عامر بن عبدالله بن جراح، معروف به ابوعبیده از تیره بنی الحارث قبیله
قریش بود. در نسب او معمولاً پس از کنیه، نام جدّ به جای نام پدر یاد می شود .
پدرش عبدالله در جنگ فجار از سرکردگان قریش بود مادر ابو عبیده نیز از قریش بود که بعد ها اسلام آورد گفته اند که ابو عبیده در سال های نخست بعثت به همراه ارقم بن ارقم و
عثمان بن مظعون نزد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمد و اسلام آورد.
نام وی جزو کسانی ذکر شده که به
حبشه هجرت کردند. ابو عبیده پس از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به مدینه، از حبشه به
مکه بازگشت و سپس به مدینه هجرت کرد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم بین او و
سعد بن معاذ یا سالم مولی ابی حذیفه عقد برادری بست؛ برخی نیز گفته اند که بین او و
محمد بن مسلمه،
پیمان برادری برقرار شده بود .
ابو عبیده در
جنگ بدر و سایر نبردهای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم شرکت کرد، گفته اند که ابو عبیده در جنگ بدر پدر خود را که از مشرکین بود، به قتل رسانید، اما از آنجا که به تصریح واقدی، پدرش اسلام را درک نکرده بود، این روایت از فضایل ساختگی او است که توسط شاگردان مکتب
سقیفه بنی ساعده برای گرداننده اصلی سقیفه، ساخته شده است.
نیز گفته شد که وی برخی از سریه ها(جنگ هائی که پیامبر خود در اّن شرکت نداشتند) را نیز فرماندهی کرد، در پیمان
صلح حدیبیه از گواهان آن بود، وی به هنگام رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در سپاه
اسامة بن زید بود. چون خبر وفات پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به سپاه رسید، به همراه اسامه به مدینه بازگشت.
روایاتی نشان می دهد که وی به همراه
عمر بن خطاب در رساندن
ابوبکر به خلافت نقش به سزایی داشته است. همسویی وی با ابوبکر و عمر در این امر و نیز نقش گسترده اش در حوادث بعدی، جای هیچ گونه انکار و تردید نیست.
چون ابوبکر به خلافت رسید، ابوعبیده نقش عمده ای در ستاندن بیعت از مخالفان به خصوص حضرت علی علیه السلام بر عهده داشت. همچنین او به همراه ابوبکر، عمرو و
مغیره بن شعبه در اخذ بیعت از
عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم برای ابوبکر داشت . از این رو اهل سنت، برای وی فضایل زیادی را بر شمرده و از
عشیره مبشره دانسته اند .
پس از تثبیت ابوبکر در خلافت، به اداره
بیت المال مشغول شد و تا پایان زندگی یکی از مهمترین عناصر استحکام ارکان خلافت بود.
در جنگ های با مرتدین نقش آشکاری از ابو عبیده دیده نمی شود، ولی در فتوحات شام و ایران، وی یکی از سرداران سپاه مسلمانان بود.
در سال 17 یا 18 قمری، بیماری طاعون شام را فرا گرفت، عمربن خطاب که از فرا رسیدن مرگ ابو عبیده بیمناک بود، وی را به مدینه فرا خواند، ولی او سرباز زد و سر انجام، همچون برخی از صحابه بیمار شد و در سال 17 یا 18 قمری در اردن در گذشت و گور او در همان جا است .
منابع :
الطبقات، ج 3، ص 409؛ اسدالغابه، ج 6، ص 121؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج 5، ص 718
