ابو حمزه ثمالی یکی از اصحاب خاص ((حضرت امام سجاد علیه السلام)) بود و با او انس خاصی داشت. دعای شریف امام که طولانی‌ترین دعای سحر ((ماه رمضان|ماه رمضان)) است، از طریق او روایت شده و به همین علت «دعای ابوحمزه ثمالی» نام‌گذاری شده است.
او کتاب «تفسیر القرآن» را نوشته و ((رساله الحقوق)) امام سجاد علیه السلام را نیز روایت کرده است.

__چند روایت درباره‌ی عظمت مقام ابوحمزه:__
((حضرت امام جعفر صادق علیه السلام|امام صادق علیه السلام)) فرمود:« ابو حمزه در زمان خودش مانند ((سلمان فارسی|سلمان)) در زمان خودش بود.»

((حضرت امام رضا علیه السلام|امام رضا علیه السلام)) فرموده اند:« ابو حمزه ثمالی در زمان خودش مانند ((لقمان حکیم|لقمان)) در زمان خودش بوده است.»

روزی حضرت صادق علیه السلام به او فرمود:« من هر گاه تو را می ببینم، احساس آرامش می کنم.»
((ابوبصیر)) نقل می کند که:
روزی نزد حضرت صادق علیه السلام رفتم. امام فرمود:« ابو حمزه ثمالی در چه حالی است؟»
گفتم:« وقتی از نزد او می‌آمدم بیمار بود.»
فرمود:« وقتی برگشتی سلام مرا به او برسان.» و سپس فرمود به او خبر بده که در فلان ماه و فلان روز خواهد مرد.
عرض کردم:« سوگند به خدا، او ((شیعه)) شماست و شما به او محبت داشته‌اید.»
فرمود:« راست می گویی. آنچه نزد ماست، برای او خیر است.»
عرض کردم:« آیا شیعیان شما با شما هستند؟»
فرمود:« آری. ولی به شرط اینکه از خداوند بترسند و احترام پیامبر را در زندگی و اعمالشان نگاه دارند و از گناهان بپرهیزند. در چنین صورتی، شیعیان ما با ما هم‌رتبه و همنشین خواهند بود.»
چیزی نگذشت که ابو حمزه وفات کرد.

همه‌ی ((علمای رجال)) او را مورد اعتماد دانسته‌اند و حتی علمای ((اهل سنت)) نیز از او روایت نقل کرده‌اند.
«نجاشی» می‌نویسد:« او از بهترین اصحاب و افراد مورد اعتماد در روایت و حدیث است.»
((شیخ صدوق)) فرموده است:« ابو حمزه ثابت بن دینار الثمالی مورد اعتماد و امانتدار بود و چهار نفر از امامان ((شیعه)) را ملاقات کرده بود: امام سجاد، ((حضرت امام محمد باقر علیه السلام|امام باقر))، امام صادق و ((حضرت امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم)) علیهم السلام.»
وی در سال 150 از دنیا رفت.

!منابع:
*معجم رجال الحدیث، ‌ج 3، ص 385