محلول استیک اسید و اثر یون مشترک
در محلول 0.1M استیک اسید ،
نارنجی متیل ، رنگ اسیدی خود یعنی رنگ قرمز دارد. چنانچه به این محلول سدیم استات اضافه کنیم، رنگ به زرد تغییر می‌یابد که نشان می‌دهد افزودن این نمک موجب کاهش قدرت اسیدی محلول است. این مشاهده تجربی به سهولت براساس
اصل لوشاتلیه توضیح داده می‌شود. تعادل:
(HOAC---->H++ OAC-(aq
با اضافه شدن یون استات حاصل از سدیم استات ، واکنش به سمت چپ جابجا می‌شود و نتیجتا غلظت یون
(H+(aq کاهش می‌یابد. چون استیک اسید و سدیم استات در یون استات مشترکند. این پدیده را
اثر یون مشترک می‌نامند. غلظت یون
(H+(aq را در محلولی از استیک اسید که به آن یون استات اضافه شده است، می‌توان با استفاده از ثابت یونش استیک اسید محاسبه کرد.
آزمایش اثر یون مشترک
آزمایش اول
مقدار کافی آب نمک سیر شده تهیه می‌کینم و در ظرف قرار می‌دهیم. می‌توان مقداری نمک در ته این دو ظرف ریخت تا از سیر بودن این دو محلول اطمینان حاصل کرد. بدیهی است که این دو محلول شامل مقدار زیادی یونهای
+Na و
-Cl هستند. حال چند قطره اسید کلریدریک غلیظ را که در لوله آزمایش سمت چپ وجود دارد و شامل یونهای
+H و
-Cl است، روی آب نمک سیر شده سمت چپ می‌ریزیم. می‌بینیم که رسوب سفید رنگی فورا سراسر محلول آب نمک را فرا می‌گیرد.
آزمایش دوم
چند قطره محلول
هیدروکسید سدیم غلیظ را که در لوله آزمایش سمت راست وجود دارد و محتوی یونهای
+Na و
-OH است، روی آب نمک سمت راست می‌ریزیم، باز هم می‌بینیم که فورا رسوب سفید رنگی سراسر محلول نمک را فرا می‌گیرد.
در آزمایش اول ، یونهای مشترک
-Cl در
HCl و
NaCl وجود داشت. در آزمایش دوم نیز ، یونهای مشترک
+Na در
NaCl و
NaOH وجود داشت. بنابراین باید نقش یون مشترک را در هر دو آزمایش مورد توجه قرار دهیم. می‌دانیم که ظرف آب نمک سیر شده شامل تعادل زیر می‌باشد:
(NaCl(l)---->Na+(aq) + Cl- (aq
ریختن چند قطره
HCl بر این سیستم تعادلی ، معنای تحمیل کردن مقداری
-Cl تحمیل شده را از طریق ترکیب
+Na و تشکیل
NaCl جامد مصرف کند. دلیل صحت این گفته ، همانا پیدایش رسوب سفید (
NaCl جامد) در محلول است. به همین ترتیب می‌توان اثر یون مشترک
+Na را در پیدایش رسوب
NaCl در ظرف سمت راست توجیه کرد.
نتیجه گیری اثر یون مشترک از اصل لوشاتلیه
این پدیده ، خود ، نمودی از اصل لوشاتیلیه است که مطابق آن ، هر گونه افزایش غلظت در یک ماده از مواد شرکت کننده در واکنش تعادلی ، تعادل را به سویی جابجا می‌کند که مقداری از ماده تحمیل شده مصرف شود
مباحث مرتبط با عنوان
