ابن ابی العوجاء، عبدالکریم بن نویره، از جمله کسانی است که در نیمه اول قرن دوم به «زندقه» اشتهار داشتند؛ زندقه در آن زمان به طور خاص به ثنویه دو گانه پرستان و از جمله مانویان گفته می شد و به طور عام بر همه کسانی اطلاق می شد که با مبانی دین اسلام مخالف بودند و یا به وجود و خالقی برای عالم اعتقاد نداشتند.
ابن ابی العوجاء از شاگردان حسن بصری بود و بعد از راه توحید منحرف شد، سپس به مکه رفت و در ایام حجّ با امام صادق علیه السلام به مناظره پرداخت و حضرت در پاسخ او سخنانی شایسته ایراد فرمود.

ابن ابی العوجاء، با مفضل بن عمر جعفی درباره نفی صانع برای عالم به گفتگو نشست و مفضل به او جوابهای تند و ناسزا گفت. آنگاه سخنان او را برای امام صادق علیه السلام نقل کرد و حضرت چنین پاسخگویی را شایسته بحث علمی نمی داند و خود در چهار مجلس پاسخهای مفصلی به ایرادهای ابن ابی العوجاء بیان می فرماید که نمونه ولایی از بحث آزاد علمی است.

ابن ابی العوجاء که به ظاهر مسلمان و در باطن از پیروان مانی بود، سرانجام باتهام الحاد و زندقه در سال 155 ق، در زمان خلافت منصور دوانیقی، به دستور محمد بن سلیمان والی کوفه، در آن شهر به قتل رسید.

گویند ابن ابی العوجاء قبل از کشته شدن گفت: حال که مرا می کشید بدانید که من چهار هزار حدیث جعل کرده ام و به نام اسلام در میان مسلمانان نشر داده ام.

منابع :
‌الکنی و الالقاب، قاموس الرجال،‌ سفینه البحار، اصول کافی