ابو ایّوب، خالد بن زید انصاری (م 52 ق) حدود بیست سال قبل از بعثت در میان
قبیله بنی نجار در
مدینه به دنیا آمد و در سال 12 بعثت در
پیمان دوم عقبه حضور یافت و با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بیعت نمود.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم هنگام هجرت به مدینه، در خانه او فرود آمد و تا هنگام اتمام ساختمان مسجد و حجره های آن در آنجا اقامت گزید؛ او که مردی فقیر بود، تنها سرمایه خود، برغاله منزلش را به برکت تشریف فرمائی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم قربانی کرد و به جهت علاقه وافر به خاندان وحی، در هنگام مراسم جشن عروسی فاطمه زهرا سلاماللهعلیه، گوسفندی به پیامبر - ص - اهداء نمود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به هنگام مراسم اخوت اسلامی، بین او و
مصعب بن عمیر ،
پیمان برادری استوار ساخت. ابو ایوب در تمام
غزوات رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم حضور داشت. او در صحنه
نبرد خیبر از خیمه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم حفاظت و نگهبانی نمود که آن حضرت در حق او دعا فرمود.
ابو ایوب انصاری از مشاهیر صحابه رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم بود که پس از رحلت آن حضرت به دفاع از حق امامت
امام علی علیه السلام پرداخت.
او از زمره دوازده تن مبارز سیاسی مدینه بود که پس از ماجرای
سقیفه بنی ساعده و مواضع حضرت علی علیه السلام در برابر اّن، در آن جوّ رعب و وحشت به مخالفت با حکومت غاصب پرداخت و در مسجد النبی مدینه در مقابل خلیفه، داد سخن داد و
واقعه غدیر خم را یاد آور شد.
او در زمان خلافت
عثمان نیز از مخالفان وی بود و در کنار دیگر صحابیان مبارز نامه ای به سایر بلاد اسلامی نوشت و از اوضاع نابسامان مرکز اصلی اسلام، مدینه که آیین محمد صلی الله علیه و آله وسلم در آن دستخوش تباهی های عثمان قرار گرفته بود ، شکوه کرد و آنان را به مبارزه فرا خواند.
او از جمله گواهان امام علی علیه السلام بر واقعه
غدیر خم در عصر عثمان و نیز در زمانهای دیگر به شمار آمده است.
پس از قتل عثمان از نخستین کسانی بود که با امام علی علیه السلام بیعت کرد و در همان هنگام قتل عثمان، امامت جماعت مسجد النبی مدینه را عهده دار بود. او از آن پس در کنار امیر المؤمنین علیه السلام در سه نبرد
جمل ،
صفین و
نهروان حضور یافت و با
پیمان شکنان، ستم پیشگان و یاغیان از دین برگشته جنگید و در این سه نبرد حماسه ها آفرید و به عنوان نمونه می توان به قتل حرقوص بن زهیر سعدی، بنیان گذار خوارج به دست او در جنگ نهروان اشاره کرد.
پس از شهادت امام علی علیه السلام و در زمان حکومت
معاویه، بار دیگر ابو ایوب انصاری برای جنگ به
قسطنطنیه (استامبول فعلی) رفت و سرانجام در سال 52 که قسطنطنیه در محاصره مسلمانان بود بر اثر بیماری در گذشت و بنا به وصیت او در کنار دیوار شهر قسطنطنیه به خاک سپرده شد. پس از استیلای ترکان بر قسطنطنیه در محل دفن ابو ایوب مسجد بزرگی بنا نهاده شد.
اکنون نیز مرقد او در شهر اسلامبول زیارتگاه
شیعه و
سنّی است.
منابع: الاستیعاب / 1: الاصابه /؛ اسد الغابه / 1 و 6؛ قاموس الرجال / 4؛ اعیان الشیعه / 6؛ طبقات / 3 الغدیر 1 و 9؛ الکنی والاقاب / 1