ابراهیم بن ادهم؛ ابواسحاق ابراهیم بن ادهم بن منصور زید بن جابر بلخی، از عرفا و زهّاد نیمه اول قرن دوم هجری از طبقه اول
صفویه به شمار می آید.
تولد او را حدود سال 100 هجری نوشته اند. بنا بر مشهود، وی از امیر زادگان
بلخ بوده که بر اثر انقلاب حال، قدم به دایره
سیر و سلوک نهاده است. نسبت ابراهیم ادهم را حافظ
ابونعیم اصفهانی در حیله الاولیاء
بنی عجل از بطون قبیله بنی تمیم می رساند که این قول مورد تائید بسیاری از تراجم نگاران شیعی نیز هست.
انتساب او به قبیله بنی عجل از این جهت مهم است که این طایفه در التزام به تشیع مشهور بود.
از این رو این امر را از شواهد تشیع ابراهیم ادهم دانسته اند.
در سبب خروج او از پادشاهی و قدم نهادن به سیر و سلوک مطالب گوناگونی اظهار داشته اند که از قدیم در کتب صوفیان نقل شده است.
وی پس از ترک سلطنت ظاهری، روی به صحرا نهاد و در کوه و دشت به سر برد. به گفته عطار نیشابوری، ابراهیم بن ادهم پس از ترک بلخ به
نیشابور رفت و مدت 9 سال در غاری به عبادت و ریاضت پرداخت و سپس به
مکه رفت و مدتها مجاورت خانه خدا را برگزید. می گویند او سپس به
شام رفت.
در برخی از منابع آمده است که ابراهیم ادهم در مکه به خدمت
امام زین العابدین و
امام محمد باقر علیه السلام رسید و از برکات آنان بهره مند شد. و طبق روایاتی وی در کوفه هنگامی که
امام صادق علیه السلام از آن شهر عازم مدینه بود، همراه با جمعی از علماء به مشایعت آن حضرت رفت.
ابهامات و نیز افسانه هایی درباره او دیده می شود که همگی برخاسته از شهرت و تاثیر شخصیت و گفتار و رفتار او در افکار و اذهان مردم بوده است.
درباره وفات وی گفتار گوناگونی دیده می شود ولی غالباً تاریخ وفات او را سال 160 یا 161 قمری می دانند.
و مقبره او را نیز به اختلاف نقل کرده اند، برخی
بغداد، بعضی شام. . . را محل دفن او دانسته اند.
منابع :
دایره المعارف تشیع، دایرةالمعارف اسلامی، حلیه الاولیاء