدانیم. ((صول)) روریات دین یز هگز لنی یدا نمی شود که ا دا دتا است، یا ((نماز صبح)) یک رکعت است، ی ه ای ((مه مضان))، ((ا رج)) ا اید ((وزه)) رفت. ((کتب فقهی)) مملو از احکام قی ییرناذی است که هیچ تیی یا اختلاف فتوا در ها مشاهده نمی شود. |
+ | *م سته دیگ ریا ظی ک می تواند ر ا مینه ها و اای فرهن و اتمی باد اینا ممکن ت علوم یر ک یری ها نقش داه اد. در این ونه ار چه ا ا یی یش ضها و ساختاهای خا فهگی و اتمای ییای جد ی ید چننکه در مر های عادی ه مین منوال ا.در لوم معارف ی دینی کم نین ریه های عمی ز یل ریه زین مرکزی که بطن ه ا د است و یا احتمال تی ر ا نا جو اد. در احکام ئی ی دینی ی نمونه های از تل رأی و اختلاف در ((فا)) مشاهده می شود: |
| - | **اما دسته دیگر نظریات ظنی است که می تواند متاثر از زمینه ها و ساختارهای فرهنگی و اجتماعی باشد و احیاناً ممکن است علوم دیگر در شکل گیری آنها نقش داشته باشد. در این گونه معارف چه بسا با تغییر پیش فرضها و ساختارهای خاص فرهنگی و اجتماعی تغییراتی به وجود می آید، چنانکه در معرفت های عادی وضع به همین منوال است.در علوم و معارف غیر دینی کم نیستند نظریه های علمی از قبیل نظریه زمین مرکزی که بطلان آنها ثابت شده است و یا احتمال تغییر در باب آنها وجود دارد. در احکام جزئی فرعی دینی نیز نمونه های از تبدل رأی و اختلاف در ((فتوا)) مشاهده می شود:
*به عنوان نمونه فقهای سابق از ظاهر مدارک فقهی چنین استنباط می کردند که آب چاه کر نیست و با ملاقات با ((نجاست)) نجس می شود و ((تطهیر)) آن با کشیدن مقدار معینی از آب آن حاصل می شود، در حالی که امروزه فقها ((آب چاه)) را ((کر)) تلقی می کنند که با ملاقات نجاست نجس نمی گردد. نمونه دیگر، اختلاف برداشت فقها در این که در رکعت سوم و چهارم نماز گفتنِ یک مرتبه ((تسبیحات اربعه)) کافی است یا سه مرتبه گفتن ((واجب)) است.این گونه اختلافات جزئی در برداشت از مدارک فقهی امری است ممکن، لکن آنچه عقلا و منطقا نمی توان پذیرفت این است که این تغییرات جزئی و روبنایی را مستمسک قرار دهیم و بگوییم چون در این موارد جزئی تبدل رأی و اختلاف در فتوا پیدا شده است، پس بشر هیچ گونه ((معرفت)) ثابت و یقینی نمی تواند داشته باشد و تمام علومش دستخوش تغییر و تحول است. |
+ | **به عنوان نمونه فقهای سابق از ظاهر مدارک فقهی چنین استنباط می کردند که آب چاه کر نیست و با ملاقات با ((نجاست)) نجس می شود و ((تطهیر)) آن با کشیدن مقدار معینی از آب آن حاصل می شود، در حالی که امروزه فقها ((آب چاه)) را ((کر)) تلقی می کنند که با ملاقات نجاست نجس نمی گردد. نمونه دیگر، اختلاف برداشت فقها در این که در رکعت سوم و چهارم نماز گفتنِ یک مرتبه ((تسبیحات اربعه)) کافی است یا سه مرتبه گفتن ((واجب)) است.این گونه اختلافات جزئی در برداشت از مدارک فقهی امری است ممکن، لکن آنچه عقلا و منطقا نمی توان پذیرفت این است که این تغییرات جزئی و روبنایی را مستمسک قرار دهیم و بگوییم چون در این موارد جزئی تبدل رأی و اختلاف در فتوا پیدا شده است، پس بشر هیچ گونه ((معرفت)) ثابت و یقینی نمی تواند داشته باشد و تمام علومش دستخوش تغییر و تحول است. |
| | *این گونه سخن گفتن که از آن به مغالطه خاص و عام نیز تعبیر می شود به خیال پردازی و گفتار شعری شبیه تر است تا استدلال عقلی و منطقی. بنابراین، مسأله اختلاف فتاوای فقها با مسأله قرائت های مختلف از دین تفاوت جوهری دارند، و نمی توان اختلاف فتاوی را از مصادیق قرائت های مختلف از دین دانست و اساساً تفکر قرائت های مختلف از دین تفکری است آمیخته با تناقض که منطقا قابل توجیه عقلانی نیست. | | *این گونه سخن گفتن که از آن به مغالطه خاص و عام نیز تعبیر می شود به خیال پردازی و گفتار شعری شبیه تر است تا استدلال عقلی و منطقی. بنابراین، مسأله اختلاف فتاوای فقها با مسأله قرائت های مختلف از دین تفاوت جوهری دارند، و نمی توان اختلاف فتاوی را از مصادیق قرائت های مختلف از دین دانست و اساساً تفکر قرائت های مختلف از دین تفکری است آمیخته با تناقض که منطقا قابل توجیه عقلانی نیست. |
| | *مصباح یزدى، محمد تقى، پرسشها و پاسخها ، ج 3 ، دین و مفاهیم نو | | *مصباح یزدى، محمد تقى، پرسشها و پاسخها ، ج 3 ، دین و مفاهیم نو |
